Η πανδημία του κορονοϊού ώθησε τις οικονομίες ανά τον πλανήτη σε ένα μεγάλο lockdown, το οποίο βοήθησε στον περιορισμό του ιού και τη διάσωση ζωών, αλλά επίσης προκάλεσε την χειρότερη ύφεση μετά την Μεγάλη Υφεση, διαπιστώνει η οικονομολόγος Γκιτά Γκοπίνατ.
Σύμφωνα με την διευθύντρια του τμήματος Ερευνας στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, πάνω από το 75% των χωρών βρίσκονται σε φάση επανεκκίνησης, την ίδια στιγμή που η πανδημία εντείνεται σε πολλές αναδυόμενες αγορές και αναπτυσσόμενες οικονομίες. Αρκετές χώρες έχουν αρχίσει να ανακάμπτουν. Ωστόσο, ελλείψει ιατρικής λύσης για τον κορονοϊό η ισχύς της επανάκαμψης είναι εξαιρετικά αβέβαιη και ο αντίκτυπος σε κλάδους και χώρες άνισος.
Σε σύγκριση με τις προβλέψεις του ΔΝΤ για την Παγκόσμια Οικονομική Προοπτική του Απριλίου, προβλέπεται τώρα μια βαθύτερη ύφεση το 2020 και μια πιο αργή ανάκαμψη το 2021. Η παγκόσμια παραγωγή προβλέπεται να μειωθεί κατά 4,9% το 2020 - 1,9 ποσοστιαίες μονάδες κάτω από τις προβλέψεις του Απρίλιου - ακολουθούμενη από μερική ανάκαμψη, με ανάπτυξη 5,4% το 2021.
Αυτές οι προβλέψεις συνεπάγονται μια σωρευτική απώλεια για την παγκόσμια οικονομία για δύο χρόνια (2020-21) άνω των 12 τρισεκατομμυρίων δολαρίων.
Η υποβάθμιση σε σχέση με τον Απρίλιο αντικατοπτρίζει χειρότερα από τα αναμενόμενα αποτελέσματα για το πρώτο εξάμηνο του τρέχοντος έτους, μια προσδοκία για πιο επίμονη κοινωνική αποστασιοποίηση στο δεύτερο εξάμηνο του τρέχοντος έτους, και ζημία στην προοπτική του εφοδιασμού.
Εντονη αβεβαιότητα
Ενας υψηλός βαθμός αβεβαιότητας περιβάλλει αυτήν την πρόβλεψη, με καλό και κακό σενάριο. Στο καλό σενάριο, ενδεχόμενα θετικά νέα για κάποιο εμβόλιο ή θεραπεία, σε συνδυασμό με πολιτική πρόσθετης υποστήριξης μπορεί να οδηγήσουν σε ταχύτερη επαναφορά της οικονομικής δραστηριότητας. Στο κακό σενάριο, περαιτέρω κύματα της νόσου μπορούν να αντιστρέψουν την αυξημένη κινητικότητα και τις δαπάνες, και να ζορίσουν γρήγορα τις οικονομικές συνθήκες, προκαλώντας προβλήματα χρέους. Γεωπολιτικές και εμπορικές εντάσεις θα μπορούσαν να βλάψουν τις εύθραυστες παγκόσμιες σχέσεις, σε μια εποχή κατά την οποία το εμπόριο προβλέπεται να καταρρεύσει κατά περίπου 12%.
Ανάκαμψη χωρίς προηγούμενο
Μία κρίση χωρίς προηγούμενο, θα έχει και μία ανάκαμψη χωρίς προηγούμενο.
Πρώτον, η πρωτοφανής, παγκόσμια έκταση της κρίσης περιορίζει τις δυνατότητες ανάκαμψης των χωρών που εξαρτώνται από τις εξαγωγές και θέτει σε κίνδυνο τις προοπτικές μισθολογικής σύγκλισης στις υπό ανάπτυξη και στις ανεπτυγμένες χώρες.
Προβλέπουμε μία συγχρονισμένη πτώση το 2020, τόσο για τις ανεπτυγμένες οικονομίες ( -8%) όσο και στις αναδυόμενες και υπό ανάπτυξη οικονομίες (-3% , -5% αν εξαιρεθεί η Κίνα) και πάνω από 95% των χωρών προβλέπεται ότι θα έχουν αρνητικό ΑΕΠ το 2020. Το συσσωρευμένο πλήγμα στην ανάπτυξη του ΑΕΠ το 2020-21 για τις αναδυόμενες οικονομίες, με εξαίρεση την Κίνα, αναμένεται να ξεπεράσει αυτό των ανεπτυγμένων οικονομιών.
Δεύτερον, καθώς οι χώρες ανοίγουν ξανά, η αύξηση της δραστηριότητας είναι άνιση. Από τη μία πλευρά, η χαμηλή ζήτηση οδηγεί σε αύξηση των δαπανών σε ορισμένους τομείς όπως το λιανικό εμπόριο, ενώ, από την άλλη πλευρά, οι τομείς όπως η φιλοξενία, τα ταξίδια και ο τουρισμός παραμένουν σε ύφεση. Οι χώρες που εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από αυτούς τους τομείς πιθανότατα θα επηρεαστούν βαθιά για παρατεταμένη περίοδο.
Τρίτον, η αγορά εργασίας έχει πληγεί σοβαρά και με ταχύτητα ρεκόρ, και ιδίως όσον αφορά εργαζόμενους με χαμηλό εισόδημα και ημι-ειδικευμένους εργαζόμενους που δεν έχουν την επιλογή τηλεργασίας. Με την δραστηριότητα σε τομείς όπως ο τουρισμός και η φιλοξενία να παραμένουν σε χαμηλά επίπεδα, η πλήρης ανάκαμψη στην αγορά εργασίας μπορεί να πάρει χρόνο, επιδεινώνοντας την εισοδηματική ανισότητα και αυξάνοντας την φτώχεια.
Η πολιτική στήριξης βοήθησε
Σε θετικά νέα, η ανάκαμψη επωφελείται από την σημαντική πολιτική υποστήριξη, ιδίως στις προηγμένες οικονομίες, και σε μικρότερο βαθμό στις αναδυόμενες αγορές και στις αναπτυσσόμενες οικονομίες που περιορίζονται περισσότερο από το δημοσιονομικό έλλειμμα. Η παγκόσμια δημοσιονομική στήριξη ανέρχεται πλέον σε πάνω από 10 τρισεκατομμύρια δολάρια και η νομισματική πολιτική έχει χαλαρώσει μέσω μειώσεων επιτοκίων, εισφορών ρευστότητας και αγορών περιουσιακών στοιχείων. Σε πολλές χώρες, αυτά τα μέτρα κατάφεραν να στηρίξουν τα νοικοκυριά και να αποτρέψουν την πτώχευση μεγάλης κλίμακας, συμβάλλοντας έτσι στην ανάκαμψη.
Αυτή η σημαντική πολιτική στήριξης, ιδίως από τις μεγάλες κεντρικές τράπεζες, οδήγησε επίσης σε μια ισχυρή ανάκαμψη των χρηματοοικονομικών συνθηκών παρά τα άσχημα αποτελέσματα. Οι τιμές των μετοχών ανέκαμψαν, τα πιστωτικά περιθώρια μειώθηκαν, οι ροές χαρτοφυλακίου προς τις αναδυόμενες αγορές και οι αναπτυσσόμενες οικονομίες σταθεροποιήθηκαν και νομίσματα χωρών που υποχώρησαν απότομα έχουν ενισχυθεί. Αποτρέποντας μια χρηματοπιστωτική κρίση, η πολιτική στήριξης βοήθησε στην αποτροπή χειρότερων αποτελεσμάτων.
Δεν έχουμε ξεφύγει τον κίνδυνο
Δεδομένης της τεράστιας αβεβαιότητας, οι κυβερνήσεις θα πρέπει να επαγρυπνούν και οι πολιτικές θα πρέπει να προσαρμοστούν καθώς η κατάσταση μεταλλάσσεται διαρκώς. Η ουσιαστική κοινή στήριξη από τη δημοσιονομική και νομισματική πολιτική πρέπει για την ώρα να συνεχιστεί, ειδικά σε χώρες όπου ο πληθωρισμός προβλέπεται να παραμείνει χαμηλός. Ταυτόχρονα, οι χώρες πρέπει να διασφαλίσουν την σωστή δημοσιονομική πολιτική και διαφάνεια, καθώς και ότι η ανεξαρτησία της νομισματικής πολιτικής δεν διακυβεύεται.
Στις χώρες όπου οι δραστηριότητες επηρεάζονται σοβαρά από την υγειονομική κρίση, οι πολίτες που επηρεάζονται άμεσα θα πρέπει να λαμβάνουν στήριξη από το κράτος μέσω των ταμείων ανεργίας, των σχετικών επιδοτήσεων, την ώρα που οι επιχειρήσεις θα πρέπει να λαμβάνουν στήριξη μέσω αναβολής φόρων, δανείων, πιστωτικών εγγυήσεων και επιχορηγήσεων.
Σε χώρες που έχουν αρχίσει να ανοίγουν εκ νέου και που η ανάκαμψη βρίσκεται σε εξέλιξη, η υποστήριξη της πολιτικής θα πρέπει σταδιακά να στραφεί προς την ενθάρρυνση των ανθρώπων να επιστρέψουν στην εργασία τους και στην διευκόλυνση της ανακατανομής των εργαζομένων σε τομείς με αυξανόμενη ζήτηση και μακριά από την συρρίκνωση κλάδων.
Αυτό θα μπορούσε να λάβει την μορφή δαπανών για την κατάρτιση των εργαζομένων και την καθιέρωση επιδοτήσεων που απευθύνονται σε υπαλλήλους που αντιμετωπίζουν μεγαλύτερο κίνδυνο μακροχρόνιας ανεργίας. Η υποστήριξη αυτή θα περιλαμβάνει επίσης ενέργειες για την αντιμετώπιση των χρεών, κάτι το οποίο προϋποθέτει ισχυρά πλαίσια φερεγγυότητας και μηχανισμούς για την αναδιάρθρωση και την εξάλειψη του χρέους.
Η εκάστοτε πολιτική θα πρέπει επίσης να μετατοπιστεί σταδιακά στοχεύοντας σε μια ευρεία βάση. Όπου υπάρχουν φορολογικά περιθώρια, οι χώρες θα πρέπει να αναλαμβάνουν πράσινες δημόσιες επενδύσεις, να επιταχύνουν την ανάκαμψη και να υποστηρίζουν τους μακροπρόθεσμους στόχους για το κλίμα. Για την προστασία των πιο ευάλωτων, θα χρειαστεί εκτεταμένη δαπάνη του δικτύου κοινωνικής ασφάλισης για κάποιο χρονικό διάστημα.
Η διεθνής κοινότητα πρέπει να διασφαλίσει ότι οι αναπτυσσόμενες οικονομίες μπορούν να χρηματοδοτήσουν κρίσιμες δαπάνες μέσω παροχής ευνοϊκών χρηματοδοτήσεων, ελάφρυνσης χρεών και επιχορηγήσεων και ότι οι αναδυόμενες αγορές και οι αναπτυσσόμενες οικονομίες θα έχουν πρόσβαση στην διεθνή ρευστότητα, μέσω της διασφάλισης της σταθερότητας των χρηματοπιστωτικών αγορών, των γραμμών ανταλλαγής κεντρικών τραπεζών και της ανάπτυξης ενός παγκόσμιου δικτύου χρηματοοικονομικής ασφάλειας.
Μεγάλες προκλήσεις, μεγάλα χρέη
Η κρίση αυτή σίγουρα θα δημιουργήσει κάθε είδους προκλήσεις. Το δημόσιο χρέος αναμένεται να φθάσει φέτος στο υψηλότερο επίπεδο στην καταγεγραμμένη ιστορία σε σχέση με το ΑΕΠ, τόσο στην προηγμένη όσο και στην αναδυόμενη αγορά και στις αναπτυσσόμενες οικονομίες. Οι χώρες θα χρειαστούν υγιή δημοσιονομικά πλαίσια για μεσοπρόθεσμη ενοποίηση, μέσω της μείωσης των δαπανηρών δαπανών, της διεύρυνσης της φορολογικής βάσης, της ελαχιστοποίησης της φοροαποφυγής και της μεγαλύτερης προόδου στην φορολογία σε ορισμένες χώρες.
Την ίδια ώρα, οφείλουμε να αναφέρουμε πως η εν λόγω κρίση παρείχε την ευκαιρία να επιταχυνθεί η μετάβαση σε μια πιο παραγωγική, βιώσιμη και δίκαιη ανάπτυξη μέσω επενδύσεων σε νέες πράσινες και ψηφιακές τεχνολογίες και ευρύτερα δίκτυα κοινωνικής ασφάλειας.
Η παγκόσμια συνεργασία είναι πάντα τόσο σημαντική για την αντιμετώπιση μιας πραγματικά παγκόσμιας κρίσης. Πρέπει να καταβληθούν όλες οι προσπάθειες για την επίλυση των εμπορικών και τεχνολογικών ανησυχιών, βελτιώνοντας παράλληλα το πολύπλευρο εμπορικό σύστημα που βασίζεται σε κανόνες. Το ΔΝΤ θα συνεχίσει να κάνει ό, τι μπορεί για να εξασφαλίσει επαρκή διεθνή ρευστότητα, να παρέχει χρηματοδότηση έκτακτης ανάγκης, να υποστηρίξει την πρωτοβουλία αναστολής της υπηρεσίας χρέους της G20 και να προσφέρει συμβουλές και υποστήριξη σε χώρες κατά την διάρκεια αυτής της άνευ προηγουμένου κρίσης.
Πηγή: blogs.imf.org