Το έλλειμμα των ψηφιακών δεξιοτήτων που παρατηρείται σήμερα στην απασχόληση, δεδομένων των ταχύτατων εξελίξεων στην τεχνολογία, και η στρατηγική που απαιτείται για την αντιμετώπισή του, βρέθηκε στο επίκεντρο της ετήσιας γενικής συνέλευσης του Συμβουλίου των Ευρωπαίων Επαγγελματιών Πληροφορικής (CEPIS), που έλαβε χώρα στο Δουβλίνο, με τη συμμετοχή προέδρων και εκπροσώπων από 29 χώρες της ΕΕ.
Σε σχετική παρουσίαση που έγινε σε δημοσιογράφους το Σάββατο, o πρόεδρος της CEPIS και πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της PeopleCert, Βύρων Νικολαΐδης, αναφέρθηκε εκτενώς στις αλλαγές που επιφέρει η 4η Βιομηχανική Επανάσταση στην αγορά και τους χώρους εργασίας, υπογραμμίζοντας ότι, δεδομένων των συνθηκών που έχει αφήσει πίσω της η κρίση, πρόκειται για μια μοναδική ευκαιρία- μία που «έρχεται μια φορά στα 50 χρόνια», όπως είπε χαρακτηριστικά- η Ελλάδα να «γίνει από ουραγός, πρωτοπόρος», αξιοποιώντας προς όφελός της το κενό που υπάρχει σε όλο τον κόσμο ως προς τις ψηφιακές δεξιότητες και τους καταρτισμένους επαγγελματίες πληροφορικής.
«Ναι, μπορούμε να αλλάξουμε την Ελλάδα», είπε σχετικά, επικαλούμενος στοιχεία από έρευνα η οποία πραγματοποιήθηκε από το CEPIS σε συνεργασία με το HePIS (Ελληνικό Δίκτυο Επαγγελματιών Πληροφορικής), το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και το ALBA Graduate Business School at The American College of Greece, βάσει της οποίας είναι δυνατή η δημιουργία 500.000 θέσεων στον χώρο της πληροφορικής στην Ελλάδα.
Ο κ. Νικολαΐδης αναφέρθηκε εκτενώς στις αλλαγές που επέρχονται στην κοινωνία και την αγορά εργασίας λόγω της ραγδαίας εξέλιξης των ψηφιακών τεχνολογιών, σχολιάζοντας χαρακτηριστικά για την κατάσταση στην Ελλάδα πως «η παρούσα κυβέρνηση τα καταλαβαίνει αυτά τα πράγματα». Όπως τόνισε, το «brain drain» είχε ως αποτέλεσμα πάνω από 500.000 να φύγουν από τη χώρα από το 2008 και μετά. Ως εκ τούτου, υπογράμμισε, οι εργοδότες αντιμετωπίζουν πολύ μεγάλο πρόβλημα στην εύρεση καταρτισμένων επαγγελματιών πληροφορικής, καθώς, σε πολλές περιπτώσεις, οι δεξιότητες που αποκτούν οι απόφοιτοι πανεπιστημίων αποδεικνύονται παρωχημένες, λόγω της ταχύτητας με την οποία κινούνται τα πράγματα στον χώρο της τεχνολογίας. Σε αυτό το πλαίσιο, αναφέρθηκε στην επιτυχία των Coding Bootcamps (ταχύρρυθμων, εντατικών προγραμμάτων εκπαίδευσης στον προγραμματισμό και την ανάπτυξη εφαρμογών, με στόχο την επανειδίκευση νέων πτυχιούχων χωρίς σχετικό υπόβαθρο), με ποσοστό πρόσληψης 97% μέσα σε διάστημα 6 μηνών μετά την ολοκλήρωσή τους, από το 2016 και μετά, που είναι σε εξέλιξη το πρόγραμμα.
Οι προτεραιότητες του CEPIS
Αναφερόμενος σε όσα φέρνει η 4η Βιομηχανική Επανάσταση, ο κ. Νικολαΐδης τόνισε πως «οι εταιρείες τεχνολογίας έχουν κυριεύσει τον κόσμο» προσθέτοντας πως οι ταχύτητες αλλάζουν και τα πράγματα «είναι πολύ πιο σύνθετα από ό,τι φαίνονται», κάτι που επιτάσσει μια πιο ολιστική προσέγγιση, δεδομένου και ότι «υπάρχουν θέματα με την 4η Βιομηχανική Επανάσταση που αφορούν όλη την κοινωνία- από την Τεχνητή Νοημοσύνη μέχρι την ίδια τη δημοκρατία». Παράλληλα, αναφέρθηκε σε παρωχημένα, όπως τα χαρακτήρισε, μοντέλα και νοοτροπίες που συνεχίζουν να εφαρμόζονται- τονίζοντας, για παράδειγμα πως «ο κόσμος πλέον δουλεύει από το σπίτι του»- ενώ τόνισε πως η επανειδίκευση είναι πλέον μια διαδικασία η οποία κρατάει σε όλη μας τη ζωή.
Ο πρόεδρος του CEPIS παρουσίασε, μεταξύ άλλων, τους τέσσερις πυλώνες της αποστολής του συμβουλίου: Την προώθηση υψηλών στάνταρ για τους εργαζόμενους στην πληροφορική, την αύξηση της «δεξαμενής» των μελλοντικών επαγγελματιών του χώρου, την ενίσχυση των ψηφιακών δεξιοτήτων του εργατικού δυναμικού και εν τέλει το να γίνει η πληροφορική κάτι καλό, συνολικά, για την Ευρώπη, μέσω μιας διαρκούς συζήτησης πάνω σε θέματα που επηρεάζουν το σύνολο της κοινωνίας.
Αναφερόμενος γενικότερα στις ευκαιρίες και τις δυσκολίες της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης, αναγνώρισε πως υφίστανται θέματα όπως η αύξηση των ανισοτήτων («η ψαλίδα έχει ανοίξει και πρέπει κάπως να κλείσει»), ο πολλαπλασιασμός των απειλών σε επίπεδο κυβερνοασφαλείας και η απώλεια θέσεων εργασίας, ενώ τόνισε πως από τις εξελίξεις δεν επηρεάζονται μόνο οι θέσεις χαμηλής τεχνολογίας. Ωστόσο, υπογράμμισε πως οι αλλαγές αυτές φέρνουν και θετικές συνέπειες, μεταξύ των οποίων καλύτερα εισοδήματα, καλύτερη ποιότητα ζωής, νέα προϊόντα, οικονομική ανάπτυξη κ.α.
Ερωτηθείς για το εάν οι εξελίξεις αυτές, που αναμένονται ταχύτατα μέσα στα επόμενα χρόνια (σύμφωνα με εκτιμήσεις, ως το 2025), ενδέχεται να αποτελέσουν «σοκ», ή αν υπάρχει περιθώριο έγκαιρης προσαρμογής, ο κ. Νικολαΐδης απάντησε πως «θα είναι σοκ μόνο για τους απροετοίμαστους- για όσους είναι προετοιμασμένοι, θα είναι κάτι που θα γίνει σταδιακά».
Η περίπτωση της Ελλάδας- και οι προτάσεις
Σύμφωνα με τη σχετική έκθεση, υπό τον τίτλο «Απασχολησιμότητα, Ανεργία, Ψηφιακές Δεξιότητες: Προτάσεις για τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας», παρά την κρίση και τα υψηλά ποσοστά ανεργίας, στην ελληνική αγορά εργασίας παρατηρείται το παράδοξο μεγάλος αριθμός θέσεων στον τομέα των νέων τεχνολογιών και της πληροφορικής να μένουν ακάλυπτες και οι εργοδότες να δηλώνουν σημαντική δυσκολία στο να καλύψουν αυτές τις θέσεις. Τα πρόβλημα αυτό, υπογραμμίζεται, είναι ακόμη εντονότερο σε ευρωπαϊκό επίπεδο με το χάσμα ανάμεσα σε προσφορά και ζήτηση για ψηφιακές δεξιότητες (e-skills) να αναμένεται πως θα ξεπερνά τις 800.000 κενές θέσεις εργασίας το 2020 (αυξημένες κατά περίπου 500.000 θέσεις σε σχέση με σήμερα).
Στην έκθεση υπογραμμίζεται η ανάγκη η Ελλάδα να επενδύσει στην ανάπτυξη ανθρώπινου δυναμικού με δεξιότητες στις τεχνολογίες αιχμής, και με αυτό ως μοχλό να «διαμορφώσει τις ιδανικές συνθήκες για να αποτελέσει η χώρα πόλο έλξης για επενδύσεις σε τεχνολογική ανάπτυξη και καινοτομία με διεθνή προσανατολισμό».
Σε αυτό το πλαίσιο, παρουσιάζεται μια σειρά προτάσεων, με σκοπό την «ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού με στόχο την καλλιέργεια ατόμων με υψηλές δεξιότητες σε τεχνολογίες αιχμής και παράλληλα σφαιρική αντίληψη και επιχειρηματικό πνεύμα», με απώτερο στόχο τη δημιουργία 500.000 θέσεων εργασίας στην πληροφορική μέσα στα επόμενα δέκα χρόνια.
Οι προτάσεις εντάσσονται σε μια σειρά από κατηγορίες και συνοδεύονται από ενδεικτικές δράσεις.
Κινητοποίηση: Όπως τονίζεται στην έκθεση, πολλοί άνθρωποι, είτε από άγνοια είτε από λάθος στερεότυπα, δεν σκέφτονται καν πως θα μπορούσαν να κάνουν καριέρα στις ψηφιακές δεξιότητες και στον προγραμματισμό, ενώ πολλοί υποψήφιοι έχουν άγνοια για τα πραγματικά δεδομένα από πλευράς ζήτησης εργασίας.
Προτάσεις σε επίπεδο αγοράς εργασίας:
-Προσαρμογή των προγραμμάτων σπουδών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση με στόχο την καλύτερη σύνδεση με την αγορά εργασίας και ανάπτυξη υβριδικών προγραμμάτων, που συνδυάζουν γνώσεις σε έναν τομέα με εμβάθυνση σε θέματα πληροφορικής και προγραμματισμού (π.χ. Τμήμα Διοικητικής Επιστήμης και Τεχνολογίας του ΟΠΑ).
-Διοργάνωση συμβουλευτικών προγραμμάτων (mentoring/coaching)
-Διεύρυνση του θεσμού της μαθητείας στον εργασιακό χώρο (internship/apprenticeship) ώστε να μην απευθύνεται αποκλειστικά στους φοιτητές ΑΕΙ/ΤΕΙ αλλά σε όλους τους πολίτες.
-Διάδοση διαγωνισμών και άλλων εκδηλώσεων για τη συνεύρεση επιχειρήσεων και υποψηφίων με σκοπό την κοινωνική δικτύωση, την ανάδειξη των κενών στις προσδοκώμενες δεξιότητες, και την καθοδήγηση των υποψηφίων.
-Ενημέρωση για το επάγγελμα της πληροφορικής από στελέχη της αγοράς και διοργάνωση συμβουλευτικών υπηρεσιών (mentoring sessions) με επαγγελματίες του κλάδου.
Προτάσεις σε επίπεδο προτύπων- κινήτρων
-Να δοθούν κίνητρα για να μπορεί κάποιος να εργαστεί ως προγραμματιστής, ακόμη και από το Λύκειο, με ευελιξία ως προς την κατοχύρωση/ πιστοποίηση του επαγγέλματος με βάση την εργασιακή εμπειρία.
-Να δημιουργηθούν συνεργασιακοί χώροι, όπου προγραμματιστές θα μπορούν με απλό και ευέλικτο τρόπο να δουλεύουν σε διάφορα έργα ανάπτυξης λογισμικού ανά τον κόσμο, χωρίς να χρειαστεί να δημιουργούν εταιρείες.
-Καμπάνιες ενημέρωσης των μαθητών και φοιτητών για τις προοπτικές του κλάδου των Τεχνολογιών Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών (ΤΠΕ) σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο.
-Προβολή προτύπων (role models) με έμφαση σε νέους και γυναίκες που έχουν αναδειχθεί στον τομέα του προγραμματισμού.
-Διενέργεια διαγωνισμών τεχνολογικής καινοτομίας και ψηφιακής επιχειρηματικότητας (hackathons).
-Διοργάνωση shadowing events μέσα από τα οποία οι νέοι θα περνάνε μια εργάσιμη ημέρα κοντά σε επαγγελματίες Πληροφορικής παρακολουθώντας τις καθημερινές τους εργασίες.
-Υποστήριξη λοιπών δράσεων που έχουν σκοπό την πρακτική γνωριμία των μαθητών και νέων με το επιχειρείν, την τεχνολογία και την εφαρμογή αυτών σε συνθήκες αληθινού περιβάλλοντος, όπως σχολεία επιχειρηματικότητας, ανάπτυξη εικονικών επιχειρήσεων κλπ.
Μύηση: Όσον αφορά στο θέμα της διδασκαλίας/ εκμάθησης του προγραμματισμού στην εκπαίδευση, προτείνονται, σε πλαίσιο τυπικής εκπαίδευσης, τα εξής:
-Εισαγωγή περισσοτέρων ωρών διδασκαλίας στο μάθημα του προγραμματισμού, ξεκινώντας από τις τάξεις του Δημοτικού και το Γυμνάσιο.
-Χρησιμοποίηση καινοτόμων και φιλικών προς τους νέους μεθόδων διδασκαλίας για την εκμάθηση του προγραμματισμού από πολύ μικρή ηλικία.
-Εκπαίδευση των καθηγητών σε νέες και σύγχρονες μεθόδους διδασκαλίας με στόχο την ευκολότερη κατανόηση και διδασκαλία της πρακτικής εφαρμογής του προγραμματισμού (κατασκευή ιστοσελίδων, εφαρμογών). Χρήση λογισμικών που αποδεδειγμένα έχουν συντελέσει σε αυτό σε εκατοντάδες χιλιάδες σχολεία σε Ευρώπη και Αμερική π.χ. code.org, app inventor.
-Επικαιροποίηση του αντίστοιχου εκπαιδευτικού υλικού έτσι ώστε να υπάρχει ακολουθία από το δημοτικό μέχρι το Πανεπιστήμιο.
-Εκσυγχρονισμός των Η/Y.
-Δημιουργία εικονικών ψηφιακών επιχειρήσεων από τους μαθητές με σκοπό την πρακτική γνωριμία τους με το επιχειρείν, την τεχνολογία και την εφαρμογή αυτών σε συνθήκες αληθινού περιβάλλοντος.
Σε επίπεδο δια βίου μάθησης προτείνονται τα εξής:
-Εκπαίδευση φοιτητών θετικών επιστημών (π.χ. Φυσική, Μαθηματικό, που έχουν ισχυρό θεωρητικό υπόβαθρο αλλά μειωμένες ευκαιρίες απασχόλησης) σε προχωρημένες δεξιότητες πληροφορικής που βρίσκονται σε μεγάλη ζήτηση
-Δημιουργία ταχύρρυθμων προγραμμάτων εκπαίδευσης στον προγραμματισμό και σε εξειδικευμένες γνώσεις πληροφορικής με αυξημένη ζήτηση στην αγορά εργασίας, με παράλληλη θέσπιση δομών πιστοποίησης των γνώσεων αυτών.
-Δημιουργία ειδικών εκπαιδευτικών προγραμμάτων κατάρτισης για τη μετάβαση αποφοίτων και επαγγελματιών από πολύ διαφορετικά γνωστικά αντικείμενα στην τεχνολογία και τον προγραμματισμό.
-Δημιουργία υποστηρικτικών υποδομών για την αξιοποίηση του εκπαιδευτικού υλικού και των μαθημάτων που είναι διαθέσιμα στο Διαδίκτυο.
Εργασία: Όσον αφορά στο κομμάτι της εργασίας, στην έκθεση υπογραμμίζεται πως το ποσοστό των εργοδοτών που επενδύουν στην εκπαίδευση του προσωπικού είναι αντιστρόφως ανάλογο του μεγέθους επιχειρήσεων- ένα πρόβλημα που καθίσταται οξύτερο δεδομένου ότι οι μικρές επιχειρήσεις αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της ελληνικής οικονομίας με ποσοστό 73% επί της συνολικής απασχόλησης.
Οι προτάσεις, σε επίπεδο οργάνωσης επιχειρήσεων, έχουν ως εξής:
-Επιδοτούμενα προγράμματα εκπαίδευσης και κατάρτισης των εργαζομένων των μικρομεσαίων επιχειρήσεων σε αντικείμενα και δεξιότητες τα οποία θα προσδιορίζονται από τον εργοδότη και με βάση αυτά θα σχεδιάζονται από τον εκπαιδευτικό φορέα/οργανισμό/κέντρο.
-Υιοθέτηση νέων τεχνολογιών και εκσυγχρονισμός των εταιρειών μέσω επιδοτούμενων προγραμμάτων. Αντίστοιχη εκπαίδευση των εργαζομένων στη χρήση, αξιοποίηση και παραμετροποίηση των τεχνολογιών αυτών για την αύξηση της παραγωγικότητας των ελληνικών επιχειρήσεων.
-Προγράμματα εκπαίδευσης για τους μικρομεσαίους επιχειρηματίες που θα σχετίζονται με την ανάπτυξη των επιχειρήσεων τους και την αξιοποίηση των νέων ψηφιακών καναλιών.
- Παροχή κινήτρων για πρόσληψη νέων με τις κατάλληλες τεχνικές δεξιότητες από τις επιχειρήσεις.
-Δράσεις επιχειρηματικής δικτύωσης σε κλαδικό ή διακλαδικό επίπεδο με σκοπό τη διακίνηση καλών πρακτικών και τη δημιουργία νέων λύσεων σε κοινά προβλήματα.
- Δημιουργία υποδομών δικτύωσης για καλύτερο ταίριασμα της προσφοράς με τη ζήτηση εργασίας (π.χ. ιστοσελίδες διασύνδεσης επιχειρήσεων με πρόσφατους αποφοίτους, με βάση τόσο τεχνικές γνώσεις και δεξιότητες όσο και ψυχογραφικά χαρακτηριστικά).
- Ενίσχυση του προγράμματος της πρακτικής άσκησης και των ευκαιριών «γνωριμίας» των νέων με το επιχειρηματικό περιβάλλον.
- Δράσεις που φέρνουν κοντά τους νέους με την καθημερινότητα που βιώνουν οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις σε διάφορους επιχειρηματικούς κλάδους και εκθέτουν τα προβλήματα που αυτές αντιμετωπίζουν σε άτομα με τεχνικές δεξιότητες και επιχειρηματικό πνεύμα.
Σε επίπεδο επιχειρηματικού περιβάλλοντος, ακολουθεί μια σειρά από ενδεικτικές δράσεις:
-Παροχή κινήτρων σε μεγάλες πολυεθνικές εταιρίες να στήσουν διεθνή κέντρα προγραμματισμού στη χώρα μας με Έλληνες προγραμματιστές.
-Ανάπτυξη τεχνολογικών πάρκων συστέγασης νεοφυών επιχειρήσεων που έχουν ξεχωρίσει ως προς την τεχνολογική ή επιχειρηματική τους καινοτομία και δραστηριοποιούνται σε συγκεκριμένους κλάδους ή συμπληρωματικούς τομείς.
- Οργάνωση του ευρύτερου οικοσυστήματος στήριξης της καινοτόμου επιχειρηματικότητας, ώστε να λειτουργεί με συνέπεια και συνέχεια, ξεκινώντας από την τριτοβάθμια εκπαίδευση και την παροχή κινήτρων στους φοιτητές και συνεχίζοντας μέσα από την ύπαρξη θερμοκοιτίδων και επιταχυντών υποστήριξης ομάδων και στη συνέχεια δράσεων στήριξης νεοφυών επιχειρήσεων.
- Αξιοποίηση των αναπτυξιακών προγραμμάτων (ΕΣΠΑ) και των προγραμμάτων έρευνας για παροχή οικονομικής στήριξης σε ομάδες και νεοφυείς επιχειρήσεις που έχουν αποδείξει ότι μπορούν να θέσουν καινοτόμες τεχνολογίες και επιχειρηματικές ιδέες στην υπηρεσία της αγοράς και να συμβάλουν στην περαιτέρω επιχειρηματική αξιοποίηση της έρευνας.
- Στήριξη ευέλικτων μορφών εργασίας και απασχόλησης που ενθαρρύνουν εργασία από απόσταση και καλύτερη αξιοποίηση του ταλέντου και διαμοιρασμό των εξειδικευμένων τεχνολογικών γνώσεων.
-Παροχή κινήτρων και δομών υποστήριξης για τη μεγέθυνση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, είτε μέσω οργανικής ανάπτυξης, είτε μέσω συγχωνεύσεων, με απώτερο σκοπό τη βελτίωση του εργασιακού περιβάλλοντος μέσω δομημένων τμημάτων διοίκησης ανθρώπινου δυναμικού και προχωρημένων διαδικασιών για την αναζήτηση και την ανάπτυξη των ταλέντων.