Οι πρόσφατες δολοφονίες πολιτών στις ΗΠΑ από αστυνομικούς προκάλεσαν ακραίες συγκρούσεις διαδηλωτών με αστυνομικές δυνάμεις που είχαν ως αποτέλεσμα σοβαρούς τραυματισμούς αστυνομικών, βανδαλισμούς δημόσιων εγκαταστάσεων και λεηλασίες ιδιωτικών περιουσιών. Και κατά το παρελθόν, οι ΗΠΑ αλλά και άλλες χώρες, βρέθηκαν στην ίδια κατάσταση, ωστόσο, αυτή τη φορά η ένταση των συγκρούσεων που συνοδεύτηκαν από ακραίες βιαιότητες και λεηλασίες ξεπέρασαν κάθε προηγούμενο και επιπροσθέτως επεκτάθηκαν και σε άλλες χώρες του κόσμου.
Στη Βρετανία, όπως ανακοίνωσε η Ομοσπονδιακή Ένωση Αστυνομικών, σημειώνονται τον τελευταίο καιρό 85 επιθέσεις κατά αστυνομικών την ημέρα, επισημαίνοντας ότι η κατάσταση επιδεινώνεται συνεχώς, ενώ ο δήμαρχος του Λονδίνου προέβη σε πρωτοφανείς δημόσιες δηλώσεις χαρακτηρίζοντας απαράδεκτες τις βιαιοπραγίες κατά αστυνομικών και τονίζοντας, παράλληλα, ότι οι δράστες θα αντιμετωπίζουν τη δύναμη του Νόμου (Mayor of London:This is totally unacceptable. We will not tolerate attacks on our police and perpetrators will feel the full force of the law). Τον γύρο του κόσμου έκανε, επίσης, και μία φωτογραφία άνδρα, που συμμετείχε σε μαζικές επιθέσεις κατά αστυνομικών, να ουρεί στο μνημείο της αστυνομικού Keith Palmer που μαχαιρώθηκε από τρομοκράτη στην προσπάθεια της να σταματήσει άοπλη την επίθεση του, εναντίον αθώων πολιτών έξω από το Βρετανικό Κοινοβούλιο 2017.
Τα πρόσφατα δραματικά γεγονότα στην Αμερική ανέδειξαν πρωτοφανείς αγριότητες στις συγκρούσεις με αστυνομικές δυνάμεις, βανδαλισμοί και καταστροφές περιουσιών πολιτών, ακόμη και βία σε βάρος αθώων πολιτών με ειδικές ανάγκες.
Το γεγονός ότι οι ΗΠΑ έχουν ένα βεβαρυμένο ιστορικό παραβίασης ανθρωπίνων δικαιωμάτων και καταχρηστικής άσκησης της αστυνομικής εξουσίας, δεν πρέπει να οδηγεί σε ισοπεδωτικές αντιλήψεις για ολόκληρο το δυτικό πολιτισμό. Αντιθέτως, τα τραγικά γεγονότα στις ΗΠΑ πρέπει να αποτελούν case studies για κάθε σύγχρονη αστυνομία προκειμένου να βελτιώσει τη λειτουργικότητα της και τις υπηρεσίες της στον πολίτη.
Όσο καταχρηστικές είναι οι συμπεριφορές αστυνομικών οργάνων σε βάρος πολιτών, τόσο καταχρηστικές είναι και οι συμπεριφορές πολιτών που υπό το κάλυμμα του όχλου καταστρέφουν περιουσίες ανθρώπων και παραβιάζουν ατομικά δικαιώματα πολιτών. Σε αυτές τις περιπτώσεις, όπου επικρατούν χαώδεις καταστάσεις, καταλύεται κάθε έννοια δημόσιας ασφάλειας, που αποτελεί τη βασική προϋπόθεση της λειτουργίας του δημοκρατικού πολιτεύματος. Η δημοκρατία πλήττεται βαρύτατα και ο θεσμός της αστυνομίας, η αποστολή του οποίου είναι η διασφάλιση της ασφάλειας των πολιτών και της προστασίας των δικαιωμάτων τους, χάνει την κοινωνική της αποδοχή και την εμπιστοσύνη του κοινού.
Αναμφισβήτητα, η αστυνομική αυθαιρεσία καταλύει τη βασική αρχή του δημοκρατικού πολιτεύματος που είναι η τήρηση της νομιμότητας και η οποία μάλιστα αποτελεί τη βασική συνιστώσα της αποστολής της ίδιας της Αστυνομίας. Και είναι απολύτως λογικές και δικαιολογημένες οι μαζικές διαδηλώσεις και διαμαρτυρίες πολιτών, καθόσον διαπιστώνουν ότι κρατικά όργανα, η αποστολή των οποίων είναι η προστασία της ζωής και των δικαιωμάτων κάθε πολίτη αδιακρίτως, να παραβιάζουν την ίδια την αποστολή τους. Πρόκειται, όμως, για μεμονωμένες περιπτώσεις και όχι για το σύνολο των αστυνομικών ενός Σώματος, που αποδεδειγμένα εκτελούν τα καθήκοντα τους με ευσυνειδησία, καταβάλλοντας μάλιστα και ένα βαρύ φόρο αίματος στο βωμό του καθήκοντος.
Αντιθέτως, στις λεηλασίες και τις καταστροφές που ακολουθούν ως διαμαρτυρία στην αστυνομική αυθαιρεσία, δεν πρόκειται για μεμονωμένες περιπτώσεις, αλλά για μαζική και εκ προθέσεως συμμετοχή εκατοντάδων και χιλιάδων ατόμων - συχνά υποκινούμενών και καθοδηγούμενων - που προβαίνουν σε βανδαλισμούς και λεηλασίες, θέτοντας ακόμη και σε κίνδυνο τη ζωή αθώων πολιτών, υπό το κάλυμμα που τους προσφέρει σε αυτές τις περιπτώσεις ο όχλος και η προσωρινή αδυναμία των αρχών ασφάλειας να αποκαταστήσουν την τάξη. Εν ολίγοις, πρόκειται και εδώ για την απόλυτη κατάλυση της νομιμότητας, έστω και για ένα περιορισμένο χρονικό διάστημα, για την οποία ο Δημοσθένης είπε χαρακτηριστικά ότι όταν καταλύονται οι νόμοι μιας κοινωνίας, τότε δεν διαφέρει από την κοινωνία ζώων.
Δυστυχώς, η γενικευμένη αντίληψη και υιοθέτηση βίας κατά αστυνομικών καθώς και η συστηματική διάπραξη βανδαλισμών και λεηλασιών υπό το κάλυμμα της διαμαρτυρίας σε μεμονωμένες αστυνομικές αυθαιρεσίες, επιβεβαιώνει τον φαύλο κύκλο της βίας που βασίζεται στην αρχαία ρήση “έξεστι βία την βίαν εξωθείν και όπλα όπλοις” (η βία εξωθεί στη βία και τα όπλα στα όπλα). Ωστόσο, όπως αναφέρει η Ομοσπονδία Αστυνομικών της Μητροπολιτικής Αστυνομίας του Λονδίνου για την άνευ προηγουμένου βία κατά αστυνομικών αυτή την περίοδο στην χώρα τους, οι αστυνομικοί είναι και αυτοί άνθρωποι που προσπαθούν καθημερινά με κίνδυνο της ζωής τους να διασφαλίζουν τη δημόσια ασφάλεια και θέλουν να επιστρέφουν στα σπίτια τους σώοι και αβλαβείς μετά την λήξη της υπηρεσίας τους. (Met Police Federation: This is simply unacceptable. Our officers do not come to work to face this level of violence and abuse. These officers are human beings doing their job to keep the public safe. They want to go home without injury at the end of their shifts).-
* Ο κ. Ευάγγελος Στεργιούλης είναι Διδάκτωρ Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου και ε.α. Υποστράτηγος της Ελληνικής Αστυνομίας. Υπηρέτησε στην έδρα της Ευρωπαϊκής Αστυνομικής Υπηρεσίας-Europol, στη Χάγη και διετέλεσε προϊστάμενος των Εθνικών Γραφείων Interpol και Europol της Ελλάδας. Έχει διδάξει στις Ακαδημίες της Ελληνικής και Κυπριακής Αστυνομίας, καθώς και στο Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου. Είναι μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Εγκληματολογίας, του Ελληνικού Οργανισμού Πολιτικών Επιστημόνων και ερευνητής του Ελληνικού Ινστιτούτου για τα Ηνωμένα Έθνη.