Ο Τζέισον Λάιλι ήταν ένας από τους άνδρες των ειδικών δυνάμεων των ΗΠΑ, που έδωσαν πολλές μάχες στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν κατά τη διάρκεια του πλέον μακροχρόνιου πολέμου της Αμερικής.
Καθώς ο Λάιλι, 41 ετών σήμερα, καλείται να σχολιάσει την απόφαση του Προέδρου Τζο Μπάιντεν να τερματίσει τη στρατιωτική αποστολή της Αμερικής στο Αφγανιστάν στις 31 Αυγούστου, εκφράζει αγάπη για τη χώρα του, αλλά και αηδία για τους πολιτικούς της, καθώς και απογοήτευση για το αίμα και τα χρήματα που σπαταλήθηκαν. Οι σύντροφοί του, που σκοτώθηκαν και εξοντώθηκαν σε πολέμους που ο ίδιος πιστεύτει ότι ήταν αδύνατο να κερδηθούν, τον κάνουν να ξανασκέφτεται για τη χώρα του και τη ζωή του.
«100% χάσαμε τον πόλεμο», είπε ο Λάιλι. «Το όλο θέμα ήταν να απαλλαγούμε από τους Ταλιμπάν και δεν το κάναμε. Οι Ταλιμπάν θα αναλάβουν την εξουσία.»
Ο Μπάιντεν λέει ότι ο αφγανικός λαός πρέπει να αποφασίσει για το μέλλον του και ότι η Αμερική δεν πρέπει να θυσιάσει μια ακόμα γενιά, σε έναν πόλεμο που δεν μπορεί να κερδίσει.
Οι επιθέσεις της Αλ Κάιντα κατά την 11η Σεπτεμβρίου 2001 εναντίον της Αμερικής προκάλεσαν μια σχεδόν 20ετή σύγκρουση, που οδήγησε σε περισσότερους από 3.500 θανάτους στρατιωτικών των ΗΠΑ και των συμμάχων τους, καθώς και σε θανάτους περισσότερων από 47.000 Αφγανών αμάχων - και 66.000 Αφγανών στρατιωτών. Προκάλεσε επίσης ένα προσφυγικό κύμα πάνω από 2,7 εκατομμυρίων Αφγανών, οι οποίοι εγκατέλειψαν την χώρα τους, σύμφωνα με την οργάνωση Costs of War και μία έρευνά της που δημοσιοποίησε το φημισμένο αμερικανικό Πανεπιστήμιο Brown.
«Άξιζε τον κόπο; Είναι μια μεγάλη ερώτηση», λέει ο Λάιλι, ο οποίος βρέθηκε στην πρώτη γραμμή του πολέμου της Αμερικής κατά της τρομοκρατίας στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν, επί σχεδόν 16 χρόνια.
Όταν πήγε εκεί, πίστευε ότι τα αμερικανικά στρατεύματα ήταν εκεί για να νικήσουν τον εχθρό, να τονώσουν την οικονομία και να ανυψώσουν το Αφγανιστάν στο σύνολό του. Απέτυχαν, συμπληρώνει.
«Δεν νομίζω ότι άξιζε», είπε ο Λάιλι. Είναι ένας από τους πολλούς Αμερικανούς που έχουν δεύτερες και τρίτες σκέψεις για το Αφγανιστάν.
Οι απόψεις του Λάιλι είναι προσωπικές. Άλλοι βετεράνοι διαφωνούν. Πολλοί Αμερικανοί πιστεύουν ότι ο πόλεμος τελικά ενίσχυσε τα δικαιώματα των γυναικών στο Αφγανιστάν, ενώ οδήγησε μεταξύ άλλων στην εξόντωση του αρχηγού της Αλ Κάιντα, Οσάμα Μπιν Λάντεν, από τις ειδικές δυνάμεις SEALS.
″Βιετ-στάν”
Η απόφαση για αποχώρηση που έλαβε ο Μπάιντεν έχει διπλή υποστήριξη. Μια δημοσκόπηση του Reuters/Ipsos στις 12-13 Ιουλίου έδειξε ότι μόνο 3 στους 10 Δημοκρατικούς και 4 στους 10 Ρεπουμπλικάνους πιστεύουν ότι ο στρατός πρέπει να παραμείνει στο Αφγανιστάν.
Ο Λάιλι και άλλοι πεζοναύτες που υπηρέτησαν στο Αφγανιστάν και μίλησαν στο Reuters, συνέκριναν τον πόλεμο αυτό με την σύγκρουση στο Βιετνάμ. Λένε ότι και οι δύο πόλεμοι δεν είχαν σαφή στόχο, ενώ ενεπλάκησαν πολλοί πρόεδροι των ΗΠΑ με αντίπαλο έναν άγριο εχθρό που δεν φορούσε στρατιωτική στολή.
Ο Τζόρνταν Λερντ, 34 ετών, συμφωνεί με τον Λάιλι. Είναι ένας πρώην ελεύθερος σκοπευτής του σώματος των Αμερικανών πεζοναυτών. Περιγράφει το πως ολοκληρώθηκε η περιπέτειά των Αμερικανών σε πεδία μαχών στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν, χρησιμοποιώντας τη λέξη «Βιετ-στάν». Είναι η λέξη που χρησιμοποιεί και ο Λάιλι, όπως και αρκετοί από άλλοτε συμπολεμιστές τους.
Υπηρέτησε στην κοιλάδα Σανγκίν στην επαρχία Χελμάντ, μία από τις πιο έντονα αμφισβητούμενες περιοχές του Αφγανιστάν, από τον Οκτώβριο του 2010 έως τον Απρίλιο του 2011. Τους πρώτους τρεις μήνες, είπε, 25 μέλη της μονάδας του σκοτώθηκαν σε δράση και περισσότεροι από 200 τραυματίστηκαν. Ο καλύτερος φίλος του πέθανε στα χέρια του.
Από την πλευρά του, ο Λάιλι δήλωσε ότι στο Αφγανιστάν κατάλαβε σταδιακά, γιατί οι ιστορικοί το ονόμασαν «νεκροταφείο αυτοκρατοριών».
Η Βρετανία εισέβαλε στο Αφγανιστάν δύο φορές τον 19ο αιώνα και υπέστη μία από τις χειρότερες στρατιωτικές της ήττες εκεί το 1842. Η Σοβιετική Ένωση κατέλαβε το Αφγανιστάν από το 1979 έως το 1989, αφήνοντας πίσω 15.000 νεκρούς στρατιώτες και δεκάδες χιλιάδες τραυματίες.
Ο Λάιλι λέει ότι ήταν ιδιαίτερα απογοητευμένος από τους στρατιωτικούς κανόνες εμπλοκής των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν. Σε αυτόν και σε άλλες μονάδες δεν επιτρεπόταν να κάνουν νυχτερινές επιδρομές εναντίον των Ταλιμπάν, για παράδειγμα.
«Οι πεζοναύτες δεν έχουν εκπαιδευτεί για να προστατεύουν μωρά και να ξεδιπλώνουν φυλλάδια. Είμαστε εκεί για να εξοντώσουμε τον εχθρό. Δεν μπορούμε να κάνουμε και τα δύο. Έτσι αποτύχαμε”, είπε.
Το αμερικανικό σώμα πεζοναυτών παρέπεμψε το Reuters στην Κεντρική Διοίκηση των ΗΠΑ (CENTCOM), δηλαδή την στρατιωτική διοίκηση που ήταν υπεύθυνη για τους πολέμους στο Αφγανιστάν και το Ιράκ, όταν ρωτήθηκε σχετικά με τα σχόλια του Λάιλι.
Ένα σημείο καμπής, σύμφωνα με τον Λάιλι, ήταν όταν ένας φυλακισμένος Ταλιμπάν του είπε, ότι οι Ταλιμπάν θα περίμεναν τις Ηνωμένες Πολιτείες και γνώριζαν ότι οι Αμερικανοί θα χάσουν την πίστη τους στον πόλεμο, όπως έκαναν και οι Σοβιετικοί.
«Ήταν το 2009. Είμαστε στο 2021, και είχε δίκιο», λέει ο Λάιλι. «Γιατί χάσαμε τόσους συμπολεμιστές μας; Γιατί;»
Επιστρέφοντας από το Αφγανιστάν
Επιστρέφοντας από το πεδίο της μάχης, ο Λάιλι, σε πολύ καλή φυσική κατάσταση και με τατουάζ στα χέρια του, δήλωσε ότι δεν θα μπορεί καν να κοιτάξει τη σημαία των ΗΠΑ για αρκετά χρόνια, επειδή νιώθει πολύ θυμωμένος που έστειλαν τον ίδιο και τους συναδέλφους του σε έναν πόλεμο που δεν κερδίζεται. Λέει ότι έχει δει αρκετούς συμβούλους ψυχικής υγείας, αλλά το μεγαλύτερο δίκτυο υποστήριξής του είναι οι βετεράνοι.
Ο Λάιλι είναι αντιπρόεδρος του συνδέσμου βετεράνων Reel Warrior Foundation, που δίνει στους βετεράνους την ευκαιρία να ξεφύγουν από το άγχος της επαναπροσαρμογής, προσφέροντάς τους αλιευτικά ταξίδια.
Είπε ότι είναι απογοητευμένος που οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν φαίνεται να έχουν διδαχθεί μαθήματα από το Βιετνάμ, όπου 58.000 Αμερικάνοι στρατιώτες σκοτώθηκαν σε έναν πόλεμο που απέτυχε να σταματήσει το Κομμουνιστικό Βόρειο Βιετνάμ, που κατέλαβε τελικά ολόκληρη τη χερσόνησο του Βιετνάμ.
«Πρέπει να αποφεύγουμε τον πόλεμο με κάθε κόστος», δήλωσε.
«Ήξερα τι δουλειά επέλεγα. Μεγάλωσα με τις ταινίες του Ράμπο! Ήθελα να τιμήσω την οικογένειά μου με την έννοια ότι ο παππούς μου πολέμησε στον Β′ Παγκόσμιο Πόλεμο, ήθελα να πάω στην ίδια διαδρομή και να κάνω με ανιδιοτέλεια το καθήκον μου, όπως επέστρεψαν γρήγορα στην πραγματικότητα.»
Ένας άλλος από τους βετεράνους φίλους του Λάιλι στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν, είναι ο Τριστάν Βίμερ, επίσης ελεύθερος σκοπευτής των πεζοναυτών.
Ο αδερφός του, Κίρναν Βίμερ, επίσης βετεράνος, αυτοκτόνησε το 2015 όταν υπέστη τραυματική εγκεφαλική βλάβη στο Ιράκ, πριν μεταφερθεί στο Αφγανιστάν.
Ο Βίμερ, 37 ετών, διοικεί τώρα την οργάνωση “22 Jumps” (22 άλματα), πραγματοποιώντας εκδηλώσεις με στόχο την συγκέντρωση χρημάτων: κάνει 22 άλματα με αλεξίπτωτο μέσα σε μια μέρα, με στόχο να ευαισθητοποιήσει για τη μάστιγα των αυτοκτονιών βετεράνων πολέμου. Υπολογίζεται ότι το 2012, αυτοκτονούσαν καθημερινά 22 βετεράνοι των ΗΠΑ.
Ο Βίμερ είπε για το Αφγανιστάν: «Με οποιδήποτε μέτρο και αν το κρίνυμε, ήταν μια άκαρπη προσπάθεια. Απαλλαγή από την Αλ Κάιντα ή από τους Ταλιμπάν, δεν πετύχαμε. Προσφέραμε ειρήνη και ευημερία στον αφγανικό λαό; Δεν το πετύχαμε. Στη διαδικασία του πολέμου, θυσιάσαμε πολύ πλούτο, θυσιάσαμε πολύ χρόνο, θυσιάσαμε πολλές ζωές - όχι μόνο αμερικανικές ζωές, αλλά και ζωές συμμάχων και ειδικά ζωές Αφγανών, για να φύγουμε ουσιαστικά έχοντας καταφέρει όχι πολλά. Αυτό είναι πολύ δύσκολο για να το αντέξει το στομάχι μας».