Μ΄ αυτή την ιδέα καταλήγει ο Benjamin Barber στο εμβληματικό πια βιβλίο “If mayors ruled the world”. Η ιδέα του για μια παγκόσμια βουλή δημάρχων, αν και εγγενώς έχει πολλά προβλήματα καταδεικνύει μια ανερχόμενη τάση που πρέπει να μας προβληματίσει.
Τα περισσότερα κράτη έχουν 3 επίπεδα διακυβέρνησης, την κυβέρνηση, τις περιφέρειες και τους δήμους. Μέσα από ιεραρχικούς μηχανισμούς οι εξουσίες των χαμηλότερων βαθμίδων δεσμεύονται από τις μεγαλύτερες. Οι πόλεις κατ’ αυτό το σκεπτικό είναι οι πλέον ανίσχυρες. Ειδικά εάν προσθέσουμε στην εξίσωση το πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης που διατρέχει τα κέντρα εξουσίας.
Όμως σήμερα αρκετές όλο και περισσότερες πια αμφισβητούν ευθέως αυτή την σειρά. Οι πόλεις δεν έχουν την πολυτέλεια να περιμένουν τις γενικές λύσεις που αναζητούν οι εκάστοτε κυβερνήσεις ή οι οργανισμοί ενω συσσωρεύονται προβλήματα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους. Γι’ αυτό πρωτοστατούν σε πολλές περιπτώσεις στην αντιμετώπιση των σύγχρονων προκλήσεων της κλιματικής αλλαγής, της ατμοσφαιρικής ρύπανσης ακόμα και της ανθρωπιστικής κρίσης. Βρήκαν τρόπους και ξεκίνησαν να αντιμετωπίζουν αυτά τα προβλήματα με τα έθνη-κράτη να μπορούν να κάνουν λίγα πράγματα γι ’ αυτό. Το καλύτερο παράδειγμα για να το δούμε αυτό είναι στις πόλεις της Αμερικής που μόλις ο νεοεκλεγης Πρόεδρος Trump ανακοίνωσε πως θα αποσύρει τις δεσμεύσεις της Αμερικής για την εκπλήρωση των στόχων της συνόδου των Παρισίων αυτές 455 στον αριθμό, τον αγνόησαν. Ο δήμαρχος του Pittsburgh έκανε tweet μετα την δήλωση το εξής “I can assure you that we will follow the guidelines of the Paris Agreement for our people, our economy & future.” Μάλλον δεν χρειάζεται να πάμε καν τόσο μακριά, στην γειτονική Ιταλία ο Δήμαρχος του Παλέρμο εναντιώθηκε στην προσφυγική πολιτική της κυβέρνησης του με δεκάδες άλλους να τον ακολουθούν.
Οι πόλεις έχουν ξεκινήσει να πρωταγωνιστούν δυναμικά και να παράγουν μια νέα πολιτική κουλτούρα. Οι δεσμοί που προκύπτουν μεταξύ των πόλεων που οργανώνονται, συζητούν και ανταλλάσσουν καλές πρακτικές για να ενισχύσουν η κάθε μια τα τοπικά της χαρακτηριστικά, προάγουν ένα διαφορετικό και πιο αυθεντικό τρόπο ανάπτυξης. Μπροστά στα αδιέξοδα των σπαρμένων αρμοδιοτήτων τολμούν και συνεργάζονται τόσο με επιχειρήσεις, ΜΚΟ αλλά κυρίως με τους πολίτες για να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις. Ορθώνουν πάνω από όλα μια πολιτική που λίγο ή πολύ εγκολπώνει τον ψυχισμό των πολιτών τους. Ο δήμαρχος έχει να αντιμετωπίσει καθημερινά προβλήματα, πρέπει να λερώσει τα χέρια του και να τσαλακωθεί αφού τις περισσότερες φορές οι πολίτες τον ξέρουν προσωπικά. Νομίζω εξαιρετικά με μια φράση ο 36ος Πρόεδρος των Η.Π.Α. Lyndon Johnson περιέγραψε την τραχύτητα της πολίτικης σε αυτό το επίπεδο “When the burdens of the presidency seem unusually heavy, I always remind myself it could be worse. I could be a mayor.”
Σήμερα οι πόλεις μπορούν να αποδώσουν καλύτερα από τα έθνη-κράτη. Όπως σημειώνει ο Barber είναι λιγότερο ιδεολογικές και περισσότερο δημοκρατικές. Δεν υπάρχει “δεξιός” ή “αριστερός” τρόπος να καθαρίσεις ένα σκουπίδι ούτε υπάρχει κατώτερο κλιμάκιο για να μετατοπιστεί η ευθύνη αυτή. Από την πλευρά τους οι πολίτες μπορούν να παρακολουθήσουν την εφαρμογή των πολιτικών, να καταλάβουν την αξιοποίηση των θυσιών τους. Η αμεσότητα αυτή καλή ή κακή για τους πολιτικούς είναι ευεργετική για την κοινωνία μας. Ο πολίτης μπορεί να απαλλαγεί από το φαντασιακό συμπλεγμα της εξουσίας.
Η προσοχή μας πρέπει να είναι στραμμένη στις ανερχόμενες πόλεις. Οι γερασμένες εδω και 300 χρόνια δομές οργάνωσης των κοινωνιών γέρνουν από το βάρος των νέων τάσεων. Δεν καταφέρνουν να συμβαδίσουν με το επαναστατικό «Internet of things» που σήμερα δίνει νέες δυνάμεις στις πόλεις. Ούτε μπορούν να μεταφράσουν πως κάποιες πόλεις σήμερα έχουν περισσότερο πληθυσμό από ολόκληρα κράτη. Προσθέστε ακόμα στο τελευταίο πως σε 30 χρόνια το 70% του κόσμου θα ζει σε πόλεις και η γη θα κατοικείται από 9,7 δισεκατομμύρια κατοίκους. Δηλαδή ανά 6 μέρες γεννιέται μια Θεσσαλονίκη.
Τα έθνη κράτη αρχίζουν να στέκονται αμήχανα και να περιορίζονται πολλές φορές στο ρόλο του ενδιάμεσου. Παρόλα αυτά ούτε οι πόλεις είναι έτοιμες. Χρειάζεται να συζητήσουμε για θέματα ευέλικτης παραγωγής πολιτικής, για την δραστική ενίσχυση αρμοδιοτήτων και την «smart» συμμετοχή» των πολιτών. Θα πρέπει πάνω απ όλα οι πόλεις όμως να τα επιθυμούν και να τα προσπαθούν όσο μπορούν. Ας μην ξεχνάμε πως δεν είναι όλες πρόθυμες να ακούσουν τους πολίτες όλοι ξέρουμε διοικήσεις/πολιτικούς που προτιμούν να προστατεύουν συμφέροντα μιας elite. Αλλά ούτε είναι εύκολο όπως παραδείγματος χάριν για πόλεις στην Κίνα να εναντιωθούν στις παραδόσεις και στο ισχύον καθεστώς. Για τις πόλεις της Ευρώπης και της Ελλάδας δεν υπάρχουν δικαιολογίες.
Μπορούν οι ενισχυμένες πόλεις να ασκήσουν μια νέα επιρροή μέσα απο την παγκόσμια συνεργασία; Νομίζω πως ναι και η τάση οδηγεί προς αυτό. Μια κυρίαρχη βουλή των πόλεων σίγουρα απέχει από την πραγματικότητα καθώς συγκρούεται με βασικές δομές όπως την υγεία, αλλά το glocalism πρέπει αλλάξει το μίγμα της σημερινής πολιτικής. Για εμάς οι βασισμένες στην φυσική και ιστορική συνέχεια ισχυρές πόλεις μπορούν να είναι η αρχή της λύτρωσης από την κακοδαιμονία μας.