Δύο υποφήφιοι διεκδικούν να είναι οι επόμενοι πρωθυπουργοί της Βρετανίας, αλλά μια τρίτη παρουσία δεσπόζει στην κούρσα διαδοχής του Μπόρις Τζόνσον: η Μάργκαρετ Θάτσερ.
Η πρώην πρωθυπουργός κυριάρχησε στη Βρετανία τη δεκαετία του 1980 και άφησε μια τεράστια και αμφιλεγόμενη κληρονομιά. Οι επικριτές τη βλέπουν ως μια αδιάλλακτη ιδεολόγο της οποίας οι πολιτικές ελεύθερης αγοράς διέλυσαν τους κοινωνικούς δεσμούς και κατέστρεψαν τις βιομηχανικές κοινότητες της χώρας. Αλλά για το κυβερνών Συντηρητικό Κόμμα, η Θάτσερ παραμένει ένα είδωλο, μια έμπνευση και η ηγέτιδα που οδήγησε τη Βρετανία στην σύγχρονη εποχή.
Στην κούρσα για την αντικατάσταση του Μπόρις Τζόνσον ως αρχηγού και πρωθυπουργό των Συντηρητικών, τόσο η υπουργός Εξωτερικών Λιζ Τρας όσο και ο πρώην επικεφαλής του υπουργείου Οικονομικών Ρίσι Σούνακ ισχυρίζονται ότι αντιπροσωπεύουν τις αξίες της Θάτσερ, η οποία πέθανε το 2013 στα 87 της χρόνια.
Oταν ρωτήθηκαν ποιος ήταν ο σπουδαιότερος πρωθυπουργός της Βρετανίας; Και οι δύο υποψήφιοι απάντησαν δίχως δισταγμό η Θάτσερ. Ο Σούνακ έδωσε μια βασική ομιλία στη γενέτειρα της εκλιπούσας ηγέτιδας, το Γκράντθαμ, δηλώνοντας ότι είναι υπέρμαχος του «κοινής λογικής Θατσερισμού», ενώ η σύζυγος και τα παιδιά του έβγαλαν selfie μπροστά από το χάλκινο άγαλμα της ”Σιδηράς Κυρίας”.
Η Tρας συχνά αναφέρεται στη δική της ταπεινή καταγωγή, φέρνοντας στο προσκήνιο τις συγκρίσεις με την κόρη του μπακάλη Θάτσερ, και υιοθετεί πόζες και ρούχα - μπλε φορέματα, μπλούζες με φιόγκους - που απηχούν το ιδιαίτερο στυλ της πρώτης γυναίκας πρωθυπουργού της Βρετανίας. Ο ιστορικός Ρίτσαρντ Βίνεν από το King’s College του Λονδίνου θεωρεί ότι η Τρας είναι μια «Θάτσερ του Instagram».
Η Βικτόρια Χόνεϊμαν, αναπληρώτρια καθηγήτρια βρετανικής πολιτικής στο Πανεπιστήμιο του Λιντς, λέει ότι η Θάτσερ αποτελεί «τοτέμ» για τους Συντηρητικούς. Ο Ρόμπερτ Σόντερς, ιστορικός της σύγχρονης Βρετανίας στο Πανεπιστήμιο Queen Mary του Λονδίνου, πιστεύει ότι «έχει γίνει μια περσόνα μυθικών διαστάσεων».
Κατά μία έννοια, η εμμονή με τη Θάτσερ εξηγείται εύκολα. Οδήγησε τους Συντηρητικούς σε τρεις διαδοχικές εκλογικές νίκες και δεν ηττήθηκε ποτέ στις κάλπες. Τελικά ανατράπηκε - όπως και ο Τζόνσον - από το δικό της κόμμα και εκδιώχθηκε το 1990 μετά από 11 χρόνια στην εξουσία.
«Κάθε ηγέτης των Συντηρητικών που διαδέχτηκε τη Μάργκαρετ Θάτσερ έχει αποτύχει», είπε ο Βίνεν, συγγραφέας του βιβλίου «Η Βρετανία της Θάτσερ».
Ο Τζον Μέιτζορ έχασε την ηγεσία του κόμματος το 1997 και οι τρεις ηγέτες μετά από αυτόν κράτησαν τους Τόρις στην αντιπολίτευση. Ο πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον ρίσκαρε με το δημοψήφισμα του 2016 που, παρά τις επιθυμίες του, έβγαλε τη Βρετανία εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η διάδοχός του Τερέζα Μέι ηττήθηκε από τις εσωτερικές διαμάχες για το Brexit και ο Τζόνσον πήρε πόδι από τους συντηρητικούς βουλευτές μετά από μήνες σκανδάλων.
Η δεκαετία της Θάτσερ στην εξουσία, μέσα από πόλεμο και ειρήνη, την άνθηση και την κατάρρευση, προσφέρει επίσης αρκετά χάιλαϊτς για τους ακολούθους της. Ήταν ηγέτιδα εν καιρώ πολέμου όταν η Βρετανία νίκησε την Αργεντινή στον πόλεμο των Νησιών Φώκλαντ, μια δημοκράτρια που αντιστάθηκε στη Σοβιετική Ένωση και είδε τον Ψυχρό Πόλεμο να τελειώνει, μια καπιταλίστρια που εξαπέλυσε τη δύναμη των χρηματοπιστωτικών αγορών.
Οι σημερινοί Συντηρητικοί, οι οποίοι είναι συντριπτικά υπέρ του Brexit, λένε ότι η Θάτσερ θα είχε υποστηρίξει την απόφαση η Βρετανία να αποχωρήσει από την ΕΕ. Ο Βίνεν λέει ότι «είναι σχεδόν ιερόσυλο» να το επισημάνουμε, αλλά «η Θάτσερ ήταν στην πραγματικότητα φιλοευρωπαϊκή στο μεγαλύτερο μέρος της θητείας της».
Η οικονομική κληρονομιά της Θάτσερ επίσης παραμένει υπό αμφισβήτηση. Τόσο η Τρας όσο και ο Σούνακ ισχυρίζονται αμφότεροι ότι προσφέρουν θατσερικές οικονομικές πολιτικές, αν και οι πολιτικές τους είναι πολύ διαφορετικές. Η Τρας λέει ότι θα ενισχύσει τον δανεισμό και θα μειώσει τους φόρους αμέσως για να μετριάσει την κρίση κόστους ζωής στη Βρετανία, ενώ ο Σούνακ θεωρεί ότι είναι ζωτικής σημασίας να τεθεί πρώτα υπό έλεγχο ο αυξανόμενος πληθωρισμός της χώρας.
Και οι δύο μπορούν να σταθούν σε αποφάσεις που έλαβε η Θάτσερ για να υποστηρίξουν τις θέσεις τους, αν και ο Βίνεν πιστεύει ότι η εστίαση του Σούνακ για την καταπολέμηση του πληθωρισμού είναι πιο κοντά στη Θάτσερ.
«Δεν πίστευε ότι μπορούν να μειωθούν οι φόροι εάν δεν περικοπούν πρώτα οι δαπάνες».
Ο νέος ηγέτης της Βρετανίας θα εκλεγεί από περίπου 180.000 μέλη του Συντηρητικού Κόμματος, πολλά από τα οποία θεωρούν τη Θάτσερ ως ηρωίδα. Εκατομμύρια άλλοι Βρετανοί ψηφοφόροι τη θυμούνται όμως εντελώς διαφορετικά.
Η Θάτσερ ιδιωτικοποίησε τις κρατικές βιομηχανίες, πούλησε τις δημόσιες κατοικίες και νίκησε τους ανθρακωρύχους της Βρετανίας μετά από μια μακροχρόνια απεργία. Υπό την ηγεσία της, οι βιομηχανίες έκλεισαν και εκατομμύρια άνθρωποι έμειναν χωρίς δουλειά, ειδικά στη βόρεια Αγγλία.
Ο Τζόνσον, του οποίου ο Συντηρητικός ήρωας είναι ο Ουίνστον Τσόρτσιλ και όχι η Θάτσερ, εξασφάλισε μια τεράστια εκλογική νίκη το 2019 κερδίζοντας ψηφοφόρους στις μεταβιομηχανικές πόλεις της βόρειας Αγγλίας που δεν είχαν σκεφτεί ποτέ να υποστηρίξουν τους Συντηρητικούς στο παρελθόν αλλά στήριζαν παραδοσιακά τους Εργατικούς.
Η Χόνεϊμαν πιστεύει ότι ο διάδοχος του Τζόνσον θα ήταν φρόνιμο να μην επαινεί και πολύ τη Θάτσερ αν θέλει να ελπίζει πως διατηρήσει την εκλογική στήριξη σε αυτές τις περιοχές του βρετανικού Βορρά, όπου οι άνθρωποι εξακολουθούν να μιλούν για το κλείσιμο εργοστασίων και ορυχείων «και για τον αντίκτυπο που είχε η Θάτσερ στις κοινότητές τους, για τον τρόπο που διέλυσε τις ζωές τους».
«Αυτά δεν είναι αρχαία ιστορία για μερικούς από αυτούς τους ανθρώπους», είπε. «Αυτά είναι βιώματά τους».
Μπορεί αυτές οι αναμνήσεις να μην είναι τόσο έντονες για την 47χρονη Τρας, η οποία ήταν έφηβη όταν η Θάτσερ αποχώρησε από το νο. 10 της Ντάουνινγκ Στριτ, ενώ ο Σούνακ, 42 ετών πλέον, ήταν μόλις 10 ετών το 1990.
Όμως ο 84χρονος συντηρητικός βετεράνος Νόρμαν Φάουλερ, ο οποίος υπηρέτησε στην κυβέρνηση της Θάτσερ και αργότερα διετέλεσε πρόεδρος της Βουλής των Λόρδων, προειδοποίησε τους δύο υποψηφίους διαδόχους του Τζόνσον να μην το «παρακάνουν» με τη λατρεία της «Σιδηράς Κυρίας».
«Ήμουν στο υπουργικό της συμβούλιο, για 15 χρόνια», είπε ο Φάουλερ στο Times Radio. «Ακόμα και εγώ δεν θα έλεγα ότι ήταν τέλεια από κάθε άποψη. Και επομένως, το κόμμα δεν χρειάζεται να διαμορφωθεί αποκλειστικά πάνω της. Οπότε θα τoυς συμβούλευα να χαλαρώσουν».