Ξέρετε τι συνιστά βιασμό βάσει νόμου στη χώρα μας;
Ο ελληνικός ποινικός κώδικας, και συγκεκριμένα το άρθρο 336, ορίζει ως βιασμό την συνουσία η οποία προκύπτει μετά από εξαναγκασμό με τη χρήση σωματικής βίας ή την απειλή σπουδαίου και άμεσου κινδύνου.
Ο ορισμός αυτός όμως αγνοεί το γεγονός ότι πολλοί βιασμοί γίνονται χωρίς τη χρήση βίας, αλλά και χωρίς να έχει δοθεί ελεύθερη και εκούσια συναίνεση. Γι αυτό τώρα, το ελληνικό τμήμα της Διεθνούς Αμνηστίας ξεκινά μία νέα εκστρατεία με αίτημα την αναθεώρηση του άρθρου 336 του ελληνικού Ποινικού Κώδικα, και την τροποποίηση του ορισμού του βιασμού, έτσι ώστε αυτός να ορίζεται με βάση την απουσία συναίνεσης στη σεξουαλική πράξη.
Και φυσικά καλεί όλους και όλες μας να υπογράψουμε την σχετική έκκληση προς τον Υπουργό Δικαιοσύνης.
Ταυτόχρονα η ελληνική νομοθεσία έρχεται σε αντίθεση με τα διεθνή πρότυπα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, και τις δεσμεύσεις τις χώρας σε αυτά, και συγκεκριμένα με τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης. Η σύμβαση αυτή του 2011 τέθηκε σε υποχρεωτική ισχύ για όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ το 2014, επικυρώθηκε από την Ελλάδα τον Μάρτιο του 2018, χωρίς ωστόσο να τροποποιήσει αναλόγως τον νομικό ορισμό του βιασμού.
Σύμφωνα μάλιστα με έρευνα της Διεθνούς Αμνηστίας για τη σχετική νομοθεσία στις χώρες της Ε.Ε., επικρατεί η ατιμωρησία και η κουλτούρα κατηγορίας των θυμάτων του βιασμού. Η ίδια πραγματικότητα χαρακτηρίζει και την Ελλάδα, στην οποία συμβάλλει και ο νομικός ορισμός του βιασμού.
Τι είναι η συναίνεση στο σεξ;
Για να κάνετε σεξ, πρέπει να ξέρετε ότι το άτομο που επιθυμείτε να κάνετε σεξ θέλει να κάνει σεξ μαζί σας.
Μερικοί ρωτούν αν πρέπει να υπογράψουν συμβόλαιο για να κάνουν σεξ. Η απάντηση είναι όχι.
Πρέπει απλά να επικοινωνούν με τον/την σύντροφό τους και να διασφαλίζουν ότι όλες οι σεξουαλικές δραστηριότητες που γίνονται συμβαίνουν με αμοιβαία συναίνεση.
Η σεξουαλική συναίνεση πρέπει να αποτελεί εθελοντική και ελεύθερη επιλογή για όλα τα εμπλεκόμενα μέρη. Το να παραμείνεις σιωπηλός/ή ή να μην πεις όχι δεν είναι το ίδιο με τη συναίνεση.
Ένας γενικός κανόνας είναι: Σε περίπτωση αμφιβολίας, ρωτήστε. Εάν εξακολουθεί να υπάρχει αμφιβολία, σταματήστε.
Δεν είναι ντροπιαστικό να ρωτήσετε, και δεν πρέπει να προχωρήσετε εκτός αν το άλλο πρόσωπο συναινέσει.
Αν κάποιος/α κοιμάται ή είναι αναίσθητος/η, αυτό το άτομο δεν είναι σε θέση να ανταποκριθεί, πράγμα που σημαίνει ότι δεν μπορεί να συναινέσει σε οποιοδήποτε είδος σεξουαλικής δραστηριότητας.
Δείτε εδώ την έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας σχετικά με τη νομοθεσία για τον βιασμό στις χώρες της Ε.Ε.
Οι βιασμοί στην Ελλάδα
Βάσει στοιχείων που διαθέτει η Διεθνής Αμνηστία, «ο βιασμός είναι ανεξέλεγκτος στην Ευρώπη και την Ελλάδα» καθώς «1 στις 20 γυναίκες άνω των 15 ετών στην Ευρωπαϊκή Ένωση έχει υποστεί βιασμό - περίπου 9 εκατομμύρια γυναίκες - ενώ 1 στις 10 γυναίκες έχει βιώσει κάποια μορφή σεξουαλικής βίας».
Ωστόσο, όπως τονίζεται, σε πολλές περιπτώσεις η απόδοση δικαιοσύνης για τις υποθέσεις βιασμού απέχει πολύ από την πραγματικότητα. Επιπλέον, η εκτεταμένη έλλειψη διαθέσιμων στατιστικών στοιχείων για την έμφυλη βία στην Ελλάδα δυσχεραίνει την κατανόηση του μεγέθους του προβλήματος και την αντιμετώπισή του, ενώ τα στοιχεία που υπάρχουν δεν παρέχουν τη συνολική εικόνα, εξαιτίας του χαμηλού ποσοστού καταγγελιών.
Τι συμβαίνει στην Ευρώπη
Η Διεθνής Αμνηστία έχει αναλύσει τη νομοθεσία περί βιασμών σε 31 χώρες της Ευρώπης. Διαπιστώσαμε ότι μόνο 8 από τις 31 χώρες έχουν θεσπίσει τη νομοθεσία τους για τον βιασμό στη βάση της συναίνεσης.
Οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες εξακολουθούν να μην αναγνωρίζουν νομικά ότι το σεξ χωρίς συναίνεση είναι βιασμός. Η ατελής νομοθεσία και η επικίνδυνη κουλτούρα κατηγορίας των θυμάτων διαιωνίζουν την ατιμωρησία σε ολόκληρη την Ευρώπη.
“«Οι έρευνες δείχνουν επανειλημμένα ότι πολλοί άνθρωποι εξακολουθούν να πιστεύουν ότι δεν πρόκειται για βιασμό όταν το θύμα είναι μεθυσμένο, όταν φοράει αποκαλυπτικά ρούχα ή όταν δεν αντιστέκεται. Το σεξ χωρίς συναίνεση είναι βιασμός, τελεία και παύλα. Μέχρις ότου οι κυβερνήσεις εναρμονίσουν τις νομοθεσίες τους με αυτό το απλό γεγονός, οι δράστες του βιασμού θα συνεχίσουν να διαφεύγουν, με τα εγκλήματά τους να παραμένουν ατιμώρητα».”
- Anna Błuś, ερευνήτρια της Διεθνούς Αμνηστίας για τα Δικαιώματα της Γυναίκας στη Δυτική Ευρώπη
Από τις 31 ευρωπαϊκές χώρες που καλύπτει η έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας, η Ιρλανδία, το Ηνωμένο Βασίλειο, το Βέλγιο, η Κύπρος, η Γερμανία, η Ισλανδία, το Λουξεμβούργο και η Σουηδία ορίζουν τον βιασμό ως σεξ χωρίς συναίνεση. Η Σουηδία άλλαξε τον ορισμό μόλις πέρσι, έπειτα από πολύχρονη εκστρατεία της Διεθνούς Αμνηστίας και άλλων οργανώσεων.
Οι υπόλοιπες χώρες που αναφέρονται στην έρευνα και την έκθεση της Αμνηστίας είναι: Αυστρία, Βουλγαρία, Κροατία, Τσεχική Δημοκρατία, Δανία, Εσθονία, Φινλανδία, Γαλλία, Ελλάδα, Ουγγαρία, Σλοβακία, Σλοβενία, Ισπανία και Ελβετία. Όλες αυτές οι χώρες έχουν νομικούς ορισμούς του βιασμού με βάση τη βία, την απειλή βίας, τον εξαναγκασμό ή την αδυναμία του θύματος να αμυνθεί.
Ενημερωθείτε για τον βιασμό και δείτε εδώ το σχετικό υλικό της εκστρατείας της Διεθνούς Αμνηστίας
Ανησυχητικό είναι επίσης, σύμφωνα με τη Διεθνή Αμνηστία, ότι ορισμένες χώρες κατηγοριοποιούν το σεξ χωρίς συναίνεση ως ξεχωριστό, μικρότερο αδίκημα, στέλνοντας ένα ισχυρό μήνυμα στους ανθρώπους ότι «ο πραγματικός βιασμός» εμφανίζεται μόνο όταν χρησιμοποιείται σωματική βία. Για παράδειγμα, στην Κροατία, η «σεξουαλική επαφή χωρίς συναίνεση» φέρει μέγιστη ποινή πέντε ετών, σε αντίθεση με τον βιασμό που φέρει μέγιστη ποινή δέκα ετών.
Σε ορισμένες χώρες, οι νόμοι περί βιασμού και σεξουαλικής βίας εξακολουθούν να πλαισιώνονται από εγκλήματα που σχετίζονται με την «τιμή» ή την «ηθική», υποστηρίζοντας την ιδέα ότι η κοινωνία έχει το δικαίωμα να ελέγχει τα σώματα των γυναικών. Στη Μάλτα, για παράδειγμα, τα σεξουαλικά αδικήματα εμπίπτουν στο κεφάλαιο «εγκλήματα που επηρεάζουν την ομαλή τάξη των οικογενειών».
Γιατί πρέπει να μιλήσουμε για τη συναίνεση;
Πολλές γυναίκες φοβούνται ή ντρέπονται να ζητήσουν βοήθεια. Άλλες δεν καταγγέλλουν έναν βιασμό, επειδή φοβούνται τον στιγματισμό και την δημόσια διαπόμπευση. Όσες τολμούν να μιλήσουν, κινδυνεύουν να μην γίνουν πιστευτές.
Επιπλέον, παρά την υπόθεση ότι ένα θύμα βιασμού θα αντισταθεί στον δράστη, αντίθετα, το πάγωμα μπροστά στη σεξουαλική επίθεση έχει αναγνωριστεί ως ιδιαίτερα κοινή αντίδραση.
Ακόμη περισσότερο, αν μια γυναίκα πράγματι αντισταθεί, κινδυνεύει να το πληρώσει ακόμα και με τη ζωή της. Μεταξύ πολλών άλλων εμποδίων, οι γυναίκες βρίσκονται αντιμέτωπες με απαρχαιωμένους νόμους που δεν αναγνωρίζουν την απλή αλήθεια: το σεξ χωρίς συναίνεση είναι βιασμός.
Ο ορισμός του βιασμού με βάση τη συναίνεση εφαρμόζεται ήδη σε αρκετές χώρες, μετά από κινητοποιήσεις γυναικών, συλλογικοτήτων, οργανώσεων, και της κοινωνίας.
Η αλλαγή της νομοθεσίας δεν θα εξαλείψει τους βιασμούς, αλλά θα αποτελέσει σημαντικό σημείο εκκίνησης ενάντια στην ατιμωρησία του βιασμού και των τραγικών συνεπειών του. Θα αποτελέσει βήμα ενάντια στην κουλτούρα του βιασμού και την κατηγορία του θύματος, ενώ, ταυτόχρονα, θα συμβάλει στην αλλαγή των κοινωνικών και ατομικών συμπεριφορών.