Τόσο κατά την προεκλογική εκστρατεία των εκλογών του περασμένου Απριλίου, όσο και κατά την τρέχουσα ενόψει των εκλογών της 17ης Σεπτεμβρίου 2019, θα δοκιμασθεί η αντοχή και ο λόγος ύπαρξης νέων κομμάτων και πολιτικών συνεργασιών. Καταλύτης για την ”κινούμενη πολιτική άμμο” είναι η γενική αίσθηση, ότι η εποχή Νετανιάχου πλησιάζει αργά αλλά σταθερά στο τέλος της εξ αιτίας των διαφαινόμενων δικαστικών του περιπετειών.
Ιδιαίτερα στον χώρο της Κεντροαριστεράς, ήδη από τις προηγούμενες εκλογές της 9ης Απριλίου 2019, έχει γίνει αισθητή η ανάγκη να βρεθεί μία αξιόλογη εναλλακτική πολιτική προσωπικότητα και κομματική ηγεσία, που θα είναι σε θέση να διαδεχθεί τον Νετανιάχου, όταν και όποτε έρθει η κατάλληλη στιγμή. Έτσι, από τα τέλη Δεκεμβρίου 2018 ο κομματικός χάρτης στο Ισραήλ έχει μεταβληθεί ποικιλοτρόπως και με ρυθμούς ιλιγγιώδεις για τα τοπικά δεδομένα.
Το κύριο αντίπαλο δέος του κεντροδεξιού Λικούντ είναι ο νέος κομματικός συνασπισμός του «Kachol-Lavan», που στα ελληνικά σημαίνει «Γαλανόλευκο». Το όνομα επιλέχθηκε από τα χρώματα της ισραηλινής σημαίας και σχηματίσθηκε στις αρχές του 2019, με την ελπίδα να διαδεχθεί την πολυετή δεξιά διακυβέρνηση υπό τον Βενιαμίν Νετανιάχου.
Στο «Γαλανόλευκο» μετέχουν τρία κόμματα: Το «Yesh Atid» (μτφ. «Υπάρχει Μέλλον») με ηγέτη τον Γιαΐρ Λαπίντ, το κόμμα «Khosen li-Israel» (μτφ. «Ανθεκτικό Ισραήλ») υπό τον Μπένι Γκαντς και το κόμμα «Τέλεμ» του Μοσέ Γιααλόν. Το πρώτο έχει ήδη μακρά πορεία στην πολιτική σκηνή, ενώ τα άλλα δύο ιδρύθηκαν στις αρχές του 2019.
Η αντιθρησκευτική ατζέντα του «Yesh Atid»
Το κόμμα «Υπάρχει Μέλλον» («Yesh Atid») υπό τον Γιαΐρ Λαπίντ, με σαφή ″κοσμικό – αντιθρησκευτικό” χαρακτήρα που υποστηρίζει τον πλήρη διαχωρισμό Θρησκείας-Κράτους και επικεντρώνεται σε ζητήματα κοινωνικού ενδιαφέροντος. Η κυριότερη εκλογική του δύναμη πηγάζει από την μεσαία και ανώτερη εισοδηματικά αστική τάξη της ευρύτερης περιοχής του Τελ Αβίβ, με αποτέλεσμα η πολιτική του ατζέντα να μην αγγίζει (όσο ίσως θα έπρεπε) ζητήματα όπως την επίλυση της αραβοϊσραηλινής διένεξης ή τις διεθνείς σχέσεις της χώρας. Οι επικριτές του κατηγορούν το συγκεκριμένο κόμμα, αλλά και τον ηγέτη του, για τάση ελιτισμού και συνειδητής αποκοπής από την ισραηλινή πραγματικότητα, περιορίζοντας σκόπιμα τον εαυτό του και τα ζητήματα που προβάλει το κόμμα του εντός των ‘ασφαλών ορίων’ του κοσμοπολίτικου, εύπορου Τελ Αβίβ.
Είναι γεγονός ότι τα ποσοστά του κόμματος είναι ιδιαίτερα αυξημένα στο Τελ Αβίβ έναντι των υπόλοιπων εκλογικών περιφερειών της χώρας. Στις εκλογές του 2015 για παράδειγμα, ενώ σε όλη την επικράτεια το Yesh Atid έλαβε ποσοστό 8,8%, στο Τελ Αβίβ και στην ευρύτερη περιοχή του, συγκέντρωσε 11,6% των ψήφων. Ωστόσο, ο δηκτικός δημόσιος λόγος του Γιαΐρ Λαπίντ κατά της διακυβέρνησης Νετανιάχου και η απαίτηση για πάταξη της διαφθοράς, κατάφερε να καλύψει όσα κενά υπάρχουν στην ιδεολογική του ατζέντα σχετικά με το πώς προτίθεται να διαχειριστεί τα ποικίλα προβλήματα ασφάλειας και περιφερειακής πολιτικής που αντιμετωπίζει η χώρα.
Το κόμμα του πρώην στρατηγού
Το κόμμα «Ανθεκτικό Ισραήλ» («Khosen li-Israel») συστάθηκε από τον τέως Αρχηγό του στρατού, στρατηγό ε.α. Μπένι Γκαντς. Ο Γκαντς θεωρείται ο εμπνευστής της καθόδου στις προηγούμενες εκλογές του κοινού πολιτικού σχηματισμού «Γαλανόλευκο» και όπως έδειξαν τα αποτελέσματα των εκλογών του περασμένου Απριλίου, αλλά και οι τωρινές δημοσκοπήσεις, θεωρείται ως ο κύριος ανθυποψήφιος να διαδεχθεί το πρωθυπουργικό αξίωμα. Αν και λιγομίλητος και λιγότερο μαχητικός απ’ όσο αναμενόταν, ο Γκαντς και το «Γαλανόλευκο» κατάφεραν να συσπειρώσουν τις ψήφους διαμαρτυρίας κατά του Νετανιάχου και των ενδείξεων νεποτισμού του πολιτικού, φιλικού και επιχειρηματικού του περιβάλλοντος. Η αντιπολιτευτική ρητορική του «Γαλανόλευκου» και του ιδίου προσωπικά περιστράφηκε περισσότερο σε προσωπικές βολές κατά του Νετανιάχου, χωρίς όμως να καταφέρνει να επικοινωνήσει με σαφήνεια σε τι θα διαφέρει η εκ μέρους του διαχείριση των πολιτικών προβλημάτων. Άλλωστε, ενόσω κατείχε τη θέση του Αρχηγού του στρατού, υπήρχε πλήρης σύμπνοια με τον τωρινό του πολιτικό αντίπαλο ως προς την αντιμετώπιση της κατάστασης στη Γάζα, και στον Νότιο Λίβανο, ως επίσης και στον τρόπο διαχείρισης των σχέσεων με την Παλαιστινιακή Αρχή. Παρότι είναι γνωστό ότι οι ιδεολογικές του καταβολές δεν προέρχονται από την Αριστερά, ο Γκαντς αφήνει να εννοηθεί ότι ο πολιτικός σχηματισμός του οποίου ηγείται εκφράζει τον κεντροαριστερό χώρο. Τα αποτελέσματα των εκλογών του Απριλίου, όπως και οι τρέχουσες δημοσκοπήσεις καταδεικνύουν ότι οι ψηφοφόροι του «Γαλανόλευκου» δεν προβληματίζονται ιδιαίτερα για τις ιδεολογικές απόψεις του ιδίου του Μπένι Γκαντς. Για τους πολίτες που ψήφισαν το «Γαλανόλευκο» στις εκλογές της 9ης Απριλίου 2019 εκείνο που προείχε ήταν η αποκατάσταση της τιμιότητας στην πολιτική, η πάταξη της διαφθοράς και η άμεση λήξη της μακράς περιόδου διακυβέρνησης της χώρας υπό τον Νετανιάχου. Και αποτελεί πράγματι κατόρθωμα για τον Μπένι Γκαντς (παρά την εξαιρετικά συγκρατημένη δημόσια εικόνα του και την αμηχανία του μπροστά στις κάμερες και στα ΜΜΕ) που κατάφερε να φέρει το «Γαλανόλευκο» στην δεύτερη θέση στις εκλογές της 9ης Απριλίου 2019, με μόνο 14.489 ψήφους διαφορά από το Λικούντ του Νετανιάχου. Η εκλογική απόδοση του «Γαλανόλευκου» στις προηγούμενες εκλογές ήταν μία καθαρά προσωπική νίκη του Μπένι Γκαντς.
Το κόμμα του πρώην Υπουργού Άμυνας
Το κόμμα «Τέλεμ» («Telem») συστάθηκε και εκείνο ενόψει των προηγούμενων εκλογών του Απριλίου 2019 υπό τον Μοσέ Γιααλόν, ο οποίος είχε κατά παρελθόν διατελέσει Υπουργός Άμυνας έως το 2016 επί κυβέρνησης Νετανιάχου και πρόκειται για τον τρίτο τη τάξει κομματικό εταίρο του «Γαλανόλευκου». Είναι σαφώς περισσότερο απαισιόδοξος ως προς την επίλυση του Παλαιστινιακού υπό τις παρούσες συγκυρίες, είχε εκφρασθεί κατά το παρελθόν κατά των Συμφωνιών του Όσλο.
Ωστόσο, την απόφασή του να αποχωρήσει από τη θέση του Υπουργού Αμύνης το 2016 την αιτιολόγησε αναφέροντας ότι εντός της κυβέρνησης επικρατούσαν τάσεις που προωθούσαν την προσάρτηση της Δυτικής Όχθης και την αφαίρεση σημαντικών δικαιοδοσιών από το Ανώτατο Συνταγματικό Δικαστήριο με σκοπό την βαθμιαία μείωση του κοσμικού χαρακτήρα του κράτους και του δημόσιου βίου της χώρας. Έτσι, ο Γιααλόν εμφανίζεται ως ”δεξιότερος” ως προς την επίλυση του Παλαιστινιακού, τις Συμφωνίες του Όσλο και την αρχή ”δύο έθνη-δύο κράτη”, αλλά συγχρόνως εκφράζει ″αριστερότερες” απόψεις σε σχέση με τα ανοιχτά ζητήματα της διασύνδεσης Θρησκείας-Κράτους. Δεν είναι τυχαίο ότι τόσο κατά την προηγούμενη προεκλογική εκστρατεία, όσο και κατά την τρέχουσα, ο Γιααλόν αποφεύγει τις δημόσιες τοποθετήσεις – προφανώς κατόπιν υποδείξεων του κομματικού επιτελείου του «Γαλανόλευκου», προκειμένου να μην απομακρυνθούν κεντροαριστερές ψήφοι. Πάντως, το άρθρο του ιδίου του Μοσέ Γιααλόν που δημοσιεύθηκε στην αμερικανική επιθεώρηση Foreign Affairs , στο τεύχος του Ιανουαρίου/Φεβρουαρίου 2017, έξι μόλις μήνες μετά την παραίτησή του από το Υπουργείο Άμυνας και το οριστικό του διαζύγιο από την διακυβέρνηση Νετανιάχου, λύνει όλες τις απορίες γύρω από την πολιτική του θεώρηση.
Το «Γαλανόλευκο» στις προσεχείς κάλπες
Οι οιωνοί είναι θετικοί για την προσεχή εκλογική αναμέτρηση, εμφανίζοντας το «Γαλανόλευκο» ως την μόνη εναλλακτική να καταφέρει να συσπειρώσει γύρω του αριστερές και κεντρώες πολιτικές δυνάμεις στην επόμενη κυβέρνηση συνασπισμού. Ωστόσο, απαραίτητη προϋπόθεση για κάτι τέτοιο θα είναι η εσωτερική συνοχή του συγκεκριμένου πολιτικού σχηματισμού και ποια από τις τρεις τάσεις θα κυριαρχήσει: Μήπως η αντιθρησκευτική, οργισμένη φωνή του Γιαΐρ Λαπίντ, οι συντηρητικές απόψεις του Γιααλόν για το Παλαιστινιακό ή η ήπια διαλλακτική στάση που διατηρεί ο Γκαντς στις δημόσιες εμφανίσεις του;
Πέραν αυτών όμως, και ενόσω γράφονται αυτές οι γραμμές, αίσθηση προκαλεί η αποκάλυψη της είδησης ότι ο Μπένι Γκαντς, προκειμένου να διαλευκάνει το φαινόμενο των διαρροών πληροφοριών από στενούς κύκλους του «Γαλανόλευκου», ανέθεσε σε γραφείο ιδιωτικών ερευνών να ανεύρει τους υπευθύνους. Αυτό το γεγονός, σε συνάρτηση με την έλλειψη κοινής ιδεολογικής γραμμής και εμπειρίας συνεργασίας – και κυρίως προσωπικής εμπιστοσύνης μεταξύ των ατόμων που θα κληθούν να συνδιαχειριστούν τον εν λόγω πολιτικό σχηματισμό – όλα αυτά τα δεδομένα μοιραία δημιουργούν εύλογες αμφιβολίες για το εάν και κατά πόσον το «Γαλανόλευκο» θα είναι σε θέση να αναλάβει με αποτελεσματικότητα την διακυβέρνηση της χώρας.
Παράλληλα, οι κατά καιρούς δηλώσεις του Γκαντς ότι δεν θα απέκλειε να συμμετάσχει σε κυβέρνηση συνεργασίας, στην οποία θα συμμετείχε και το Λικούντ -και μάλιστα, τελευταία, αποδέχεται το ενδεχόμενο και της παρουσίας του ίδιου του Νετανιάχου σε αυτήν-, δημιουργούν ποικίλα ερωτηματικά για την μετεκλογική συνοχή του «Γαλανόλευκου», σε περίπτωση που δεν καταφέρει να αναλάβει πρώτο την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης.
Ωστόσο, εάν οι εσωκομματικοί κραδασμοί συνεχισθούν επί μακρόν, και σε περίπτωση που το «Γαλανόλευκο» δεν αποτελέσει τον κύριο κορμό της κυβέρνησης συνεργασίας που θα προκύψει, το πιθανότερο είναι ότι τα τρία κόμματα που το συναποτελούν, αργά ή γρήγορα θα ακολουθήσουν διαφορετικά μονοπάτια στους διαδρόμους της Κνέσετ.
Από την άλλη, εάν το «Γαλανόλευκο» αναδειχθεί κυρίαρχη πολιτική δύναμη σε αυτές τις εκλογές, οι πιθανότητες μετασχηματισμού του σε ενιαίο κόμμα πολλαπλασιάζονται – πάντοτε όμως, υπό προϋποθέσεις.
Με άλλα λόγια, το αποτέλεσμα των επικείμενων εκλογών είναι αυτό που θα επηρεάσει αποφασιστικά την μακροημέρευση (ή μη) του «Γαλανόλευκου» και της ανανεωμένης αριστερής αντιπολίτευσης στο Ισραήλ.
Ο Δρ. Γαβριήλ Χαρίτος είναι ερευνητής του Ινστιτούτου Μπεν-Γκουριόν , Πανεπιστήμιο Μπεν - Γκουριόν , Ισραήλ και Senior Fellow, Κυπριακό Κέντρο Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων , Πανεπιστήμιο Λευκωσίας.
Καθημερινή ανάλυση από τον Δρ. Γαβριήλ Χαρίτο για τις επερχόμενες εκλογές στο Ισραήλ στο Φάκελος Εκλογές στο Ισραήλ 2019