Την περασμένη άνοιξη, ένας Παλαιστίνιος αγρότης φύτεψε μια ελιά όταν χτύπησε με το φτυάρι ένα σκληρό αντικείμενο. Τηλεφώνησε αμέσως στον γιο του και μέσα στους επόμενους τρεις μήνες, οι δυό τους ανέσκαψαν το σημείο και έφεραν στος φως ένα περίτεχνο μωσαϊκό της βυζαντινής εποχής που σύμφωνα με τους ειδικούς είναι ένας από τους μεγαλύτερους αρχαιολογικούς θησαυρούς που έχουν βρεθεί ποτέ στη Γάζα.
Η ανακάλυψη έχει προκαλέσει ενθουσιασμό στους αρχαιολόγους και οι ηγέτες της Χαμάς σχεδιάζουν να προβούν σε μια σημαντική ανακοίνωση τις επόμενες ημέρες. Παράλληλα, απευθύνουν εκκλήσεις για την καλύτερη προστασία των αρχαιοτήτων της Γάζας που απειλούνται από την έλλειψη ευαισθητοποίησης και πόρων καθώς και από τον συνεχή κίνδυνο λόγω της σύγκρουσης μεταξύ του Ισραήλ και των τοπικών Παλαιστινίων μαχητών.
Το μωσαϊκό αποκαλύφθηκε μόλις ένα χιλιόμετρο από τα ισραηλινά σύνορα. Το δάπεδο περιέχει 17 εικονογραφίες που απεικονίζουν ζώα και πτηνά, είναι καλοδιατηρημένο και τα χρώματα του φωτεινά.
«Αυτά είναι τα πιο όμορφα ψηφιδωτά δάπεδα που ανακαλύφθηκαν ποτέ στη Γάζα, τόσο από την άποψη της ποιότητας της γραφικής αναπαράστασης όσο και από την πολυπλοκότητα της γεωμετρίας», δήλωσε ο Ρενέ Eλτέ, αρχαιολόγος της Γαλλικής Βιβλικής και Αρχαιολογικής Σχολής της Ιερουσαλήμ.
«Ποτέ ξανά στη Λωρίδα της Γάζας δεν είχαν ανακαλυφθεί μωσαϊκά δάπεδα τέτοιας φινέτσας και ακρίβειας στα γραφικά και με τόσο πλούτο χρωμάτων»
Ο Ελτέ θεωρεί ότι το μωσαϊκό χρονολογείται από την ύστερη ρωμαϊκή/πρώιμη βυζαντινή εποχή μεταξύ του 5ου και του 7ου αιώνα, πριν δηλαδή την αραβική κατάκτηση της Παλαιστίνης. Ωστόσο, πρόσθεσε ότι πρέπει να διεξαχθεί μια πιο ενδελεχής ανασκαφή για να διαπιστωθεί πότε ακριβώς χτίστηκε και αν ήταν μέρος ενός θρησκευτικού ή κοσμικού συγκροτήματος.
Κατά τη βυζαντινή εποχή, η Γάζα ευημερούσε και ήταν σημαντικό κέντρο της Νότιας Παλαιστίνης. Στη Γάζα μάλιστα ιδρύθηκε χριστιανική επισκοπή. O προσηλυτισμός στον Χριστιανισμό στη Γάζα επιταχύνθηκε υπό τον Άγιο Πορφύριο μεταξύ 396 και 420 μ.Χ. Το 402, ο Θεοδόσιος Β′ διέταξε να καταστραφούν και οι οκτώ ειδωλολατρικοί ναοί της πόλης. Τέσσερα χρόνια αργότερα η αυτοκράτειρα Αιλία Ευδοκία Αυγούστα ανέθεσε την κατασκευή μιας εκκλησίας πάνω στα ερείπια του ναού του Μάρνα (σ.σ σημιτική θεότητα της γονιμότητας γνωστή και ως Ντάγκον) . Ήταν κατά τη διάρκεια αυτής της εποχής που ο νεοπλατωνικός φιλόσοφος, Αινείας ο Γαζαίος, ο οποίος ασπάστηκε τον Χριστιανισμό αποκάλεσε τη Γάζα, την πατρίδα του ως «την Αθήνα της Ασίας»
Απροστάτευτη στις λεηλασίες και στους αρχαιοκάπηλους
Η Λωρίδα της Γάζας, ένας παλαιστινιακός παράκτιος θύλακας ανάμεσα στο Ισραήλ και την Αίγυπτο, αποτελούσε πολυσύχναστο εμπορικό δρόμο μεταξύ της Αιγύπτου και του Λεβάντε στην αρχαιότητα. Η παράκτια λωρίδα είναι γεμάτη από υπολείμματα αρχαίων πολιτισμών, από την Εποχή του Χαλκού έως την Ισλαμική και Οθωμανική εποχή.
Ωστόσο, οι θησαυροί αυτοί σπάνια προστατεύονται. Στο παρελθόν λεηλατήθηκαν κατά κόρον. Τα τελευταία χρόνια, αρχαιότητες υπέστησαν ζημιές ή καταστράφηκαν από αναπτυξιακά έργα ή από συγκρούσεις με το Ισραήλ. Ο ισραηλινο-αιγυπτιακός αποκλεισμός που επιβλήθηκε μετά την κατάληψη της Γάζας από την μαχητική ομάδα της Χαμάς το 2007 έχει ρημάξει την οικονομία, αφήνοντας λίγους πόρους για την προστασία των αρχαιοτήτων.
Η ίδια η Χαμάς δίνει ελάχιστη προσοχή στη διατήρηση των τοποθεσιών καθώς αγωνίζεται να καλύψει τις ανάγκες ενός ταχέως αυξανόμενου πληθυσμού. Περισσότεροι από 2,3 εκατομμύρια άνθρωποι στριμώχνονται στα μόλις 300 τετραγωνικά χιλιόμετρα της λωρίδας. Το 2017, οι μπουλντόζες της Χαμάς κατέστρεψαν μεγάλα τμήματα μιας τοποθεσίας που περιείχε υπολείμματα από έναν οικισμό της Εποχής του Χαλκού 4.500 ετών για να κατασκευάσουν έργα στέγασης για τους υπαλλήλους της.
Στις αρχές του τρέχοντος έτους, μπουλντόζες που έσκαβαν για ένα στεγαστικό έργο που χρηματοδοτήθηκε από την Αίγυπτο στη βόρεια Γάζα, ανακάλυψαν έναν τάφο της ρωμαϊκής εποχής.
Μεταξύ των ελάχιστων διατηρημένων αρχαίων τοποθεσιών στη Γάζα είναι το μοναστήρι του Οσίου Ιλαρίωνα (σ.σ Αναχωρητής και ασκητής, που διέδωσε τον χριστιανισμό στη Γάζα της Παλαιστίνης. Η μνήμη του τιμάται στις 21 Οκτωβρίου) από την ύστερη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία έως την ισλαμική περίοδο των Ομεϋαδών, και ο χώρος μιας βυζαντινής εκκλησίας που αναστηλώθηκε από διεθνείς οργανισμούς και άνοιξε φέτος στη βόρεια Λωρίδα της Γάζας.
Αν και αυτές οι τοποθεσίες διαθέτουν επίσης ψηφιδωτά, ο Eλτέ είπε ότι η τελευταία ανακάλυψη, στο Μπουρέιζ της κεντρικής Γάζας, είναι «εξαιρετική».
Το τμήμα αρχαιοτήτων που διοικείται από τη Χαμάς περιέγραψε το μωσαϊκό ως «μεγάλη αρχαιολογική ανακάλυψη», αλλά αρνήθηκε να σχολιάσει περαιτέρω, λέγοντας ότι θα υπάρξει επίσημη ανακοίνωση αργότερα.
Ο ιδιοκτήτης του οικοπέδου, ο οποίος αρνήθηκε να κατονομαστεί πριν από την επίσημη ανακοίνωση, έχει καλύψει το αποκαλυφθέν τμήμα του ψηφιδωτού δαπέδου με λαμαρίνες. Είπε ότι ελπίζει να λάβει αποζημίωση για την προστασία της μοναδικής ανακάλυψης στην ιδιοκτησία του.
Το κομμάτι γης που συγκρατεί το μωσαϊκό είναι περίπου 500 τετραγωνικά μέτρα (5.400 τετραγωνικά πόδια) και τρία σκαμμένα σημεία αποκαλύπτουν αναλαμπές του μωσαϊκού.
Αμεσος κίνδυνος λόγω των ισραηλινών βομβαρδισμών
Η μεγαλύτερη από τις τρύπες στο έδαφος, περίπου 2 μέτρα X 3 μέτρα περιέχει τα 17 σχέδια ζώων. Τα άλλα δύο δείχνουν περίπλοκα σχέδια πλακιδίων. Οι ρίζες μιας παλιάς ελιάς έχουν καταστρέψει τμήματα του μωσαϊκού, το οποίο φαίνεται να έχει συνολικό μέγεθος περίπου 23 τετραγωνικά μέτρα.
Ο Eλτέ είπε ότι η ανακάλυψη βρίσκεται σε «άμεσο κίνδυνο» επειδή βρίσκεται πολύ κοντά στον διαχωριστικό φράχτη του Ισραήλ.
Τέτοιες περιοχές κατά μήκος του φράχτη είναι συχνά το σκηνικό διακεκομμένων συγκρούσεων ή ισραηλινών επιθέσεων. Μόλις τον περασμένο μήνα, το Ισραήλ και η μαχητική ομάδα Ισλαμικής Τζιχάντ της Γάζας έδωσαν μια σκληρή τριήμερη μάχη που περιελάμβανε ισραηλινούς βομβαρδισμούς θέσεων μαχητών.
Ο Eλτέ ανησυχεί επίσης ότι οι ανασκαφές από μη ειδικούς θα μπορούσαν να βλάψουν την τοποθεσία. Ελπίζει ότι μια επαγγελματική ομάδα μπορεί να ανασκάψει, να αποκαταστήσει και να προστατεύσει σωστά το μωσαϊκό.
«Είναι επιτακτική ανάγκη να οργανωθεί γρήγορα μια επείγουσα επέμβαση διάσωσης».
