βιβλία στη φυλακή
«Μετά από χρόνια στη φυλακή δεν είσαι πια ο ίδιος», είπε ανώνυμα ένας φυλακισμένος σε μια συνέντευξη και σίγουρα ισχύει. Γιατί, σύμφωνα με τον Νίτσε, «Αν κοιτάξεις για πολύ καιρό την άβυσσο, θα σε κοιτάξει και αυτή».
Η εκπαίδευση από μόνη της εμπεριέχει την έννοια της δέσμευσης. Για να γίνει το λεγόμενο «εκπαιδευτικό συμβόλαιο» χρειάζονται δύο πλευρές: αυτή του εκπαιδευτή και εκείνη του εκπαιδευόμενου. Ο δεύτερος οφείλει να δεσμευτεί ότι θα εκπληρώσει τις υποχρεώσεις του, χτίζοντας όχι μόνο μια γέφυρα απέναντι σε αυτόν και την κοινωνία, αλλά και μια άλλη ανάμεσα στον ίδιο και τον εαυτό του. Γι’ αυτό και τα εκπαιδευτικά προγράμματα είναι έτσι σχεδιασμένα ώστε να ανταποκρίνονται στις ιδιαίτερες ανάγκες και στα χαρακτηριστικά των κρατουμένων-εκπαιδευόμενων που θα τα υλοποιήσουν, καλώντας τους να εκπαιδευτούν μέσα σε ένα πλαίσιο περιορισμών που τίθενται από τις Διευθύνσεις των Σωφρονιστικών Καταστημάτων για λόγους ασφαλείας.
Η δυναμική του σχεδιασμού και της υλοποίησης εκπαιδευτικών προγραμμάτων που προσφέρουν τυπικές και άτυπες μαθησιακές ευκαιρίες προϋποθέτουν την ύπαρξη μαθησιακού εύρους και βάθους σε διαφορετικά μαθησιακά επίπεδα εκπαιδευομένων.
Αν ο στόχος είναι να ενώσουμε «τους έξω» με «τους μέσα», τότε η εκπαίδευση στις φυλακές πρέπει να εναρμονίζεται με την εκπαίδευση στην κοινωνία. Για παράδειγμα, τα Αγγλικά ως δεύτερη γλώσσα απευθύνονται σε Έλληνες και αλλοδαπούς των οποίων η αγγλική δεν είναι η μητρική τους γλώσσα. Το επίπεδο της διδασκαλίας πρέπει να είναι ισότιμο σε περιεχόμενο και ποιότητα με εκείνο όσων τη διδάσκονται σε φροντιστήρια κλπ.
Όσοι εκτίουν την ποινή τους είναι πολίτες που αξίζουν το δικαίωμα της εκπαίδευσης σε ένα καλό επίπεδο, ευθυγραμμισμένη με αυτό της έξωθεν κοινωνίας. Η φυλακή δεν είναι μόνο τιμωριτική, αλλά και διορθωτική για την επανένταξη όσων θέλουν να κάνουν μια θετική αλλαγή και να ξαναχτίσουν τη ζωή τους για το καλύτερο. Κατά τη διάρκεια του εγκλεισμού τους, το ζητούμενο είναι να βρεθεί ο στόχος μέσα από την προσφορά εκπαιδευτικών προγραμμάτων που όχι μόνο ανεβάζουν το επίπεδο της επίτευξής τους, αλλά εφοδιάζουν τους εκπαιδευόμενους με σημαντικά προσόντα για το μέλλον τους. Αν και λόγω των ιδιαίτερων συνθηκών που επικρατούν σε ένα Σωφρονιστικό Κατάστημα τα πρότυπα εκπαίδευσης διαφέρουν παρασάγγας, αυτά οφείλουν να είναι όσο γίνεται πιο εξισορροπημένα και να συνεισφέρουν ουσιαστικά στην επανένταξη.
Ανάμεσα στον έγκλειστο πληθυσμό υπάρχουν άτομα με προβλήματα ψυχικής υγείας, αναπηρίες και μαθησιακές δυσκολίες. Μια ιδιαίτερη ομάδα αποτελούν οι μεγαλύτεροι σε ηλικία ή οι συνταξιούχοι, οι οποίοι συνήθως δεν συμμετέχουν σε αυτά για προσωπικούς ή άλλους λόγους. Θα πρέπει επίσης να αναφέρουμε εκείνους που έχουν πολύ χαμηλό επίπεδο ανάγνωσης, οι οποίοι επ’ ουδενί δεν μπορούν να ανήκουν σε εκείνους που έχουν μαθησιακές δυσκολίες ή ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες (SEN).
Είναι σημαντικό κάθε εκπαιδευτής να επιζητά την ανατροφοδότηση, διότι μόνο έτσι θα γίνει γνωστό τι επηρεάζει τους εκπαιδευόμενους και πώς διορθώνονται τα μαθησιακά προβλήματα που προκύπτουν. Γι΄αυτό πρέπει ευθύς εξαρχής να σχεδιάζεται ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα έχοντας υπόψιν τις ανάγκες των εκπαιδευόμενων. Αν σε ένα τέτοιο πρόγραμμα υπάρχει έλλειψη ξεκάθαρου στόχου ή δεν είναι τόσο φιλόδοξο όσο πρέπει, τότε δεν έχει κανένα λόγο εφαρμογής.
Κάθε εκπαιδευόμενος πρέπει να εισπράττει τον έπαινο για την καλή απόδοση και συμπεριφορά του στα μαθήματα. Ας μην ξεχνάμε ότι η ψυχολογική κατάσταση βαδίζει χέρι χέρι με την εκπαίδευση, αναπροσαρμόζοντας την υποστήριξη σε βάθος χρόνου και σχεδιάζοντας ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα με υποστηρικτικές στρατηγικές, ώστε αυτός να έχει την αίσθηση της επίτευξης των στόχων και να κάνει χρήση των απτών ωφελειών του προγράμματος που παρακολούθησε.
Διότι κάθε μαθητής, σε όποια γωνιά της Γης και αν βρίσκεται, δεν είναι ακόμη ένα τούβλο στον τοίχο, σύμφωνα με το πολύ γνωστό τραγούδι των Pink Floyd, Another brick in the wall.
Ακολουθεί ένα ποίημα μου, το οποίο προέκυψε κατά τη συγγραφή αυτού του άρθρου.
ΜΕ ΓΝΩΣΗ ΑΝΤΙ ΓΙΑ ΣΦΑΙΡΕΣ
Με μπαταρίες αφόρτιστες
κενά χαοτικά
ασυμπλήρωτες απαντήσεις σε στείρες ερωτήσεις
άδειος και αδειασμένος
στέκεσαι στο πουθενά
περίκλειστος και θυμωμένος.
Αν ψάχνεις αιτία ανάφλεξης του οτιδήποτε
βάλε γνώση στο γεμιστήρα σου αντί για σφαίρες
και βάλε ξανά μπροστά τη ζωή σου
οπλισμένος με ασκήσεις αγγλικών, ας πούμε
σε μια τάξη φυλακής, κάθε πρωί Δευτέρας.
Βάλε μυαλό και ο δρόμος ανοιχτός…