Με το παγκόσμιο εμπόριο να έχει ανακάμψει μετά την πανδημία και το σοκ των δύο πολέμων, νέα εμπόδια δυσχαιρένουν τις θαλάσσιες μεταφορές ανά τον πλανήτη εκτινάσσοντας το ήδη αυξημένο κόστος. Οι επιθέσεις των Χούθι στην Ερυθρά θάλασσα λόγω του πολέμου στη Γάζα, οι δυσκολίες διέλευσεις κατά καιρούς από τη διώρυγα του Σουέζ, όπως το 2021 και 2023, προκαλώντας χαός στις παγκόσμιες μεταφορές, και η μεγάλη ξηρασία στο Κανάλι του Παναμά δοκιμάζουν την ναυτιλία.
Στην άκρη αυτή του πλανήτη, που θεωρήθηκε ένα απο τα τεχνολογικά θαύματα του περασμένου αιώνα, η φύση διεκδικεί και πάλι της θέσης της, με την ξηρασία να απειλεί το εμπόριο 270 δισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως.
Οπως αναφέρει το Bloomberg, η αρχή που διαχειρίζεται τη Διώρυγα του Παναμά μελετά τον ενδεχόμενο να προχωρήσει σε πρόσθετα μέτρα για να τροφοδοτεί με γλυκό νερό το κανάλι σε τέτοιες εποχές.
Μια από αυτές είναι η δημιουργία τεχνητής λίμνης για την άντληση νερού στο κανάλι, την απελευθέρωση τόνων νερού από τη λίμνη Alajuela, μια δευτερεύουσα δεξαμενή και την πρόκληση τεχνητής βροχής, η οποία όμως δεν έχει ουσιαστικά αποτελέσματα σε τροπικές χώρες.
Με τη στάθμη του νερού να έχει μειωθεί κατά 1,8 μέτρα κάτω από το όριο, η αρχή του καναλιού περιόρισε τον αριθμό των σκαφών που μπορούν να το διασχίσουν καθημερινά σε 24 από 50 που ήταν ενώ ενδεχεται από τον Φεβρουάριο να μειωθούν στα 18.
Τα όρια που επιβλήθηκαν στα τέλη του περασμένου έτους ήταν τα αυστηρότερα από το 1989, όταν το κανάλι έκλεισε λόγω της εισοβλής των ΗΠΑ στον Παναμά για να ανατρέψουν τον δικτάτορα Manuel Noriega που μέχρι τότε συνεργαζόταν μαζί τους.
Αυτό έχει δημιουργήσει ένα τεράστιο παζάρι εκατομμυρίων δολάριων καθώς εταιρείες πληρώνουν για να παρακάμψουν την όλο και αυξανόμενη ουρά ή αναγκάζονται να καταφύσουν σε άλλες μεγαλύτερες διαδρομές γύρω από την Αφρική ή τη Νότια Αμερική.
Η κλιματική αλλάζει τις θαλάσσιες διαδρομές
Εκτός από την Ερυθρά θάλασσα που τα προβλήματα οφείλονται σε γεωστρατικές εντάσεις, στο Σουέζ και στον Παναμά η αιτία είναι η κλιματική αλλαγή. Παρόμοια εμπόδια προκάλεσε η ξηρασία πριν από δυο χρόνια στην Ευρώπη, όπου τα μεγάλα πλωτά ποτάμια ο Δουναβης και ο Ρίνος «στέγνωσαν», όπως και ο Μισισιπής στις ΗΠΑ.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, η άνοδος της στάθμης της θάλασσας αυξάνει τον κίνδυνο πλημμύρας κατά μήκος του Τάμεση ενώ το λιώσιμο των πάγων δημιουργεί νέες ναυτιλιακές διαδρομές στην Αρκτική.
Υπό κανονικές συνθήκες, η Διώρυγα του Παναμά διαχειρίζεται περίπου το 3% του παγκόσμιου θαλάσσιου εμπορίου και το 46% των εμπορευματοκιβωτίων που μετακινούνται από τη Βορειοανατολική Ασία προς την Ανατολική Ακτή των ΗΠΑ. Το κανάλι είναι η μεγαλύτερη πηγή εσόδων του Παναμά, φέρνοντας 4,3 δισεκατομμύρια δολάρια το 2022.
Όμως, αυτές οι βραχυπρόθεσμες λύσεις δεν μπορούν να λύσουν το πρόβλημα τουλάχιστον έως το τέλος αυτού του αιώνα. Η μόνη επιλογή είναι το φράγμα του ποταμού Indio και η διάνοιξη μιας νέας σήραγγας μέσω ενός βουνού για τη διοχέτευση γλυκού νερού 8 χιλιόμετρα στη λίμνη Gatún, την κύρια δεξαμενή του καναλιού. Ένα έργο κοστους περίπου 2 δισεκατομμυρίων δολάριων, που απαιτεί τουλάχιστον έξι χρόνια για να κατασκευαστεί σύμφωνα με τους μηχανικούς του αμερικανικού στρατού, που έκαναν την μελέτη.
Η δεξαμενή του ποταμού Indio θα αύξανε την κυκλοφορία των πλοίων κατά 11 έως 15 την ημέρα, αρκετά για να παραμείνει ο Παναμά στρατηγικό σημείο και να συνεχίσει να ζει από το Κανάλι. Παράλληλα, το φράγμα θα εξασφαλίσει και νερό στην Πόλη του Παναμά, η οποία έχει μετατραπεί σε μια κομοπολίτικη περιοχή με αστραφτερούς ουρανοξύστες τις τελευταίες δύο δεκαετίες.
Το έργο θα χρειαστεί την έγκριση του Αμερικανικού Κογκρέσου ενώ η περιοχή θα αλλάξει ραγδαία καθώς αγροτικές και κτηνοτροφικές περιοχές θα εξαφανιστούν για να μετατραπείη η περιοχή τους σε λίμνες.
Κι ενώ το 2016 η εταρεία που διαχειρίζεται το Κανάλι προχώρησε σε εργασίες για να αυξήσει την κυκλοφορία και να συμβαδίσει με το αυξανόμενο μέγεθος των φορτηγών πλοίων, απέφυγε να κατασκευάσει μια νέα δεξαμενή για να αντλήσει περισσότερο γλυκό νερό.
Ετσι, όταν το 2023 η ξηρασία ήταν η χειρότερη που έχει καταγραφεί ποτέ στο νησί Barro Colorado στη λίμνη Gatún, τα προβλήματα ήρθαν στην επιφάνεια.Το φαοινόμενο El Niño, έχει προκαλέσει μεγάλη ξηρασία στον Παναμά και αναμένεται να διαρκέσει τουλάχιστον μέχρι τον Μάρτιο στο βόρειο ημισφαίριο. Η λίμνη Gatún αποστραγγίζεται γρηγορότερα κατά τις έντονες ξηρές περιόδους και η άνοδος της θερμοκρασίας επιταχύνει την εξάτμιση.
Η κρίση έχει καθυστερήσει τις διαθέσιμες ναυτιλιακές διαδρομές για περισσότερο από έναν αιώνα. Όταν άρχισε να λειτουργεί το 1914, το κανάλι παρείχε μια εναλλακτική λύση στη Διώρυγα του Σουέζ, στο Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας και στο Στενό του Μαγγελάνου για την αποστολή αγαθών μεταξύ του βόρειου και του νότιου ημισφαιρίου.
Οι ναυλωτές επιστρέφουν τώρα και στις τρεις άλλες επιλογές για να αποτρέψουν τα σημεία συμφόρησης στον Παναμά, αν και τα πλοία έχουν εκτραπεί πρόσφατα από το Σουέζ για να αποφύγουν τις επιθέσεις από τους αντάρτες Χούτι της Υεμένης.
Ενώ το Σουέζ είναι ένα κανάλι στο επίπεδο της θάλασσας, ο Παναμάς είναι ένα κανάλι γλυκού νερού που βασίζεται σε τεχνητές λίμνες, γεγονός που τον καθιστά ευάλωτο στην ξηρασία.