Του Γιώργου Σταμάτη, Γενικού Γραμματέα Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας.
«Εγώ Θέλω να πολεμήσω εις την πρώτην γραμμήν και ή να πέσω τίμια ή να φέρω εκ των πρώτων τη σημαίαν της προόδου εις τον δρόμον του μέλλοντος». Μια μεγαλειώδης φράση από έναν αξεπέραστο άνθρωπο, που άφησε ανεξίτηλο το αποτύπωμα του στην ανθρωπότητα, αφού επινόησε την ασφαλέστερη μέθοδο διάγνωσης του καρκίνου του τραχήλου, σώζοντας τις ζωές εκατομμυρίων γυναικών.
Πρόκειται για τον βιολόγο, γιατρό και ερευνητή Γεώργιο Παπανικολάου, ο οποίος γεννήθηκε στις 13 Μαΐου του 1883 στην Κύμη Ευβοίας σε ένα ευκατάστατο, αστικό, οικογενειακό περιβάλλον.
Ο πατέρας του ήταν γιατρός και είχε εκλεγεί Δήμαρχος Κύμης και τέσσερις φορές Βουλευτής με το κόμμα του Χαρίλαου Τρικούπη. Η μητέρα του διακρινόταν από σπάνια πνευματική καλλιέργεια και εμφύσησε στα τέσσερα παιδιά της την αξία της αλληλεγγύης και της αγάπης για το συνάνθρωπο.
Αφού τελείωσε το σχολείο στην Κύμη, ο νεαρός Γεώργιος εισήχθη σε ηλικία 15 ετών στην ιατρική Σχολή και στα 21 πήρε το πτυχίο του.
Την περίοδο εκείνη παρακολούθησε συστηματικά μαθήματα βιολιού, μια ενασχόληση που του εδραίωσε την αγάπη του για τη κλασική μουσική, ενώ στα πρώτα του επαγγελματικά βήματα στην Αμερική αποτέλεσε σημαντικό καταφύγιο της ψυχής του και ισχυρό βιοποριστικό στήριγμα.
Διακατεχόταν από έντονες φιλοσοφικές αναζητήσεις, δίνοντας έμφαση κυρίως στα έργα του Καντ, του Γκαίτε και του Σοπενχάουερ. Καθοριστικό ρόλο όμως στη διαμόρφωση της στάσης ζωής του και ισχυρό πρότυπο για την εξέλιξη του αποτέλεσε ο στοχαστής που συντάραξε τα θεμέλια της δυτικής σκέψης, Φρίντριχ Νίτσε και ιδίως το έργο του «Ίδε ο άνθρωπος». «Ο άνθρωπος πρέπει συνεχώς να υπερβαίνει τον εαυτό του. Εγώ θα σας διδάξω τον υπεράνθρωπο.». Αυτά έγραφε ο κορυφαίος πλην όμως αμφιλεγόμενος για κάποιους διανοητής και ο Παπανικολάου συνέλαβε σε αυτήν τη φράση ένα μεγαλειώδες κάλεσμα και πορεύτηκε κάνοντας αυτήν την υπέρβαση πυξίδα στη ζωή του. Απλώς πυξίδα, όχι στόχο. Ο στόχος ήταν ένας, ο απόλυτος, ο αδιαπραγμάτευτος, που για την επίτευξη του άξιζε κάθε θυσία. «το ιδανικόν μου δεν είναι να πλουτίσω, ούτε να ζήσω ευτυχής αλλά να εργασθώ, να δράσω, να δημιουργήσω, να κάμω κάτι τι αντάξιον ενός ανθρώπου ηθικού και δυνατού».
Το 1907 μεταβαίνει για μεταπτυχιακές σπουδές στη Γερμανία, πρώτα στο Freiburg και στη συνέχεια στο Μόναχο. Εκεί η επιστημονική του αναζήτηση απέκτησε σαφή και ρεαλιστικό προσανατολισμό, αφού η προσφορά στο πεδίο της επιστημονικής έρευνας στον τομέα της βιολογίας ήταν πλέον για αυτόν ο κυρίαρχος στόχος. Όπως έγραφε στους γονείς του, «Δεν είμαι πλέον ονειροπόλος. Η επιστήμη με άρπαξε από τα χέρια του Νίτσε. Πατώ απάνω σε έδαφος στερεό…».
Επιστρέφει στην Ελλάδα ως διδάκτορας βιολογίας το 1910 και απογοητεύεται πολύ διότι γρήγορα διαπιστώνει ότι στη χώρα δεν αναγνωρίζονται καθόλου η αξία και η προσφορά της έρευνας, πολύ περισσότερο δε ο ρόλος και η χρησιμότητα ενός ερευνητή.
Το 1912 λαμβάνει μέρος στον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο, όπου γνωρίζεται με Έλληνες ομογενείς, από τους οποίους μαθαίνει για τις ευκαιρίες και τις δυνατότητες στην έρευνα που συνεχώς αναπτύσσονται και παρέχονται στις Ηνωμένες Πολιτείες. Έτσι στις 19 Οκτωβρίου του 1913, με τη σύζυγο του Μάχη Μαυρογέννους τολμούν το μεγάλο βήμα, που έμελε χρόνια αργότερα να επηρεάσει ριζικά την ανθρωπότητα και μεταναστεύουν στη Νέα Υόρκη.
Τα πρώτα χρόνια αποδεικνύονται ιδιαίτερα δύσκολα, αφού εκείνος εργάζεται σε δύο δουλειές, πωλητής χαλιών και παίζοντας βιολί και η γυναίκα του ράβοντας κουμπιά, για να επιβιώσουν. Όπως χαρακτηριστικά έγραφε στους γονείς του, «Εδώ δεν έχει διασκέδαση, φιλοσοφία, ρομαντισμούς. Θα δουλέψουμε και οι δυο μας για να φτάσουμε στο σκοπό μας».
Ύστερα από μεσολάβηση του διάσημου γενετιστή του Πανεπιστημίου Κολούμπια Τ.Χ. Μόργκαν, ο Παπανικολάου διορίστηκε βοηθός του παθολογοανατομικού τμήματος του Νοσοκομείου της Νέας Υόρκης. Οι ξεχωριστές επιστημονικές ικανότητες σε συνδυασμό με το άμεμπτο ήθος του αφοσιωμένου ερευνητή αναγνωρίστηκαν γρήγορα από το Ιατρικό Κολέγιο του Πανεπιστημίου του Κορνέλ, όπου εργάστηκε αδιάλειπτα από το 1914 έως το 1961 και εκλέχθηκε υφηγητής, έκτακτος καθηγητής και, τέλος, τακτικός καθηγητής της ανατομίας και ιστολογίας.
Αρχικά μελέτησε πειραματικά το κολπικό επίχρισμα σε ινδικά χοιρίδια με ενθαρρυντικά αποτελέσματα. Τη δεκαετία του 1920 πραγματοποιήθηκαν και ευδοκίμησαν οι πρώτες κλινικοεργαστηριακές μελέτες του για τη διαγνωστική αξία της κυτταρολογικής εξέτασης του κολπικού επιχρίσματος στις γυναίκες, ως μεθόδου ασφαλούς πρόληψης του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Όπως ο ίδιος αναφέρει, η πρώτη παρατήρηση καρκινικών κυττάρων στο “Woman’s Hospital” ήταν από τις πιο συγκλονιστικές εμπειρίες της επιστημονικής του σταδιοδρομίας.
Η πρωτοποριακή κυτταροδιαγνωστική μέθοδος του «Dr Pap», διεθνώς γνωστή ως Test Pap, βασίζεται στην εξέταση των κυττάρων του επιχρίσματος σε ειδικό Εργαστήριο και υπερέχει έναντι των άλλων μεθόδων, διότι ανιχνεύει τα καρκινικά κύτταρα σε πρώιμο στάδιο, ακόμη και τις προκαρκινικές αλλοιώσεις, με αποτέλεσμα εάν γίνει έγκαιρη πρόληψη, η θεραπεία των γυναικών να θεωρείται βέβαιη.
Το 1961 αποδέχτηκε την πρόταση που του έγινε και αποφάσισε να εγκατασταθεί στο Μαϊάμι, αναλαμβάνοντας την οργάνωση και τη διεύθυνση ενός σύγχρονου ογκολογικού Ινστιτούτου του “ Research Institute George Pap”, του οποίου όμως τη λειτουργία δεν πρόλαβε, αφού πέθανε από καρδιακή προσβολή στις 19 Φεβρουαρίου του 1962.
Προτάθηκε τουλάχιστον δύο φορές για το Βραβείο Νόμπελ, το οποίο δυστυχώς δεν του απονεμήθηκε, με την κυριότερη εκδοχή να υποστηρίζει ότι βάσει των κριτηρίων της εποχής το Βραβείο απονεμόταν σε επιστήμονες που ανακάλυπταν νέες θεραπείες και όχι διαγνωστικές μεθόδους.
Στις επάλξεις του διεθνούς αντικαρκινικού αγώνα, η καινοτόμα αυτή επιστημονική ανακάλυψη διαδραματίζει σημαντικότατο ρόλο στο πεδίο της έγκαιρης πρόληψης, αφού μπορούν να εντοπιστούν βλάβες των κυττάρων του τραχήλου της μήτρας, οι οποίες θα εκδηλώνονταν μετά από πολλά χρόνια. Ο έλεγχος στις γυναίκες πρέπει να γίνεται σε τακτική βάση, διότι όσο πιο έγκαιρα προληφθεί η νόσος, τόσο πιο αποτελεσματικά αντιμετωπίζεται.
Η προσφορά του Γεωργίου Παπανικολάου, του Έλληνα ερευνητή από την Εύβοια, υπήρξε ανεκτίμητη για την ανθρωπότητα, διότι οι ενδεχόμενες αλλοιώσεις ανιχνεύονται πριν την εμφάνιση των πρώτων συμπτωμάτων, είναι πλήρως αξιόπιστη, ανώδυνη, ανέξοδη και η θεραπεία απόλυτα επιτυχής.
Εμφορούμενος από βαθιά ανθρωπιστικά ιδεώδη και πνεύμα υψηλού αλτρουισμού, δεν αποκόμισε οικονομικά οφέλη από τη σημαντικότατη αυτήν ανακάλυψη, αλλά τη διέθεσε στην ανθρωπότητα με πνεύμα αλληλεγγύης και ειλικρινούς προσφοράς.