Στις αρχές της δεκαετίας του 1990, δεκάδες χιλιάδες εξαθλιωμένοι Αλβανοί μετανάστες διέσχιζαν τα δρύινα δάση κοντά στο χωριό Ιεροπηγή της Καστοριάς, αποφεύγοντας τις περιπολίες των Ελλήνων συνοριοφυλάκων, για να αναζητήσουν εργασία στην χώρα μας μετά την κατάρρευση του κομμουνισμού στην Αλβανία.
Τριάντα χρόνια αργότερα, η προσφυγική ροή αντιστρέφεται, αν και σε πολύ μικρότερη κλίμακα. Τώρα είναι οι άνθρωποι από τη Μέση Ανατολή και την Αφρική που περνούν μέσα από τα ίδια δάση, κινούμενοι από την Ελλάδα στην Αλβανία αυτή τη φορά, στα μισά του μεγάλου ταξιδιού τους με προορισμό την καρδιά της Ευρώπης.
Από το 2018, οι μετανάστες και οι πρόσφυγες που προτιμούν να δοκιμάσουν την τύχη τους σε κάποια χώρα πιο πλούσια από την δική μας, έχουν μετατρέψει αυτό το σχετικά ομαλό κομμάτι των κακοτράχαλων συνόρων στην κύρια χερσαία διέξοδο από την Ελλάδα.
Ο Μιχάλης Τρασιάς, 69 ετών, ο οποίος βοσκεί τα πρόβατά του στην ελληνική πλευρά των συνόρων, δήλωσε στο Associated Press ότι βλέπει ομάδες ατόμων να κατευθύνονται προς την Αλβανία κάθε μέρα.
«Πολλοί πρόσφυγες διασχίζουν τα σύνορα, εκατοντάδες», είπε. «Τα σύνορα απέχουν μόλις εκατό μέτρα από εδώ. Αυτούς που πιάνουν οι Αλβανοί τους στέλνουν πίσω. Οσοι καταφέρνουν να συνεχίσουν. Προς τα πού, μόνοι οι ίδιοι ξέρουν».
Οι μετανάστες ή οι πρόσφυγες που δεν θέλουν να μείνουν στην Ελλάδα έχουν αρκετές επιλογές, όλες παράνομες: Να λαθρεπιβιβαστούν σε πλοίο - ή να πληρώσουν για μια θέση σε δουλεμπορικό - για την Ιταλία. Να χρησιμοποιήσουν πλαστά έγγραφα για να πετάξουν με αεροπλάνο. Να διασχίσουν πεζή τη Βουλγαρία, τη Βόρεια Μακεδονία ή την Αλβανία.
Με τη Βουλγαρία να θεωρείται υπερβολικά επικίνδυνη και τη Βόρεια Μακεδονία να φυλάσσεται όλο και περισσότερο, μεγάλος αριθμός επιλέγει την Αλβανία, παρόλο που οι περιπολίες εκεί ενισχύονται από αξιωματικούς της συνοριακής υπηρεσίας Frontex της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Τα στοιχεία της αστυνομίας δείχνουν ότι η Αλβανία κατέγραψε αύξηση των συλλήψεων για παράνομη είσοδο φέτος, ενώ η Βόρεια Μακεδονία - στα σύνορα της οποίας είχαν κατασκηνώσει 10.000 άνθρωποι πριν από πέντε χρόνια καταγράφει μείωση.
Ο εκπρόσωπος του αλβανικού υπουργείου Εσωτερικών, Αρντιαν Μπίτα, δήλωσε ότι η χώρα του «κάνει ό, τι περνάει από το χέρι της για την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος» που βοηθά τους μετανάστες και συνέλαβε «σημαντικό αριθμό» λαθρεμπόρων φέτος.
Η κύρια βάση για την μεγάλη φυγή των κατατρεγμένων είναι ένα εγκαταλελειμμένο στρατιωτικό φυλάκιο - βρώμικο και ερειπωμένο -και τα γύρω δάση, μερικές εκατοντάδες μέτρα από τα σύνορα - μισή ώρα με τα πόδια από το πλησιέστερο ελληνικό χωριό της Ιεροπηγής και 220 χιλιόμετρα δυτικά της Θεσσαλονίκης. Εκεί υπάρχει διαθέσιμο νερό από ένα αντλιοστάσιο, μέσω του οποίου φορτίζουν και τα κινητά τηλέφωνά τους.
Οι περισσότεροι από τους αυτούς περιοδικά μαζεύονται και απομακρύνονται από την ελληνική αστυνομία. Λίγοι μένουν εκεί για πολύ.
Μεταξύ αυτών, ο Σαϊκ Μούσα Αμπντάλα από το Σουδάν, ο οποίος έμεινε στο κατεστραμμένο πρώην φυλάκιο για 50 ημέρες, με τη γυναίκα του και τα πέντε παιδιά του, ηλικίας 5-15 ετών.
«Μέχρι στιγμής έχω προσπαθήσει έξι φορές να περάσω στην Αλβανία, ελπίζοντας να συνεχίσω στη Σερβία», είπε στο AP. «Αλλά η Frontex με σταμάτησε. Για άλλους είναι πολύ εύκολο να διασχίσουν τα σύνορα, αλλά για τις οικογένειες είναι πολύ δύσκολο».
Ο Αμπντάλα ζει στην Ελλάδα τα τελευταία τρία χρόνια και τώρα λέει ότι ετοιμάζεται να εγκαταλείψει τις προσπάθειές του να περάσει στα ενδότερα της Ευρώπης.
Ο Μοχάμεντ Νουρ Μαχμούντ Αλ Νταμάντ από τη Συρία έχει γυρίσει πίσω επίσης έξι φορές τις τελευταίες επτά ημέρες. Αλλά ταξιδεύει χωρίς παιδιά και είναι αποφασισμένος να επιμείνει, από τη στιγμή που δεν μπορεί να εξασφαλίσει άσυλο στην Ελλάδα.
«Θέλω να φύγω, να πάω σε οποιαδήποτε άλλη χώρα», είπε, ψήνοντας πατάτες κάτω από δέντρα με έναν ομοεθνή του. «Δεν θέλω να πάω στην Ευρώπη, απλά στην Αλβανία ή στο Κόσοβο. Θέλω μια καλή ζωή», επισήμανε.
Αντίστοιχα, ο Χουσάμ Χντέρι, 30 ετών, θέλει το ίδιο. Αλλά προτιμάει να το αναζητήσει πιο πέρα. «Θέλω να πάω στην Αλβανία, μετά στο Κοσσυφοπέδιο και από εκεί στη Βοσνία για να φτάσω στην Ιταλία», δήλωσε ο Παλαιστίνιος προερχόμενος από τη Συρία. «Εχω μια οικογένεια, δύο παιδιά στη Συρία. Μόλις φτάσω εκεί που θέλω θα τους φέρω για να ζήσουμε όλοι μαζί».
Ο Χντέρι έφτασε στην Ελλάδα πριν από ένα μήνα, τρυπώνοντας από τα χερσαία σύνορα με την Τουρκία και στη συνέχεια οδηγήθηκε από λαθρέμπορους στη Θεσσαλονίκη. Είπε ότι μέχρι στιγμής έχει πληρώσει σε διακινητές 2.200 ευρώ για να φτάσει στην Ιεροπηγή και είναι αποφασισμένος να συνεχίσει βόρεια.
«Η Frontex είναι ένα μεγάλο πρόβλημα», είπε. «Για ένα μήνα προσπαθούσα συνεχώς να μπω στην Αλβανία και συνεχίζουν να με στέλνουν πίσω», αποκάλυψε.