«Επίμονο στυλίστα της γλώσσας και άτεγκτο στη σωστή χρήση της και την αδιάκοπη καλλιέργειά της», χαρακτηρίζει η Λίνα Μενδώνη τον μεταφραστή του έργου του Μίλαν Κούντερα, διανοούμενο και συστηματικό επιφυλλιδογράφο, Γιάννη Η. Χάρη που έφυγε από τη ζωή την Πέμπτη.
Η δήλωση της υπουργού Πολιτισμού
Με θλίψη πληροφορήθηκα την απώλεια του Γιάννη Η. Χάρη, που διέγραψε σημαντική πορεία πενήντα χρόνων στα Γράμματα. Επίμονος στυλίστας της γλώσσας και άτεγκτος στη σωστή χρήση της και την αδιάκοπη καλλιέργειά της, ο Γιάννης Η. Χάρης κληροδοτεί ένα σημαντικό έργο στην επιμέλεια και, κυρίως, τη μετάφραση. Πυρήνας του, ασφαλώς, η μετάφραση στη γλώσσα μας των έργων του Μίλαν Κούντερα, εργασία που τον απορρόφησε επί δεκαετίες και συνέβαλε στη διάδοση του έργου του μεγάλου συγγραφέα στη χώρα μας. Ο Γιάννης Η. Χάρης υπήρξε, επίσης, συστηματικός επιφυλλιδογράφος, σε ζητήματα γλώσσας, πολιτισμού και πολιτικής, με παρέμβαση καυστική που δεν επεδίωκε οπωσδήποτε να ικανοποιήσει ή να ευθυγραμμιστεί με την κρατούσα άποψη ή τον μέσο όρο. Στους οικείους του και τους φίλους του απευθύνω ειλικρινή συλλυπητήρια.
«Φεύγω γεμάτος»: Η τελευταία του επιφυλλίδα στην «Εφημερίδα των Συντακτών»
Στην τελευταία του επιφυλλίδα στην «Εφημερίδα των Συντακτών» έγραφε: «Όχι, δεν μοιάζει σαν να ήταν χτες. 50 χρόνια είναι ολόκληρη ζωή, έχω την αίσθηση πως ανατρέχω πίσω σε ομιχλώδεις αιώνες. Ετος 1971 λοιπόν, στα 18, βρίσκομαι στην εγκυκλοπαίδεια Ελλάς-Μπριτάνικα, που δεν εκδόθηκε ποτέ, άντρο αντιστασιακών και το πρώτο μου μεγάλο σχολείο, μια και το κανονικό το είχα εγκαταλείψει, χωρίς να το τελειώσω: δάσκαλός μου, ο Μαρωνίτης. Έπειτα, εκδόσεις Ολκός, με τον Αντώνη Καρκαγιάννη και αργότερα τον Δήμο Μαυρομάτη, στα βαθιά, διορθώσεις, επιμέλεια μετάφρασης, μετάφραση, και το βραχύβιο, τολμηρό περιοδικάκι Τώρα. Μέρες Νομικής σε λίγο, μετά Πολυτεχνείο, μεταπολίτευση. Τον πρώτο κιόλας μήνα, ομάδα ανασυντακτών στο τότε ΕΙΡ: μεταγραφή των ειδήσεων από την καθαρεύουσα στη δημοτική: ιστορική απόφαση, ιστορικές στιγμές, δύσκολα πιστευτές τώρα. Με την πρώτη κυβερνητική παρέμβαση την επομένη των εκλογών, που παύει τη διοίκηση Χορν-Μπακογιάννη, παραιτούνται διάφοροι διευθυντές διαφόρων τμημάτων. Παράλληλα, τύχη ανέλπιστη, ο Ελύτης: σε στενή συνεργασία, ο δεύτερος τόμος με τα πεζά του, τα τελευταία έργα του, ποιητικά και άλλα, ενώ σχεδιάζαμε καταλεπτώς τη συγκεντρωτική έκδοση της ποίησής του, που μπήκε όμως μπροστά και εκδόθηκε μετά τον θάνατό του. Και μαζί ο Κούντερα, δεν ξέρω πώς να την πω κι αυτή την τύχη: μετάφραση όλων των καινούριων του βιβλίων και αναμετάφραση των παλιών, πάντα με την πολύτιμη βοήθειά του: 13 συνολικά έργα, ένα, η Συνάντηση, βραβεύτηκε από το ΕΚΕΜΕΛ. Απροσδόκητα βρέθηκα και στα Νέα με τη στήλη «Μικρά Γλωσσικά», απ’ όπου οι δύο τόμοι Η γλώσσα, τα λάθη και τα πάθη· ακολούθησε, στην ίδια εφημερίδα, η στήλη «Τα αδέσποτα», με ελεύθερη θεματολογία, απ’ όπου τέσσερα τομίδια, με γενικό τίτλο Στοιχήματα. 12 χρόνια συνολικά, τέλειωσαν με λογοκριτικά κρούσματα από τη νέα διεύθυνση, έπειτα από τη 10χρονη ανέφελη συνεργασία με τον Παντελή Καψή. Ήταν η ώρα της Εφημερίδας των Συντακτών, με την οποία κλείνω τυπικά τον κύκλο των εργασιών μου (που προφανώς δεν τις κατέγραψα όλες), αυτό που λέγεται καριέρα. Δεν ξέρω τι άλλο θα μπορούσα να ζητήσω, να ευχηθώ. Δούλεψα σκληρά, αλλά υπήρξα και τυχερός, φεύγω γεμάτος».
Ποιος ήταν ο Γιάννης Η. Χάρης
Ο Γιάννης Η. Χάρης (1953-2025) γεννήθηκε στην Αθήνα. Από το 1971 ως το 2002 εργάστηκε ως επιμελητής εκδόσεων για διάφορους οίκους και οργανισμούς: Ολκός, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης (μεταξύ άλλων, φιλολογική επιμέλεια στα Οράματα και θάματα του Μακρυγιάννη), Ίκαρος (για τα τελευταία έργα του Οδυσσέα Ελύτη και τη συγκεντρωτική έκδοση της ποίησής του), Μέγαρο Μουσικής Αθηνών κ.ά. Με τη Μεταπολίτευση εργάστηκε στο τότε ΕΙΡΤ, στο Τμήμα Ανασύνταξης, που συστάθηκε ειδικά για τη μεταγραφή του δελτίου ειδήσεων στη δημοτική.
Δίδαξε επί 16 χρόνια ελληνικά στο Study in Greece και στο Beaver College, σε τμήματα Αμερικανών φοιτητών από αμερικανικά κολέγια. Σπούδασε βυζαντινή μουσική κοντά στον Σίμωνα Καρά, στον «Σύλλογο προς διάδοσιν της ελληνικής μουσικής», όπου και δίδαξε εν συνεχεία, και μετείχε στην Ελληνική Βυζαντινή Χορωδία του Λυκούργου Αγγελόπουλου, με την οποία ταξίδεψε στην Ελλάδα και το εξωτερικό (Επίδαυρος, Βενετία, Μόσχα, Αζερμπαϊτζάν κ.α.). Από το 1994 μετέφραζε το συνολικό έργο του Μίλαν Κούντερα (βραβείο λογοτεχνικής μετάφρασης ΕΚΕΜΕΛ 2011 για τη Συνάντηση).
Από το 1999 ως το 2011, υπήρξε τακτικός επιφυλλιδογράφος στα Νέα, και από το 2012 ως το 2022 στην Εφημερίδα των Συντακτών.
Είχε αρθρογραφήσει σε εφημερίδες και περιοδικά, είχε δημοσιεύσει σε συλλογικούς τόμους και είχε διδάξει σε σεμινάρια για μεταφραστές, στην Ελλάδα και το εξωτερικό (Βρυξέλλες, Λουξεμβούργο).
Έχουν εκδοθεί τα έργα του Γ. Η. Χάρης (επιμ.), Δέκα μύθοι για την ελληνική γλώσσα (2001, 2009), Η γλώσσα, τα λάθη και τα πάθη (α΄ τόμ., 2003, 2015· β΄ τόμ., 2008, νέα, αναθεωρημένη έκδοση σε ενιαίο τόμο, Εστία, 2022) και η σειρά «Στοιχήματα» (Α΄ Εθνικισμός, ρατσισμός, μετανάστευση [2013], Β΄ Γλωσσικά, μεταφραστικά [2013], Γ΄ Κοινωνία, θρησκεία, πολιτισμός [2014], Δ΄ Πολιτική και ιδεολογία [2014], που επανεκδίδεται από την Εστία, αναθεωρημένη και συμπληρωμένη με τις Ασκήσεις μνήμης).
Τον Ιούνιο του 2024 αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτορας στο Τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών.
Πηγή βιογραφικού: Εκδόσεις Πατάκη