«... Αν τη φαρσοκωμωδία την κάνει ο Αυλωνίτης ή ο Κωνσταντάρας τη βλέπουμε και λέμε, α, εντάξει, δεν είναι και τίποτα, αν την κάνει ο Πίτερ Σέλερς ή ο Λουί ντε Φινές, μας αρέσει. Γιατί είμαστε αρχοντοχωριάτες και αγράμματοι. Ο Τσάπλιν, που ήταν ο βασιλιάς της φαρσοκωμωδίας, οι αδελφοί Μαρξ -ακόμη περισσότερο- ήταν μεγαλοφυείς άνθρωποι. Και οι δικοί μας καλλιτέχνες της εποχής, αντίστοιχα, ήταν κι αυτοί μεγαλοφυείς. Δημιουργούσαν εκ του μηδενός...»
Επιστρέφει στην κωμωδία των Τσιφόρου - Βασιλειάδη «Οι Γαμπροί της Ευτυχίας», ως σκηνοθέτης και πρωταγωνιστής και λίγο προτού ξεκινήσει τη θερινή περιοδεία, με σοβαρότητα, χιούμορ, αμεσότητα, αλλά και το γνωστό «κοφτό» ύφος, που δεν αφήνει περιθώριο για παρερμηνείες, ο Γιάννης Μπέζος μιλά στη HuffPost.
Για τους παλιούς ηθοποιούς, που ήταν «άνθρωποι του παταριού», για τους σκηνοθέτες που και να φύγουν δεν τρέχει και τίποτα, καθώς «το πρώτο κύτταρο του θεάτρου είναι ο ηθοποιός και τίποτα άλλο» -δήλωση που κάνει για να προβοκάρει κάτι, όπως εξηγεί- αλλά και τι σημαίνει «βγαίνουμε στη σκηνή και δημιουργούμε έναν κόσμο ευφροσύνης και ευφορίας».
Ομολογεί γελώντας ποια ήταν η πρώτη κουβέντα που είπε στην κόρη του, Ηρώ, όταν προ μηνών τιμήθηκε με το βραβείο «Μελίνα Μερκούρη», αναφέρεται στους Έλληνες συγγραφείς της μεταπολεμικής γενιάς και εν όψει των εθνικών εκλογών υπογραμμίζει ότι «η δημοκρατία είναι κατόρθωμα μεγάλο, δεν είναι αυτονόητη, θέλει φροντίδα».
-Το έργο έγινε γνωστό κυρίως από την κινηματογραφική μεταφορά του το 1962. Το θεατρικό πότε ανέβηκε, με ποιούς ηθοποιούς;
Με τους ίδιους. Ανέβηκε το 1961 ή το 62, στο υπαίθριο θέατρο Σαμαρτζή (το οποίο ήταν εκεί όπου βρίσκεται σήμερα το θέατρο «Βέμπο» στην οδό Καρόλου, απέναντι από τον ΟΣΕ. Πριν γίνει ο ΟΣΕ ήταν το θέατρο Σαμαρτζή) από τον θίασο Αυλωνίτη - Βασιλειάδου - Ρίζου. Μετά πήγαν περιοδεία και έκαναν την ταινία.
-Όταν καλείσαι να παίξεις έναν ρόλο που είναι τόσο έντονα μαρκαρισμένος, στην προκειμένη περίπτωση από τον Αυλωνίτη και τη Βασιλειάδου, πώς τον χτίζεις;
Δεν ασχολείται κανείς μ′ αυτό, σας βεβαιώ. Πρώτα πρώτα δεν έχει την όρεξη να ασχοληθεί. Ένα αυτό. Δεύτερον. Αυτό είναι δική μας ανησυχία. Από τα πρώτα τρία λεπτά, εάν η παράσταση έχει κάτι να πει επί της ουσίας, ουδείς θυμάται το παλιό. Δεν πρέπει να το θυμάται. Τα περισσότερα έργα έχουν ανέβει πάρα πολλές φορές. Και τώρα μιλάμε επειδή έχουν γίνει ταινίες και παίζονται εδώ και χρόνια κατά κόρον στην τηλεόραση.
“Έχει αποκτήσει το θέατρο ένα θρησκευτικό χαρακτήρα, ότι πρέπει να υποφέρουμε πολύ. Όλα αυτά τα θεωρώ ελαφρότητες και ανοησίες”
Γιατί εάν παίζονταν στην κινηματογραφική αίθουσα δεν θα τα ‘βλέπε άνθρωπος, να είστε σίγουρη γι’ αυτό. Τώρα να έβγαιναν στην αίθουσες δεν θα πήγαινε κανείς να τα δει. Τα βλέπουμε επειδή η τηλεόραση είναι μέσα στο σπίτι. Και ο κόσμος τα επιλέγει επειδή διασκεδάζει -αφήστε που ξέρουμε και κάποια πράγματα απέξω πια -χάρη στη δεξιοτεχνία των ηθοποιών της εποχής. Οι ηθοποιοί τότε ήταν θεατρίνοι, δεν ήταν σοβαροφανείς καλλιτέχνες όπως είναι τώρα. Ήταν άνθρωποι του παταριού. Αλλά αυτό είναι μια άλλη κουβέντα.
-Αυτό που λέτε θυμίζει τη δήλωση σας «εγώ δεν είμαι σκηνοθέτης, είμαι λαϊκός θεατρίνος και επιθυμία μου είναι να με θυμούνται έτσι. Αφήνω τον τίτλο σε πιο πνευματικούς ανθρώπους». Όμως είστε σκηνοθέτης.
Αναγκαστικά είμαι. Θέλω να πω, ο σκηνοθέτης είναι εφεύρημα πολύ μεταγενέστερο. Το θέατρο έζησε μια χαρά 2.500 χρόνια χωρίς τους σκηνοθέτες. Μετά άρχισε να ταλαιπωρείται λίγο. Δεν θέλω να απαξιώσω κανέναν ρόλο ανθρώπου και καμία ιδιότητα επαγγελματική γύρω από το θέατρο, αλλά η βάση, το πρώτο κύτταρο του θεάτρου είναι ο ηθοποιός και τίποτα άλλο. Όλα τα άλλα έπονται. Και τελικά οι ηθοποιοί είναι οι πιο σεμνοί από όλους και όλοι οι άλλοι είναι αλαζόνες. Μέχρι και οι ταξιθέτριες είναι πιο αλαζονικές (γέλια). Από τον ταμία μέχρι την ταξιθέτρια, όλοι είναι πιο αλαζόνες από τους ηθοποιούς. Που στο τέλος τέλος οι θεατές έρχονται για να δούνε κάτι πάνω στη σκηνή. Δηλαδή, αν ο ηθοποιός αποφασίσει να φύγει δεν υπάρχει θέατρο. Έτσι δεν είναι; Αν φύγει ο σκηνοθέτης δεν τρέχει και τίποτα. Να μην σας πω ότι μερικές φορές είναι και καλύτερα αν φύγει...
“Με ενδιαφέρει τί θα εισπράξει ο θεατής ο οποίος έχει έρθει από το υστέρημα του -δηλαδή, για να είμαστε ξάστεροι και καθαροί, έχει φέρει το μεροκάματο του”
-Είναι πάντως ως να πρόκειται για δύο κόντρα πράγματα, ο λαϊκός θεατρίνος, όπως αυτοπροσδιορίζεστε, και η πνευματικότητα.
Δεν εννοώ αυτό. Τη δήλωση αυτή προφανώς την κάνω για να προβοκάρω κάτι, διότι έχουμε χάσει τη χαρά του να βρισκόμαστε πάνω στη σκηνή. Κι αυτό είναι μια ολόκληρη σχολή, ξέρετε. Είναι ότι έχει αποκτήσει το θέατρο ένα θρησκευτικό χαρακτήρα, ότι πρέπει να υποφέρουμε πολύ. Όλα αυτά τα θεωρώ ελαφρότητες και ανοησίες. Δεν βγαίνεις στη σκηνή για να υποφέρεις εσύ. Βγαίνεις επειδή αποφασίζεις να δημιουργήσεις έναν κόσμο, τον οποίον θα συμμεριστούν οι άνθρωποι από κάτω που έχουν έρθει και έχουν πληρώσει. Κι επειδή εγώ κάνω θέατρο γι′ αυτούς που πληρώνουν και όχι για αυτούς που δεν πληρώνουνε, τους τζαμπατζήδες δηλαδή, με ενδιαφέρει τί θα εισπράξει ο θεατής ο οποίος έχει έρθει από το υστέρημα του -δηλαδή, για να είμαστε ξάστεροι και καθαροί, έχει φέρει το μεροκάματο του πλέον. Έτσι δεν είναι;
-Η τιμή του εισιτηρίου είναι ένα ημερομίσθιο.
Κι όταν έρχεται μία τριμελής οικογένεια και αυτοί οι τρεις άνθρωποι έχουν πληρώσει 60 ευρώ, καταλαβαίνετε ότι έχει φέρει το εισόδημα της ημέρας -μην σας πω, πολύ παραπάνω. Δεν μπορείς εσύ να του κάνεις παιχνίδια ψευτο-πνευματικότητας. Αυτό εννοώ. Αυτά γίνονται σε προστατευμένους χώρους, ξέρετε, σε κρατικοδίαιτους και τα λοιπά. Επειδή εγώ δεν είμαι σε αυτήν την κατηγορία και δεν έχω και φιλοδοξίες να μπω, προτιμώ τον τίτλο του λαϊκού θεατρίνου. Αυτό δεν το λέω ως μειωτικό, το λέω σαν αντιπαράθεση σε έναν κόσμο ο οποίος μας έχει τρελάνει στην πνευματικότητα. Με αυτήν την έννοια το λέω.
-«Οι Γαμπροί της Ευτυχίας» είναι μία φαρσοκωμωδία και ως τέτοια τραβάει την ιστορία και τους χαρακτήρες στην υπερβολή. Ωστόσο, έστω και με αυτόν τον τρόπο, καταγράφει μία κοινωνική συνθήκη της εποχής.
Η κοινωνική συνθήκη της εποχής είναι μία αφορμή για να γίνει γέλιο. Τίποτα άλλο. Ο Τσιφόρος, ο Ψαθάς, ο Σακελλάριος, ήταν παιδιά του πολέμου. Δηλαδή, ήταν άνθρωποι ταλαιπωρημένοι. Ο τρόπος γραφής τους ήταν σαν παρηγοριά. Το θέατρο ήρθε να παρηγορήσει τους ανθρώπους μετά το ’50. Να τους κάνει μια καλή συντροφιά. Σε αυτό το πλαίσιο, οι συγγραφείς αυτοί έδωσαν μία μεγάλη εργογραφία, η οποία δεν είναι όλη του ιδίου βεληνεκούς -για να τα λέμε όπως είναι- και ήταν και διαφορετικές σχολές ο καθένας. Ο Ψαθάς ήταν άλλης σχολής από τον Σακελλάριο και τον Γιανακόπουλο. Ο Τσιφόρος έγραφε πιο τρελή κωμωδία με τον Βασιλειάδη. Ο Πρετεντέρης αργότερα, ήταν πιο ευρωπαϊστής. Όμως όλοι, είχαν σαν κοινό παρονομαστή, τη χαρά. Ότι βγαίνουμε στη σκηνή και δημιουργούμε έναν κόσμο ευφροσύνης, ευφορίας. Όχι έναν κόσμο δυστυχίας.
-Πάντως, οι ρυθμοί της φαρσοκωμωδίας δεν φαίνεται να είναι και η πιο εύκολη υπόθεση στον κόσμο.
Είναι αυτό ακριβώς που λέτε, απλώς οι έννοιες είναι λίγο παρεξηγημένες στη χώρα μας. Αν τη φαρσοκωμωδία την κάνει ο Αυλωνίτης ή ο Κωνσταντάρας τη βλέπουμε και λέμε, α, εντάξει, δεν είναι και τίποτα, αν την κάνει ο Πίτερ Σέλερς ή ο Λουί ντε Φινές, μας αρέσει. Γιατί είμαστε αρχοντοχωριάτες και αγράμματοι. Αυτό θέλω να πω. Ο Τσάπλιν, που ήταν ο βασιλιάς της φαρσοκωμωδίας, οι αδελφοί Μαρξ -ακόμη περισσότερο- ήταν μεγαλοφυείς άνθρωποι. Και οι δικοί μας καλλιτέχνες της εποχής, αντίστοιχα, ήταν κι αυτοί μεγαλοφυείς. Δημιουργούσαν εκ του μηδενός. Δεν είναι εύκολο να κρατήσεις έναν θεατή χωρίς να έχεις ένα ισχυρό κείμενο. Έχουν όμως μία ισχυρή διάθεση οι ίδιοι σαν θεατρίνοι. Δεν περιμένουν το κείμενο, προηγούνται του κειμένου.
-Επιτρέπετε επί σκηνής αυτοσχεδιασμούς στον εαυτό σας;
Μόνο αυτοσχεδιασμούς επιτρέπω. Επιβάλλονται. Όπως και στην τηλεόραση θα έπρεπε να γίνονται. Εκτός αν έχεις ένα κείμενο το οποίο απαιτεί άλλους είδους αντιμετώπιση. Υπάρχουν κείμενα που δεν μπορείς να αυτοσχεδιάσεις πάνω στο κείμενο. Παράδειγμα, τα κείμενα του Δημήτρη Κεχαΐδη δεν μπορείς να τα πειράξεις. Είναι πολύ εγκεφαλικά, γραμμένα πολύ αναλυτικά και δεν μπορείς να τα πειράξεις. Όπως και του Καμπανέλλη. Αλλά υπάρχουν κείμενα, όπως του Σακελλάριου, του Ψαθά, του Τσιφόρου, που είναι σαν να σου ζητάνε να τ′ αλλάξεις. Όχι την καρδιά τους, μερικές φορές τα λόγια τους. Αλλά ο πυρήνας παραμένει ίδιος. Ο Μολιέρος ξέρετε, άλλαζε τα κείμενα του, έβαζε κι έβγαζε φράσεις ολόκληρες ανάλογα με το πού έπαιζε.
“Το θέατρο, η τέχνη γενικά, βαθμολογείται στον χρόνο”
-Ανάλογα με την πόλη, άρα με το κοινό και τη συγκυρία.
Ακριβώς. Γιατί τον ενδιέφερε πώς θα περάσει προς τα κάτω αυτό που ήθελε να πει, ο καρπός του έργου του. Και μάλιστα, επειδή τα έπαιζε ο ίδιος, τα σκηνοθετούσε και τα πλήρωνε, τα χειρίζονταν στο σύνολο τους.
-Πώς είστε ως σκηνοθέτης; Αυστηρός, απαιτητικός;
Όχι, καθόλου. Τα έργα που σκηνοθετώ στο θέατρο μου -μόνο εκεί σκηνοθετώ συνήθως, δεν κάνω πράγματα παραέξω, πολύ σπάνια- τα σκηνοθετώ με βάση τον ηθοποιό. Δεν μπορώ να φανταστώ ότι θα είναι κάτι προετοιμασμένο από πριν. Φυσικά και έχω στο μυαλό μου ένα ολόκληρο σχέδιο και κάποια πράγματα, τα οποία ενδεχομένως ανατραπούν στην πρόβα και είναι και ευλογία όταν ανατρέπονται. Όταν έρχεται ένας συνάδελφος σου φέρνει πάντα έναν καινούργιο κόσμο. Κι αν είσαι σοβαρός και σίγουρος για τον εαυτό σου και όχι κομπλεξικός, θα τον δεχτείς και θα το επιβραβεύσεις.
-Το 2019 ήταν μία χρονιά σημαντική για την κόρη σας, Ηρώ. Τιμήθηκε με το Βραβείο Μελίνα Μερκούρη, το οποίο και εσείς και η μητέρα της, Ναταλία Τσαλίκη, υποδεχτήκατε με χαρά και υπερηφάνεια.
... Γενικά, είμαι εναντίον των βραβείων, να σας πω την αλήθεια.
-Είχα διαβάσει το σχόλιο σας για τον Γιώργο Λάνθιμο.
Μα, περίμενε το βραβείο ο Λάνθιμος για να αποκτήσει κύρος; Αυτά είναι ένα παιχνίδι μάρκετινγκ, το ξέρετε πολύ καλά.
-Όμως για την Ηρώ ήταν κάτι σημαντικό. Όπως και για τη θεατρική πιάτσα. Πιθανώς και για το κοινό.
Σιγά μην θυμάται το κοινό το βραβεία.
-Σε κάθε περίπτωση, είναι μία επιβράβευση για έναν νέο άνθρωπο.
Ωραία. Βεβαίως, οι άνθρωποι που πήραν τα βραβεία είναι άξιοι, δεν το αμφισβητώ. Ξέρετε τι γίνεται όμως; Δεν είναι μόνον αυτοί. Υπάρχει μία τάση ότι βραβεύουμε κάποιους ανθρώπους οι οποίοι κινούνται σε ένα τετράγωνο. Δεν είναι ακριβώς έτσι. Τα παιδιά τα αξίζουν τα βραβεία, δεν είπα ότι δεν τα αξίζουν.. Όπως και η Ηρώ -που δεν περίμενε το βραβείο για να είναι καλή. Ήταν υποψήφια άλλες δύο φορές. Πήρε το βραβείο της, ήταν μία επιβράβευση -και χαρά, γιατί σε βραβεύουν οι συνάδελφοι σου- αλλά εάν θέλουμε να είμαστε αντικειμενικοί και σοβαροί, υπάρχουν και άλλα παιδιά που ενδεχομένως να δικαιούνται κι αυτά ένα βραβείο, που δεν τα ξέρουμε καθόλου.
“Η δημοκρατία είναι κατόρθωμα μεγάλο. Δεν είναι αυτονόητη. Θέλει φροντίδα”
-Ποιά είναι η πρώτη κουβέντα που της είπατε;
Να χαρεί τα λεφτά που της δώσανε (γέλια).... Ξέρετε, το θέατρο, η τέχνη γενικά, βαθμολογείται στον χρόνο. Αυτά είναι σαν να κάνουμε ένα πάρτι και να περνάμε καλά. Μέχρι εκεί.
-Τι θα κάνετε θεατρικά τον χειμώνα;
Τον Οκτώβριο θα ανεβάσουμε στο θέατρο «Προσκήνιο» τον «Ράφτη κυριών» του Φεϊντό. Θα συνεργαστούμε άλλη μια φορά με τον Φοίβο Δεληβοριά και θα κάνουμε μία κωμωδία μετά ασμάτων που λέγαμε παλιά.
-Είμαστε καθ′ οδόν προς τις εθνικές εκλογές, μετά από δύο πολύ πρόσφατες εκλογικές αναμετρήσεις - ευρωεκλογές και αυτοδιοικητικές. Θα ήθελα το σχόλιο σας για την αισθητική του προεκλογικού αγώνα και των υποψηφίων. Την εικόνα.
Όλα αυτά τα πρόσωπα τα οποία βλέπουμε είναι ένας καθρέφτης μας. Δεν έπεσαν από τον Άρη οι άνθρωποι αυτοί. Είναι επιλογή δική μας. Θα λεγα ότι το μεγάλο ζήτημα του πολιτεύματος, της δημοκρατίας μας δηλαδή, είναι αυτό που πρέπει να μας οδηγεί σε αυτοκριτική και σε μία απαίτηση μεγαλύτερη από εμάς τους ίδιους. Να θυμόμαστε όταν ψηφίζουμε ότι η ψήφος δεν είναι μόνο δικαίωμα, αλλά και μεγάλη ευθύνη. Μετά τα αποτελέσματα των ευρωεκλογών παρατηρώ ότι έχει ξαναγεννηθεί μία πόλωση περίεργη, και διαδικτυακά, που την είχαμε λίγο ξεχάσει, αλλά ήταν από κάτω κρυμμένη και πρέπει να τελειώνουμε με αυτά τα πράγματα. Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι η αλλαγή των κομμάτων είναι υγεία για τη δημοκρατία, είναι αιμοδοσία. Δεν είναι το καθεστώς ολιγαρχικό. Στην πολιτική είναι ρευστά τα πράγματα.
Κατηγορούμε πολλές φορές τους πολιτικούς για αλαζονεία. Είμαστε κι εμείς αλαζόνες. Βγάζουμε τον λαό πάντα έξω από το παιχνίδι. Ότι είναι αθώος. Δεν είναι αθώος. Γιατί αν είναι αθώος θα πρέπει να τον χαρακτηρίσουμε αφελή. Δεν πιστεύω ότι είναι αφελής. Έχει μάθει να του τα κάνουν όλα, ότι ψηφίζει κάποιον και θα καθαρίσει. Δεν είναι ο πατέρας μας και η μητέρα μας αυτός που ανέβηκε επάνω. Δεν γίνεται έτσι. Η δημοκρατία είναι κατόρθωμα μεγάλο. Δεν είναι αυτονόητη. Θέλει φροντίδα. Γιατί αλλιώς έχουμε συμπεριφορά ανηλίκου. Κι επειδή την έχουμε σαν λαός ακόμη λίγο, είναι καιρός να ενηλικιωθούμε. Τα διακόσια χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης θα γιορτάσουμε σε λίγο.
Info
«Οι Γαμπροί της Ευτυχίας»
Συντελεστές:
Κείμενο: Νίκος Τσιφόρος – Πολύβιος Βασιλειάδης
Σκηνοθεσία: Γιάννης Μπέζος
Μουσική & Τραγούδια: Φοίβος Δεληβοριάς
Σκηνικά: Μαίρη Τσαγκάρη
Κοστούμια: Νικόλ Παναγιώτου
Χορογραφίες: Σοφία Καλπενίδου
Φωτισμοί: Χρήστος Τζιόγκας
Βοηθός σκηνοθέτη: Ντένια Στασινοπούλου
Οργάνωση Παραγωγής Ντόρα Βαλσαμάκη
Παραγωγή: Θεατρικές Επιχειρήσεις Τάγαρη
Τους ρόλους ερμηνεύουν:
Γιάννης Μπέζος, Δάφνη Λαμπρόγιαννη, Γιάννης Στόλλας, Γιάννα Παπαγεωργίου, Ντένια Στασινοπούλου, Παναγιώτης Κατσώλης, Κωνσταντίνα Νταντάμη, Θανάσης Ισιδώρου.
Τιμές εισιτηρίων:
20 ευρώ κανονικό και 15 ευρώ μειωμένο (φοιτητικό, άνεργοι, πολύτεκνοι, ΑμεΑ και παιδικό από 6 έως 12 ετών).
Προπώληση viva.gr
Πρόγραμμα Περιοδείας:
02/07 Αγρίνιο
03/07 Άρτα
04/07 Γιάννενα
05/07 Καστοριά
06/07 Πτολεμαΐδα
07/07 Γιαννιτσά
08/07 Κομοτηνή
09/07 Αλεξανδρούπολη
10/07 Ξάνθη
11/07 Αλεξάνδρεια (Αγορά)
12/07 Θεσσαλονίκη
13/07 Κατερίνη
14/07 Σίβηρη
15/07 Μουδανιά
16/07 Λάρισα
17/07 Βόλος
21/07 Κόρινθος (Αγορά)
23/07 Παπάγου
24/07 Πετρούπολη
25/07 Βεάκειο
26/07 Αίγιο
28/07 Νέα Μάκρη
30/07 Χανιά
31/07 Ηράκλειο
01/08 Ηράκλειο
02/08 Ρέθυμνο
04/08 Τρίπολη
05/08 Καλαμάτα
06/08 Κυπαρισσία
07/08 Φλόκα
08/08 Πρέβεζα
09/08 Κέρκυρα
10/08 Λευκάδα
11/08 Ξυλόκαστρο
12/08 Χαλκίδα
13/08 Λαύριο
27/08 Βριλήσσια
28/08 Κορυδαλλός
29/08 Πάτρα
30/08 Αιγάλεω.
