Ο πίνακας που ακολουθεί καταγράφει τις τιμές διαπραγμάτευσης του έξτρα παρθένου ελαιόλαδου, όπως προκύπτουν από τη Χαέν της Ισπανίας, με βάση τα στοιχεία που συγκεντρώνει κάθε φορά το Ινστιτούτο Ελιάς (Fundacion del Olivar).
Η Χαέν είναι σημαντικότερη ελαιοπαραγωγική περιοχή στον κόσμο, αφού στους λόφους της καλλιεργούνται 66 εκατ. ελαιόδεντρα.
Ο πίνακας που παραθέτουμε είναι ενδεικτικός του άλματος της τιμής του ελαιόλαδου. Οι αναγνώστες μας που θα κάνουν τον κόπο να επισκεφτούν τον ιστότοπο έχουν τη δυνατότητα να δουν την εξέλιξη της τιμής του ελαιόλαδου ανά εβδομάδα από το 2014 μέχρι σήμερα. Διαπιστώνουμε ότι η τιμή του παραγωγού έχει κάνει ένα ράλι από το καλοκαίρι του 2022 που κυμαινόταν στα 3,3 ευρώ το κιλό (τιμή παγιωμένη για περισσότερα από 2 χρόνια) έως τα 8,41 ευρώ/κιλό στα μέσα Σεπτεμβρίου, ενώ έκτοτε έχει καταγράψει και νέα αύξηση.
Πού οφείλεται αυτή η τεράστια αύξηση, που ανάλογη δεν έχει καταγραφή ποτέ στο παρελθόν;
Στο ότι η Ισπανία, που κατείχε τα τελευταία χρόνια τα ηνία παγκοσμίως στην παραγωγή, έχασε πέρυσι παραπάνω από το μισό της σοδειάς (παρήγαγε 662 χιλ. τόνους, παραγωγή μειωμένη σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά κατά 54%). Και το χειρότερο για τους Ισπανούς είναι πως ούτε και φέτος αναμένεται να επιστρέψουν στην παραγωγή του 2021-22, αλλά θα κινηθούν στα περσινά επίπεδα. Από την Ισπανία εξαγόταν μέχρι το 2022 το 45% του ελαιόλαδου που διακινούνταν παγκοσμίως (2,5 εκατ. τόνοι). Η παρατεταμένη ξηρασία που πλήττει τη δυτική Μεσόγειο τα τελευταία χρόνια προκαλεί τεράστια προβλήματα στην Ισπανία, την Πορτογαλία (που και αυτή έχασε το 40% της παραγωγής, αλλά είναι πολύ μικρότερη παραγωγός) και την Ιταλία (απώλεσε το 30% της παραγωγής της πέρυσι).
Η αυξημένη ελληνική παραγωγή του 2023 (380 χιλ. τόνοι έναντι 225 χιλ. το 2021-22), είχε ως αποτέλεσμα οι Έλληνες παραγωγοί, ειδικά όσοι ήταν οργανωμένοι σε συνεταιρισμούς, να πετύχουν τις καλύτερες δυνατές τιμές. Το πρώτο εξάμηνο του 2023 οι εξαγωγές ελαιόλαδου εισέφεραν 861 εκατ. ευρώ από 355 εκατ. το 2022 και 333 εκατ. το 2021.
Φέτος η παραγωγή αναμένεται να επανέλθει περίπου στα επίπεδα του 2021-22 (280 χιλ. τόνοι) και με τα προβλήματα στην παραγωγή που έχει η Ισπανία και η Ιταλία η τιμή θα ανέβει ακόμα παραπάνω.
Οι συνεχείς αυξήσεις στην τιμή τις τελευταίες εβδομάδες δείχνουν τον πανικό των εμπόρων να εξασφαλίσουν ποσότητες, μη λογαριάζοντας το τίμημα.
Η φούσκα που παρατηρείται γύρω από το ελαιόλαδο οφείλεται στην εξαιρετική επιτυχία που είχαν σημειώσει τα προηγούμενα χρόνια οι Ισπανοί παραγωγοί (που η συλλογή του καρπού γίνεται ως επί το πλείστον με μηχανικό τρόπο). Η πληθώρα ελαιόλαδου που έριχνε στην αγορά η Ισπανία στα τέλη της προηγούμενης δεκαετίας είχε σαν αποτέλεσμα η τιμή να κολλήσει πέριξ των 2 ευρώ/κιλό την τριετία 2018-2020, τιμή απαγορευτική για καλλιέργεια στις ελληνικές συνθήκες (ορεινό έδαφος, ελάχιστη μηχανοποιήση της συγκομιδής). Αλλά το άνοιγμα της αμερικανικής αγοράς, όπου οι ΗΠΑ απορροφούν το 30% της παγκόσμιας παραγωγής και το 2023-24 υπολογίζεται ότι θα το αυξήσουν σε 35-37%, σε συνδυασμό με την κλιματική κρίση, φούσκωσαν υπερβολικά την τιμή.
Με τις τρέχουσες τιμές είναι σίγουρο ότι τα περισσότερα νοικοκυριά θα μειώσουν την κατανάλωση λαδιού και πολλά θα το κόψουν εντελώς. Αλλά σε αυτές τις συνθήκες, όταν οι Ιταλοί μεγαλέμποροι έρχονται και αγοράζουν όσο όσο, με όρους αγοράς δεν μπορούν να γίνουν και πολλά. Το υπ. Ανάπτυξης το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να περιορίσει σε λογικά πλαίσια το κέρδος των εταιρειών συσκευασίας και όχι ένα προϊόν που το αγοράζουν 8-9 ευρώ να του βάζουν «καπέλο», άλλα 5-6 ευρώ.
Η τιμή του ελαιόλαδου τα επόμενα χρόνια θα γνωρίσει διόρθωση προς τα κάτω, αλλά επειδή τα ελαιόδεντρά της Ισπανίας θα περάσουν χρόνια να επανέλθουν στην κατάσταση πριν το 2022, αν επανέλθουν ποτέ, η τιμή θα παραμείνει σε υψηλά επίπεδα.
Για τους Έλληνες παραγωγούς που σε ένα βαθμό τα προηγούμενα χρόνια είχαν παραμελήσει τις καλλιέργειές τους, λόγω της χαμηλής τιμής, ανοίγονται ευκαιρίες. Όπου το επιτρέπει το ανάγλυφο, μέρος των αυξημένων κερδών είναι ανάγκη να επενδυθεί στο μηχανικό τρόπο συλλογής, μιας και τα εργατικά χέρια σπανίζουν.
Για τους καταναλωτές, θα είναι δύσκολος ο εφοδιασμός με καλό ελαιόλαδο, αλλά μπορούν να αναζητηθούν εναλλακτικές μορφές καλλιέργειας και συλλογής του καρπού. Αρκετοί δήμοι πέρυσι μάζεψαν τις ελιές που έχουν φυτέψει στον δημόσιο χώρο και διένειμαν την παραγωγή στους μη έχοντες. Και επίσης να θυμηθούμε ότι εκείνο το παραμελημένο χωραφάκι στο χωριό μπορεί με λίγη φροντίδα να καλύψει τις ανάγκες της οικογενείας και να φέρει και ένα μικρό συμπληρωματικό εισόδημα.