Ο ποταμός Αμαζόνιος είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος ποταμός στον κόσμο και ένας από τους σημαντικότερους υδάτινους δρόμους του πλανήτη. Περιέχει περισσότερο γλυκό νερό κατ′ όγκο από οποιοδήποτε άλλο ποτάμι, φιλοξενεί το μεγαλύτερο είδος ποταμοδελφινιών στον κόσμο, εκατό είδη ηλεκτροφόρων ψαριών και έως και εξήντα είδη πιράνχας.
Ωστόσο, παρά τις πολλές και ποικίλες ιδιότητές του, υπάρχει κάτι που δεν βρίσκουμε στον ποταμό Αμαζόνιο: γέφυρες.
Δεδομένου ότι ο Αμαζόνιος διασχίζει τρεις χώρες (Περού, Κολομβία και Βραζιλία) και περισσότεροι από τριάντα εκατομμύρια άνθρωποι ζουν στη λεκάνη του ποταμού, σύμφωνα με το Παγκόσμιο Ταμείο Άγριας Ζωής, φαίνεται κάπως απίθανο να μην εκτείνονται γέφυρες στον ποταμό. Γιατί λοιπόν συμβαίνει αυτό; Υπάρχουν θεμελιώδεις δυσκολίες με την κατασκευή τέτοιων κατασκευών σε ένα τροπικό δάσος που περιέχει ανταλλαγές, εκτεταμένους υγροτόπους και βαθιά, πυκνή βλάστηση; Υπάρχουν οικονομικά εμπόδια; Ή απλά δεν αξίζει τον κόπο;
Η ανωμαλία του Αμαζονίου
Σε σύγκριση με μερικούς από τους άλλους πιο αναγνωρίσιμους ποταμούς του κόσμου, η έλλειψη διάβασης γεφυρών στον Αμαζόνιο είναι περίεργη. Υπάρχουν περίπου εννέα γέφυρες που εκτείνονται στον Νείλο μόνο στο Κάιρο. Περισσότερες από εκατό γέφυρες έχουν ολοκληρωθεί τα τελευταία τριάντα χρόνια κατά μήκος του Γιαγκ-Τσέ, του μεγαλύτερου ποταμού της Ασίας, ενώ ο Δούναβης της Ευρώπης, που είναι μόνο το ένα τρίτο του μήκους του Αμαζονίου, έχει 133 περάσματα γεφυρών.
«Δεν υπάρχει επαρκώς πιεστική ανάγκη για μια γέφυρα στον Αμαζόνιο», δήλωσε στο Live Science σε email ο Γουόλτερ Κάουφμαν, πρόεδρος της Δομικής Μηχανικής (Σκυρόδεμα και Σχεδιασμός Γεφυρών) στο Ελβετικό Ομοσπονδιακό Ινστιτούτο Τεχνολογίας (ETH) της Ζυρίχης.
Ο Αμαζόνιος, για μεγάλο μέρος του μήκους των 6.920 χιλιομέτρων, ελίσσεται σε περιοχές που είναι αραιοκατοικημένες, πράγμα που σημαίνει ότι υπάρχουν πολύ λίγοι μεγάλοι δρόμοι με τους οποίους μπορεί να συνδεθεί οποιαδήποτε γέφυρα. Και στις πόλεις και τις κωμοπόλεις που συνορεύουν με το ποτάμι, τα σκάφη και τα πορθμεία είναι ένα καθιερωμένο μέσο μεταφοράς αγαθών και ανθρώπων από όχθη σε όχθη, πράγμα που σημαίνει ότι δεν υπάρχει πραγματική ανάγκη να χτιστούν γέφυρες, εκτός από το να γίνονται τα ταξίδια ελαφρώς πιο γρήγορα.
«Φυσικά, υπάρχουν και τεχνικές και υλικοτεχνικές δυσκολίες», σημείωσε ο Κάουφμαν.
Σύμφωνα με τον Κάουφμαν, ο Αμαζόνιος απέχει πολύ από το να είναι ιδανική τοποθεσία για τους κατασκευαστές γεφυρών, καθώς έχει μια σειρά από φυσικά εμπόδια που θα έπρεπε να ξεπεραστούν από μηχανικούς και εργάτες κατασκευών.
Για παράδειγμα, τα εκτεταμένα έλη και τα μαλακά εδάφη του θα απαιτούσαν «πολύ μεγάλη πρόσβαση σε οδογέφυρες [μια γέφυρα πολλαπλών ανοιγμάτων που διασχίζει εκτεταμένες χαμηλότερες περιοχές] και πολύ βαθιά θεμέλια», και αυτό θα απαιτούσε τεράστιες οικονομικές επενδύσεις, είπε ο Κάουφμαν. Επιπλέον, οι μεταβαλλόμενες θέσεις της ροής του ποταμού κατά τη διάρκεια των εποχών, με «έντονες διαφορές» στο βάθος του νερού, θα έκαναν την κατασκευή «εξαιρετικά απαιτητική». Αυτό οφείλεται, εν μέρει, στην άνοδο και πτώση της στάθμης του νερού του ποταμού καθ′ όλη τη διάρκεια του έτους και στο μαλακό ίζημα στις όχθες του ποταμού που διαβρώνεται και μετατοπίζεται εποχιακά, σύμφωνα με την πρωτοβουλία Amazon Waters.
Ο Κάουφμαν σημείωσε ότι, ενώ αυτά τα συγκεκριμένα ζητήματα δεν είναι μοναδικά για τον Αμαζόνιο, «είναι ιδιαίτερα σοβαρά» εκεί.
«Το περιβάλλον στον Αμαζόνιο είναι σίγουρα από τα πιο δύσκολα [στον κόσμο]», είπε ο Κάουφμαν. «Οι γέφυρες στα στενά είναι επίσης προκλητικές εάν το βάθος του νερού είναι βαθύ, αλλά τουλάχιστον γνωρίζετε ότι η κατασκευή είναι δυνατή με χρήση πλωτών, για παράδειγμα.»
Οι ποντώνες ή οι πλωτές κατασκευές δεν είναι μια λύση που θα λειτουργούσε στα περισσότερα μέρη του Αμαζονίου, είπε ο Κάουφμαν, επειδή ο ποταμός επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από εποχιακές διακυμάνσεις, γεγονός που προσθέτει ένα επιπλέον στρώμα πολυπλοκότητας. Για παράδειγμα, κατά τη διάρκεια της ξηρής περιόδου - μεταξύ Ιουνίου και Νοεμβρίου - ο Αμαζόνιος έχει κατά μέσο όρο πλάτος μεταξύ 3,2 και 9,7 χλμ, ενώ στην υγρή περίοδο - Δεκέμβριος έως Απρίλιος - το πλάτος του ποταμού μπορεί να φτάσει τα 48 χλμ. και η στάθμη του νερού μπορεί να είναι 15 μέτρα υψηλότερη από ό,τι είναι κατά τη διάρκεια της ξηρής περιόδου, σύμφωνα με την Britannica.
Έτσι, εκτός του ότι δεν υπάρχει άμεση ανάγκη για μια γέφυρα στον Αμαζόνιο, οι διαδικασίες που σχετίζονται με την κατασκευή μιας θα ήταν σημαντικές.
Μια γέφυρα πολύ μακριά;
Αξίζει να σημειωθεί ότι, αν και καμία γέφυρα δεν διασχίζει τον Αμαζόνιο, υπάρχει μία που διασχίζει τον ποταμό Νέγκρο, τον κύριο παραπόταμό του. Ονομάζεται Πόντε Ριο Νέγκρο, η γέφυρα, που ολοκληρώθηκε το 2011, συνδέει το Μανάους και το Ιραντούμπα και είναι μέχρι σήμερα η μόνη μεγάλη γέφυρα που διασχίζει οποιονδήποτε παραπόταμο του Αμαζονίου.
Όμως, ενώ δεν υπάρχουν συγκεκριμένα σχέδια για μια γέφυρα στον Αμαζόνιο, «αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα συμβεί», ο Φιλίπ Φιέρνισαιντ, ένας Αμερικανός βιολόγος, επιστήμονας και οικολόγος που έχει περάσει μεγάλο μέρος της καριέρας του στη Βραζιλία. είπε στο Live Science.
Το 2019, ο Ζαΐρ Μεσίας Μπολσονάρου, πρόεδρος της Βραζιλίας, δήλωσε ότι ήθελε να κατασκευαστεί μια γέφυρα στον Αμαζόνιο ως μέρος του «Ρίο Μπράνκο Έργου» του, αλλά μέχρι στιγμής δεν έχει σημειωθεί πρόοδος. «Θα ήταν πολύ ακριβό σε σύγκριση με τα οικονομικά οφέλη που θα έφερνε», σημείωσε ο Φιέρνισαιντ.
Μετά την ολοκλήρωση του Ponte Rio Negro, σχεδιάστηκαν προσωρινά σχέδια για μια γέφυρα στον Άνω Αμαζόνιο - γνωστή ως ποταμός Σολιμόες - στον δήμο Μανακαπούρου, η οποία θα συνέδεε τον αυτοκινητόδρομο BR-319 με το Μανάους και θα εξαφάνιζε την ανάγκη για πορθμείο διάβαση.
«Το BR-319 είναι υψηλή πολιτική προτεραιότητα, αλλά δεν έχει οικονομική δικαιολογία», δήλωσε ο Φιέρνισαιντ. «Είναι φθηνότερο να μεταφέρετε προϊόντα από τα εργοστάσια στη Ζώνη Ελεύθερων Συναλλαγών του Μανάους στο Σάο Πάολο μέσω νερού».
Επιπλέον, όπως αναφέρθηκε σε ένα σχόλιο του 2020 που έγραψε ο Φιέρνισαιντ για την περιβαλλοντική ιστοσελίδα ειδήσεων Mongabay σχετικά με την προτεινόμενη ανάπτυξη του BR-319, η δημιουργία μιας τέτοιας γέφυρας θα «έδινε στους αποψιλωτές πρόσβαση σε περίπου το ήμισυ του το δάσος του Αμαζονίου της χώρας, και έτσι είναι ίσως το πιο σημαντικό ζήτημα διατήρησης για τη Βραζιλία σήμερα», είπε ο Φιέρνισαιντ.
Λοιπόν, υπάρχει πιθανότητα να κατασκευαστεί μια γέφυρα στον Αμαζόνιο στο εγγύς μέλλον;
«Νομίζω ότι μια γέφυρα θα χτιζόταν μόνο εάν η ανάγκη κυριαρχήσει στις δυσκολίες και το κόστος», είπε ο Κάουφμαν. «Προσωπικά αμφιβάλλω ότι αυτό θα συμβεί σύντομα, εκτός κι αν υπάρξουν απρόβλεπτες οικονομικές εξελίξεις στην περιοχή».