Σε μια παραλία έξω από την πρωτεύουσα του Αζερμπαϊτζάν, το Μπακού, δύο έρημες κούνιες τρίζουν στον άνεμο, καθώς αιωρούνται μπρος-πίσω. Οι κούνιες είχαν κατασκευαστεί κοντά στα νερά της Κασπίας Θάλασσας.
Σήμερα, το έδαφος από κάτω τους είναι ξερό, και οι ίδιες αποτελούν απλώς απομεινάρια ενός παρελθόντος που έχει πλέον χαθεί.
Πριν από λιγότερα από 20 χρόνια, το σημείο αυτό βρισκόταν κάτω από το νερό της «Μητέρας Κασπίας», όπως την αποκαλούν εδώ. Η Κασπία Θάλασσα, η μεγαλύτερη κλειστή υδάτινη μάζα στον κόσμο, είναι ζωτικής σημασίας για τις πέντε χώρες που την περιβάλλουν.
Ωστόσο, η στάθμη της θάλασσας μειώνεται, και στην περιοχή του εθνικού πάρκου Absheron, η ακτογραμμή έχει απομακρυνθεί κατά 200 μέτρα.
«Είναι λυπηρό… ακόμα και σπαρακτικό κάποιες φορές», λέει η Elana Alizade, η οποία συνήθιζε να παίζει σε άλλες παραλίες γύρω από το Μπακού.
«Εδώ ήταν το μέρος όπου ως παιδιά ανακαλύπταμε τι σημαίνει βιοποικιλότητα, όπου βλέπαμε για πρώτη φορά φίδια. Βλέπαμε χελώνες, διάφορα είδη πουλιών. Παίζαμε με την άμμο». «Και οι παραλίες τότε ήταν πολύ στενές. Τώρα μοιάζει σαν να είμαστε σε μια άλλη γη».
Η στάθμη του νερού στην Κασπία Θάλασσα πάντα παρουσίαζε διακυμάνσεις, καθώς οι τεκτονικές αλλαγές μεταβάλλουν το σχήμα της λεκάνης της. Ωστόσο, από το 1996 και μετά, η στάθμη του νερού μειώνεται συνεχώς, με την πτώση να επιταχύνεται μετά το 2006.
Οι επιπτώσεις είναι ήδη εμφανείς: η αλιεία μειώνεται, η γεωργία διαταράσσεται λόγω της ολοένα και πιο αλμυρής θάλασσας, ενώ η εξαιρετικά απειλούμενη φώκια της Κασπίας κινδυνεύει με εξαφάνιση.
Σύμφωνα με διάφορες μελέτες, μέχρι το 2100 η στάθμη της Κασπίας Θάλασσας μπορεί να μειωθεί κατά 9 έως 18 μέτρα.
Η επικεφαλής του Προγράμματος Περιβάλλοντος του ΟΗΕ (UNEP), Ίνγκερ Άντερσεν, προειδοποίησε σε εκδήλωση στο COP29 στο Μπακού: «Αυτό δεν είναι μόνο μια περιβαλλοντική κρίση. Είναι μια ανθρωπιστική κρίση».
«Χωρίς άμεση δράση -συμπεριλαμβανομένης της μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου σε παγκόσμιο επίπεδο- μέχρι τα μέσα του αιώνα, μπορεί να δούμε έως και πέντε εκατομμύρια ανθρώπους να εκτοπίζονται από τη λεκάνη της Κασπίας».
Αποτύπωμα της κλιματικής αλλαγής
Μέχρι πρόσφατα, οι επιστήμονες δεν ήταν σίγουροι γιατί το νερό υποχωρούσε τόσο γρήγορα. Τώρα εντοπίζουν τα «αποτυπώματα» της κλιματικής αλλαγής.
Η υψηλότερη θερμοκρασία του αέρα και οι αλλαγές στα μοτίβα των ανέμων εξατμίζουν περισσότερο νερό από την επιφάνεια της θάλασσας.
Η θερμότερη ατμόσφαιρα μειώνει επίσης τη ροή ορισμένων βασικών ποταμών που την τροφοδοτούν, εξηγεί η Elana Alizade, η οποία εργάζεται ως σύμβουλος για την κλιματική αλλαγή στον Παγκόσμιο Οργανισμό για τη Φύση (WWF) στο Αζερμπαϊτζάν.
Αλλά το πρόβλημα δεν τελειώνει εκεί.
Το νερό που ρέει προς την Κασπία είναι ήδη υπό πίεση λόγω της γεωργίας, της πληθυσμιακής αύξησης και των 14.000 φραγμάτων στους γύρω ποταμούς, συμπεριλαμβανομένου του Βόλγα, ο οποίος παρέχει το 80% του νερού της Κασπίας.
Η Elizabeth Sellwood, ανώτερη σύμβουλος του UNEP, σημειώνει: «Οι πέντε παραθαλάσσιες χώρες βιώνουν μεγάλες και διαταρακτικές αλλαγές, που οφείλονται εν μέρει στην κλιματική αλλαγή και εν μέρει σε άλλους παράγοντες».
Η Κασπία είναι επίσης τόπος ενός παράγοντα που οδηγεί στην καταστροφή της: πλούσια κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου.
Το Αζερμπαϊτζάν αντλεί από αυτά το 60% του κρατικού του προϋπολογισμού, αλλά η εξόρυξή τους ρυπαίνει τη θάλασσα, ενώ η καύση τους εντείνει την κλιματική αλλαγή.
Η υφυπουργός Οικολογίας του Αζερμπαϊτζάν, Umayra Taghiyeva, όταν ρωτήθηκε αν η χώρα αποδέχεται ότι τα ορυκτά καύσιμα συμβάλλουν στο πρόβλημα, απάντησε: «Το πρόβλημα είναι παγκόσμιο».
Πρόσθεσε: «Το κλιματικό σύστημα είναι πολύπλοκο… για παράδειγμα, μια σημαντική πηγή ρύπανσης μπορεί να είναι εμφανής σε μια ήπειρο, αλλά οι επιπτώσεις της να γίνονται αισθητές οπουδήποτε».
Οι επιπτώσεις στις τοπικές κοινότητες
Η κλιματική αλλαγή έχει «τεράστιο αντίκτυπο στις παράκτιες κοινότητες», τονίζει η Elana Alizade. Οι ντόπιοι δεν ξέρουν αν πρέπει να μετακινήσουν τις υποδομές, όπως οι κούνιες, πιο κοντά στο νερό, καθώς αυτό συνεχώς υποχωρεί.
Ακόμα και ο Μεσαίος Διάδρομος, η διαδρομή εμπορίου μεταξύ ανατολής και δύσης, επηρεάζεται. Τα πλοία πρέπει να μεταφέρουν μικρότερα φορτία και να κάνουν περισσότερα ταξίδια, αυξάνοντας τις εκπομπές.
Στο COP29, οι πέντε χώρες που μοιράζονται την Κασπία δεσμεύτηκαν να συνεργαστούν για την προστασία των πόρων της, την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και την ενίσχυση της επιστημονικής συνεργασίας, σύμφωνα με το υπουργείο Οικολογίας του Αζερμπαϊτζάν.
Γεννήθηκαν για να ζουν στη θάλασσα εδώ και αιώνες. Τώρα αναγκάζονται να μεταναστεύσουν στη στεριά.
Ωστόσο, δόθηκε ελάχιστη έμφαση στην αντιμετώπιση της κύριας αιτίας: της κλιματικής αλλαγής που προκαλείται από τα ορυκτά καύσιμα.
«Η προσαρμογή μπορεί να βοηθήσει μόνο ως ένα βαθμό», σημειώνει η κ. Sellwood. Η μείωση των εκπομπών είναι «απολύτως απαραίτητη», προσθέτει.
Πηγή: Sky News