Στο χθεσινό Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων, τα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν κατάφεραν να συμφωνήσουν στην επιβολή κυρώσεων στην Λευκορωσία. Καθοριστικό ρόλο στην κατάληξη των συνομιλιών αυτών διαδραμάτισε η Λευκωσία. Ο ελληνικός και ευρωπαϊκός Τύπος κάνουν λόγο για «μπλόκο» της Κύπρου στις κυρώσεις κατά της Λευκορωσίας.
Όμως γιατί η Κύπρος «υποστήριξε» έμμεσα ένα δικτατορικό καθεστώς;
Ας δούμε, καταρχήν, τι προηγήθηκε: οι ευρωπαϊκές χώρες και τα όργανα της ΕΕ επιδίωκαν να «τιμωρήσουν» το καθεστώς Λουκασένκο για την βία που χρησιμοποιείται εναντίον των διαδηλωτών. Οι διαδηλώσεις ξέσπασαν μετά τη νοθεία που φαίνεται να αλλοίωσε το αποτέλεσμα των πρόσφατων προεδρικών εκλογών στην Λευκορωσία. Πολλές χιλιάδες πολιτών με δημοκρατικά και φιλοδυτικά αισθήματα ξεχύθηκαν στους δρόμους για να φέρουν την αλλαγή. Μια ριζοσπαστική αλλαγή η οποία όμως θα γίνει με ειρηνικό τρόπο. Την επιδιωκόμενη αυτή αλλαγή θα φέρει μόνον η πτώση του αυταρχικού καθεστώτος το οποίο αποτελεί εν τοις πράγμασι την συνέχεια της ηγεσίας που είχε η Λευκορωσία στα χρόνια της Σοβιετικής Ένωσης. Από την διάλυση της ΕΣΣΔ και ύστερα, αυτός που κυβερνάει την χώρα αυτή της Ανατολικής Ευρώπης είναι ο δικτάτορας Λουκασένκο.
Γιατί η Κύπρος εμπόδισε την επιβολή κυρώσεων προς το καθεστώς της Λευκορωσίας; Η Δημοκρατία της Κύπρου είναι ένα δημοκρατικό κράτος και δεν συνηθίζει να υποστηρίζει αυταρχικά καθεστώτα. Επίσης, η απόφαση αυτή δεν οφείλεται στο γεγονός ότι η Κύπρος διατηρεί σχετικώς φιλικές σχέσεις με την Ρωσία, το κράτος δηλαδή που στηρίζει την δικτατορία Λουκασένκο. Εξάλλου, όπως θυμόμαστε, η Λευκωσία δεν άσκησε βέτο για την επιβολή κυρώσεων στην Ρωσία μετά τα γεγονότα της Κριμαίας το 2014.
Η κίνηση της Κύπρου, σίγουρα «πλήγωσε» τα δημοκρατικά αισθήματα του κυπριακού λαού, όμως ήταν άκρως συμβολική. Το κράτος αυτό, το οποίο είναι από τα μικρότερα της ΕΕ, αποφάσισε να σηκώσει επί τέλους κεφάλι διότι εδώ και πολύ καιρό παραβιάζονται τα κυριαρχικά του δικαιώματα. Η Κύπρος έδειξε ότι δεν μπορεί πλέον να ανεχτεί την απραξία της ΕΕ απέναντι στις δράσεις της Τουρκίας εντός της κυπριακής ΑΟΖ. Η ΕΕ οφείλει πρωτίστως να προστατεύει τα συμφέροντα των κρατών – μελών της και μετά να πάρει θέση για τα ζητήματα τρίτων χωρών. Κανείς δεν αμφισβητεί ότι η ΕΕ έχει την ηθική και πολιτική υποχρέωση να προστατεύει την δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα εντός και εκτός των ορίων της. Όμως μια Ένωση όπως αυτή, η οποία στοχεύει και στην πολιτική ενοποίηση πέραν της οικονομικής, πρέπει να προστατεύσει την Κύπρο. Όχι μόνον επειδή παραβιάζονται τα κυριαρχικά του δικαιώματα ενός κράτους – μέλους της, αλλά και για συμβολικούς λόγους, καθώς η Κύπρος αποτελεί εκ των πραγμάτων το νοτιοανατολικό σύνορο της ΕΕ.
Ουδείς αμφισβητεί ότι η Λευκορωσία αποτελεί την τελευταία δικτατορία της Ευρώπης (με την στενή γεωγραφική έννοια) και ότι το εκεί καθεστώς πρέπει να καταρρεύσει ή τουλάχιστον να μην χρησιμοποιεί βία εναντίων όσων διαδηλώνουν ειρηνικά. Οι κυρώσεις ίσως βοηθούσαν στη μείωση της βίας του κράτους, χωρίς βεβαίως αυτό να είναι σίγουρο.
Όμως κανείς επίσης δεν αμφισβητεί ότι η ΕΕ οφείλει να προστατεύει τα κράτη – μέλη της τα οποία απειλούνται από την αναθεωρητική Τουρκία. Η Ελλάδα δεν έχει το μέγεθος της Κύπρου και διαθέτει μια αναβαθμιζόμενη αποτρεπτική αμυντική ισχύ. Ας είμαστε ρεαλιστές: η Κύπρος δεν μπορεί να προστατεύσει μόνη της ούτε τα κυριαρχικά της δικαιώματα ούτε καν την εδαφική της ακεραιότητα και κυριαρχία. Γι’ αυτό χρειάζεται αποτελεσματικές συμμαχίες και ισχυρούς εταίρους. Αυτός ήταν και ένας εκ των βασικών λόγων που η Κύπρος εντάχθηκε στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Κύπρος ορθώς θεωρεί ως υποκρισία την πρόθεση των Ευρωπαίων να επιβάλουν κυρώσεις στο καθεστώς Λουκασένκο την ώρα που δεν τολμούν να κάνουν το ίδιο στην Τουρκία.
Ως αναλυτές, μπορούμε να δεχτούμε ότι οι ευρωπαϊκές χώρες έχουν οικονομικά συμφέροντα στην Τουρκία και ότι αναγνωρίζουν την συμβολή της Τουρκίας στη μη επιδείνωση του μεταναστευτικού/προσφυγικού. Γιατί η Τουρκία έκανε αυτά που έκανε στον Έβρο και στο Αιγαίο, αλλά συνεχίζει να φιλοξενεί πάνω από 3,5 εκατομμύρια Σύρους πρόσφυγες, γεγονός που ανακουφίζει τις ευρωπαϊκές κοινωνίες και τις ηγεσίες τους. Όμως ακόμα και αν δεχτούμε τα ανωτέρω, αντιλαμβανόμαστε ότι η συνέχιση της τουρκικής προκλητικότητας στην κυπριακή ΑΟΖ δεν μπορεί να μείνει αναπάντητη από την ΕΕ. Διότι εάν η Ευρώπη δεν απαντήσει, τότε η Τουρκία θα συνεχίσει τις προκλήσεις και ίσως τις αυξήσει.
Κλείνοντας, το θάρρος που έδειξε η Κύπρος ίσως ταρακουνήσει την ΕΕ. Ελπίδα και πολιτική επιδίωξη όλων μας είναι να δούμε μια Ευρώπη ενωμένη η οποία θα απαντάει άμεσα και αποφασιστικά στις προκλήσεις τρίτων χωρών. Οι Βρυξέλλες δεν μπορούν να κάνουν πάρα πολλά για την οριστική επίλυση του Κυπριακού, ειδικά τώρα που η ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας αποτελεί, εκ των πραγμάτων, παρελθόν. Το Κυπριακό θα το λύσουν οι δύο Κοινότητες, η Τουρκία και η Ελλάδα. Μπορούν ωστόσο και οφείλουν να εφαρμόσουν πολιτικές οι οποίες θα προστατεύουν την Κύπρο από τις παραβιάσεις της Τουρκίας στην κυπριακή ΑΟΖ. Με αυτόν τον τρόπο η Ευρώπη θα πετύχει τρία πράγματα: πρώτον, θα αναβαθμιστεί η πολιτική και στρατηγική της αξία. Δεύτερον, θα δείξει στις τρίτες χώρες ότι είναι ενωμένη αποτρέποντας πολιτικές όπως αυτή που ακολουθεί σήμερα η Τουρκία και, τρίτον θα δώσει μια ισχυρή απάντηση στους ευρωσκεπτικιστές.