Το υδροηλεκτρικό φράγμα στη Νόβα Καχόβκα στην Χερσώνα της νότιας Ουκρανίας από τους πρώτους κιόλας μήνες της ρωσικής εισβολής θεωρήθηκε ένας από τους πλέον ”ευαίσθητους” στρατηγικούς στόχους για τις δύο αντιμαχόμενες πλευρές. Οι κατηγορίες σχετικά με επικείμενη στοχοποίηση του από τους μεν ή τους δε ήταν συχνές και έγιναν πολύ πιο έντονες κυρίως κατά την εντατικοποίηση των μαχών για την κατάκτηση και την ανακατάληψη της Χερσώνας.
Και τελικά, σήμερα τα ξημερώματα το φράγμα, που εξακολουθεί να ελέγχεται από τους Ρώσους, έγινε πράγματι στόχος και σειρά ισχυρών εκρήξεων κατέστρεψε μεγάλο μέρος αυτού προκαλώντας μια ανυπολόγιστή ακόμη καταστροφή. Εκατοντάδες σπίτια ήδη εκκενώθηκαν, 80 κοινότητες και περίπου 16.000 έως 22.000 άνθρωποι είναι στην επικίνδυνη ζώνη, νησίδες ”χάθηκαν” και οι αρχές εκτιμούν πως η ζημιά είναι μάλλον αδύνατον να επισκευαστεί.
Γιατί όμως είναι τοσο σημαντικό αυτό το φράγμα και ποιες οι συνέπειες της εν μέρει καταστροφής του για Ρωσία και Ουκρανία που αλληλοκατηγορούνται για το ποιος είναι πίσω από την επίθεση;
Πότε και από ποιους φτιάχτηκε, ποιες οι συνέπειες της ανατίναξης
Το φράγμα Νόβα Καχόβκα στον ποταμό Δνείπερο βρίσκεται περίπου 30 χιλιόμετρα ανατολικά της πόλης Χερσώνα. Κατασκευάστηκε το 1956 επί Σοβιετικής Ένωσης στο πλαίσιο της κατασκευής υδροηλεκτρικού εργοστασίου στη περιοχή Νόβα Καχόβκα, που σήμερα είναι υπό ρωσική κατοχή. Έχει ύψος 30 μέτρα και πλάτος 3,2 χιλιόμετρα μήκος ενώ δεξαμενή που περιέχει περιέχει περίπου 18 κυβικά χιλιόμετρα νερού.
Η διάρρηξη του φράγματος θα μπορούσε να προκαλέσει μεγάλες πλημμύρες σε πολλούς μικρούς οικισμούς που βρίσκονται κάτω από την στάθμη του νερού συμπεριλαμβανομένων περιοχών της Χερσώνας που οι ουκρανικές δυνάμεις ανακατέλαβαν στα τέλη του 2022.
Από νωρίς το πρωί εκκενώθηκαν περί τα 300 σπίτια σε περιοχές που ελέγχουν οι Ρώσοι, τμήμα της Νόβα Καχόβκα αποσυνδέθηκε από το δίκτυο παροχής ρεύματος για λόγους ασφαλείας ενώ σε άμεσο κίνδυνο είναι 14 μικροί οικισμοί σε αντίθεση με τους πιο μεγάλους. Συνολικά όμως στην ζώνη κινδύνου είναι 16.000 έως 22.000 άνθρωποι και 80 οικισμοί σύμφωνα με Ρώσους και Ουκρανούς αξιωματούχους που αλληλοκατηγορούνται για το ποιος ευθύνεται για την ανατίναξη. Η στάθμη του νερού έφτασε πολύ γρήγορα τα 4μ. Λέγεται όμως πως μπορεί να τα ξεπεράσει κατά πολύ φτάνοντας ακόμη και τα 12μ.
Γιατί είναι τόσο σημαντικό
Επίσης, από το φράγμα υδροδοτείται σε μεγάλο βαθμό η χερσόνησος της Κριμαίας στα νότια, η οποία προσαρτήθηκε από τη Ρωσία το 2014, καθώς και το πυρηνικό εργοστάσιο της Ζαπορίζια, το μεγαλύτερο της βόρειας Ευρώπης ενώ βοηθά επίσης στην τροφοδοσία του υδροηλεκτρικού σταθμού Καχόβκα.
Η καταστροφή του φράγματος αφενός θα προσθέσει στα συνεχιζόμενα ενεργειακά προβλήματα της Ουκρανίας, αφού η Ρωσία πέρασε εβδομάδες νωρίτερα φέτος στοχεύοντας ζωτικής σημασίας υποδομές. Παράλληλα όμως αυτή μπορεί να οδηγήσει και σε πιθανή καταστροφή των σύστημα καναλιών που ποτίζουν μεγάλο μέρος της νότιας Ουκρανίας, συμπεριλαμβανομένης της Κριμαίας, κάτι που αποτελεί μεγάλο πρόβλημα για την Μόσχα.
Ευτυχώς πάντως δεν υπάρχει κανένας άμεσος κίνδυνος για το πυρηνικό εργοστάσιο όπως επιβεβαιώνει και ο Διεθνής Οργανισμός Ατομικής Ενέργειας.
Οι απειλές
Από την έναρξη του πολέμου της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, το φράγμα έχει αξιολογηθεί ως πιθανός στόχος τόσο για τη στρατηγική του σημασία όσο και για τη ζημιά που θα προκαλούσε η καταστροφή του.
Καταλήφθηκε από τη Ρωσία κατά την πρώτη περίοδο της εισβολής και από τότε δεν έχει αλλάξει χέρια αφού θεωρείται λόγω της κρίσιμης σημασίας του, στόχος που έπρεπε να διαφυλαχθεί πάση θυσία.
Τον Οκτώβριο, καθώς η Ουκρανία ανακτούσε μεγάλα τμήματα της κατεχόμενης Χερσώνας (περιφέρεια στην οποία είναι η περιοχή Νόβα Καχόβκα και το φράγμα), ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι προέτρεψε τη Δύση να προειδοποιήσει τη Ρωσία να μην ανατινάξει το φράγμα, προειδοποιώντας ότι θα πλημμύριζε μια μεγάλη περιοχή της νότιας Ουκρανίας. Τότε, υποστήριξε ότι οι ρωσικές δυνάμεις είχαν τοποθετήσει εκρηκτικά σε αυτό. Ο Ζελένσκι είχε πει ″η καταστροφή του φράγματος θα σήμαινε μεγάλης κλίμακας καταστροφή” και συνέκρινε μια τέτοια πράξη με τη χρήση όπλων μαζικής καταστροφής.
Παράλληλα η Μόσχα κατηγορούσε το Κίεβο ότι είχε εκτοξεύσει ρουκέτες με στόχο το φράγμα και πως ήταν στα σχέδια της να το καταστρέψει.
Μετά την ανακατάληψη της Χερσώνας από την Ουκρανία τον Νοέμβριο, εμφανίστηκαν εικόνες για σημαντικές ζημιές στο φράγμα. Η Ρωσία είχε κατηγορήσει την Ουκρανία ότι βομβάρδισε το φράγμα στην εκστρατεία της για την ανακατάληψη της περιοχής.
Τι συνέβη φέτος
Τον Μάιο, κάτοικοι ενός γειτονικού χωριού ανέφεραν συνεχιζόμενες πλημμύρες για τις οποίες κατηγόρησαν τις ρωσικές κατοχικές δυνάμεις στην Νόβα Καχόβκα.
Μιλώντας στο πρακτορείο ειδήσεων Reuters, οι ντόπιοι είπαν ότι η στάθμη του νερού είχε αρχίσει να ανεβαίνει τον Απρίλιο, μερικές φορές έως και 30 εκατοστά την ημέρα, και έκτοτε παρέμεινε υψηλή.
Ουκρανοί αξιωματούχοι είχαν σχολιάσει πως η άνοδος της στάθμης του νερού του Δνείπερου ”που είχε ως αποτέλεσμα να πλημμυρίσουν οικισμοί στην περιοχή της Ζαπορίζια, συνδέεται με τη ρωσική κατοχή του φράγματος” αλλά αδυνατούσαν να παράσχουν στοιχεία για το τι ακριβώς συμβαίνει και τι έκαναν οι ρωσικές δυνάμεις στο φράγμα επειδή δεν είχαν πρόσβαση. Ένας Ρώσος αξιωματούχος ενέργειας δήλωσε τον Μάιο ότι το φράγμα κινδύνευε να κατακλυστεί από υψηλά επίπεδα νερού.
Πηγές: Reuters, Guardian, BBC