Το γεγονός ότι συσπειρώθηκαν και συνυπέγραψαν ένα κοινό κείμενο 103 Τούρκοι Ναύαρχοι ε. α. είναι ενδεικτικό ότι διευρύνεται και διογκώνεται η αντίδραση στον Τούρκο Πρόεδρο Ερντογάν.
Ο προβαλλόμενος κοινός παρονομαστής της δηλώσεως είναι η ανησυχία για ενδεχόμενη μονομερή αναθεώρηση η κατάργηση της Συνθήκης του Μοντρέ, πού ρυθμίζει τό καθεστώς των Στενών.
Η Συνθήκη, πού συνομολογήθηκε από 11 χώρες, μεταξύ αυτών η Ελλάδα, το 1936, επέτρεψε στην Άγκυρα να επαναστρατιωτικοποιήσει τα Στενά και να τα επανεντάξει, υπό ορισμένους όρους, στην εθνική της κυριαρχία.
Η υπογραφή της εθεωρήθη γι′ αυτό ως μια μεγάλη επιτυχία του Κεμάλ Ατατούρκ καί ως συμπληρωματική της Συνθήκης της Λωζάνης.
Η επαναστρατιωτικοποίηση των Στενών ήρε και την υποχρέωση αφοπλισμού των Ελληνικών νησιών της Λήμνου και της Σαμοθράκης, το καθεστώς των οποίων ακολουθούσε το καθεστώς των Στενών.
Αυτό έγινε δημοσίως παραδεκτό από τον τότε Τούρκο υπουργό= Εξωτερικών Ρουστού Αράς, μέ δηλώσεις του στην Τουρκική Εθνοσυνέλευση, κατά την επικύρωση της Συνθήκης του Μοντρέ.
Η γνωστή Τουρκική στρεψοδικία προέβαλε αργότερα αυθαίρετους ισχυρισμούς καί ως προς το θέμα αυτό, υποστηρίζοντας ότι το καθεστώς αφοπλισμού ήρθη δήθεν μόνο για τα Στενά καί όχι και για τα δύο Ελληνικά νησιά.
Τι παρακίνησε όμως τους Τούρκους Ναυάρχους ν′ ανησυχήσουν για τη Συνθήκη του Μοντρέ;
Η αποδιδόμενη πρόθεση στον Ερντογάν νά αναθεωρήσει ή να καταργήσει τη Συνθήκη του Μοντρέ, σέ συνδυασμό με τα σχέδια του να δημιουργήσει μια εναλλακτική οδό επικοινωνίας μεταξύ του Ευξείνου Πόντου και του Αιγαίου, με τεχνητή διώρυγα, πού δεν θα υπάγεται σε κανένα διεθνές καθεστώς και θα μπορεί η Τουρκία να την εκμεταλλεύεται οικονομικά και στρατηγικά.
Οι δηλώσεις ιδιαίτερα του Προέδρου της Τουρκικής Εθνοσυνελεύσεως Μουσταφά Σεντόπ, ότι ο Τούρκος Πρόεδρος μπορεί μονομερώς να αποσύρει την Τουρκία από διεθνείς Συνθήκες, όπως , π. χ. το έπραξε στην περίπτωση της Διεθνούς Συμβάσεως της Κωνσταντινουπόλεως για τις Γυναίκες, ερμηνεύθηκαν ως προετοιμασία του εδάφους για αμφισβήτηση της Συνθήκης του Μοντρέ, αλλά και της Λωζάνης.
Μια τέτοια κίνηση εκ μέρους του Ερντογάν θα άνοιγε τον ασκό του του Αιόλου. Ο ίδιος όμως πιστεύει ότι, με τη δημιουργία της τεχνητής διώρυγας, θα παρακάμψει το καθεστώς των Στενών και θα τo αχρηστεύσει εκ των πραγμάτων, γιατί η Άγκυρα θα μπορεί να ρυθμίζει κατά το δοκούν στην τεχνητή διώρυγα τόσο την επιβολή διοδίων, για οικονομικές προσόδους, όσο και τη διέλευση πολεμικών πλοίων προς και από τη Μαύρη Θάλασσα.
Το πρώτο φαίνεται από πρώτη άποψη ευκολότερο. Γιατί όμως η Ρωσία, π. χ. , να παραιτηθεί από τό προνόμιο της δωρεάν διελεύσεως μέσω Βοσπόρου;
Το δεύτερο είναι, προφανώς, πολύ πιο προβληματικό, γιατί θα ρύθμιζε τη διέλευση πολεμικών πλοίων από τα Στενά και την παραμονή τους στη Μαύρη Θάλασσα.
Θα επηρέαζε, κατά πρώτο λόγο, τις δύο υπερδυνάμεις, ΗΠΑ και Ρωσία και τις στρατηγικές ισορροπίες μεταξύ τους.
Για το ίδιο θέμα, είχαν παρέμβει, λίγες μέρες πριν , διακεκριμένοι Τούρκοι διπλωμάτες. Η παρέμβαση των Ναυάρχων δεν εξαντλείται, προφανώς, σ′ αυτό το θέμα.
Σε δηλώσεις πού έκαναν ορισμένοι από αυτούς στον Τύπο, μετά την έντονη αντίδραση του καθεστώτος και τις κατηγορίες εναντίον τους ότι είναι επίδοξοι πραξικοπηματίες,, απορρίπτουν τις κατηγορίες: ”είμαστε άοπλοι καί συνταξιούχοι” λένε.
Αποκαλύπτουν όμως, εκτός από τη Συνθήκη του Μοντρέ και την ενδεχόμενη αμφισβήτηση της από τον Ερντογάν, δύο άλλα μεγάλα θέματα πού τους ανησυχούν. Η οικονομική κρίση και η Ισλαμοποίηση του Στρατού.
Το πρώτο είναι γενική διαπίστωση, πού τη βλέπουν και τη ζουν όλοι.
Τό δεύτερο ενέχει πολιτική και ιδεολογική τοποθέτηση, πού παραπέμπει σε αντι - Ισλαμιστικές υποθήκες του Κεμάλ Ατατούρκ και σε Δυτικόφιλη επιρροή.
Αυτό είναι λόγος ανησυχίας για τον Ερντογάν, πού υποψιάζεται ότι αυτοί πού ενορχήστρωσαν τω πραξικόπημα τω 2016, κινούνται πάλι και θέλουν να χρησιμοποιήσουν ως μοχλό ανατροπής το Στρατό.
Οι ισχυρισμοί αϊτού είναι βολικοί γιά τον Ερντογάν, γιατί του δίνουν το πρόσχημα για ν′ αναλάβει νέες εκκαθαρίσεις στο Ναυτικό τώρα, μετά της εκκαθαρίσεις στην Αεροπορία προηγουμένως, για ν′ αποτρέψει, υποτίθεται, νέο πραξικόπημα. Τό γεγονός ότι μεταξύ των 103 Ναυάρχων περιλαμβάνεται και ο εισηγητής του δόγματος της Γαλάζιας Πατρίδας Τζέμ Γκιουρντενίζ, δεν αποτρέπει τόν Ερντογαν από την απόφαση του να αντιδράσει σκληρά.
Θέλει να στείλει μήνυμα και στους εν ενεργεία Ναυάρχους, πού είναι, προφανώς, πολύ πιο επικίνδυνοι, όπως επίσης σε όλο τό Στρατό και στην κοινωνία.
Η οικονομική κρίση, ο απροκάλυπτος Ισλαμισμός και η στρατηγική αβεβαιότητα, στην οποία οδηγεί ο Ερντογάν την Τουρκία, δέν ανησυχεί μόνο τους Ναυάρχους.
Η κοινή παρέμβαση τους , αν και προέρχονται από διαφορετικές πολιτικές ομάδες, είναι μια ένδειξη βαθύτερων ζυμώσεων και ανησυχιών στο Στρατό και στην κοινωνία.
Περικλής Νεάρχου
Πρέσβυς ε. τ.