Το 1950 θεσπίσθηκε η Παγκόσμια Ημέρα Υγείας, η οποία τιμάται κάθε χρόνο στις 7 Απριλίου. Την ίδια εποχή η ιατρική επιστήμη ξεκινούσε να κάνει άλματα, μαζί και η καρδιοχειρουργική.
Σήμερα, έπειτα από 71 χρόνια το αίτημα της υγείας είναι καθολικό και πιο επιτακτικό από ποτέ, με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας να στέλνει το μήνυμα:«Χτίζοντας έναν πιο δίκαιο, υγιέστερο κόσμο για όλους».
Η πανδημία όχι μόνο ανέδειξε τις αδυναμίες των συστημάτων υγείας, αλλά και το πόσο ευάλωτη είναι η ανθρωπότητα παρά τα τεχνολογικά και επιστημονικά επιτεύγματα της.
Η Ελλάδα ως μέρος του παγκόσμιου συστήματος βρίσκεται για ακόμη μια φορά αντιμέτωπη με προκλήσεις τις οποίες χρειάζεται να υπερβεί, για να λάμψει.
«Χρειαζόμαστε μια νέα Μεγάλη Ιδέα» υπογραμμίζει ο διεθνούς κύρους παιδο-καρδιοχειρουργός κ. Γιώργος Σαρρής.
Ο κ. Σαρρής με λαμπρές περγαμηνές από το Harvard και το Stanford, θήτευσε δίπλα στον Norman Shamway, τον αποκαλούμενο και ως «πατέρα των καρδιακών μεταμοσχεύσεων», τον πρώτο που πραγματοποίησε μεταμόσχευση καρδιάς στις ΗΠΑ.
Εργάστηκε στο Emory και στην Cleveland Clinic και όμως το όραμα και η αγάπη για την Ελλάδα τον οδήγησαν πίσω στην πατρίδα, όπου ανέλαβε την οργάνωση και διεύθυνση του παιδοκαρδιοχειρουργικού προγράμματος στο Ωνάσειο.
Από τότε έχουν περάσει αρκετά χρόνια έρευνας και προσφοράς κατά τα οποία ο διεθνούς κύρους παιδο-καρδιοχειρουργός, Γεώργιος Σαρρής διαπρέπει και εξακουλουθεί να οραματίζεται μια διαφορετική Ελλάδα.
Πριν λίγα χρόνια βραβεύθηκε για το «Heart Print Project» μια επαναστατική τεχνική τρισδιάστατης εκτύπωσης καρδιάς για την προσομοίωση της εγχείρισης ελαχιστοποιώντας έτσι τους κινδύνους για τους μικρούς του ασθενείς.
Σήμερα είναι ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Παιδοκαρδιοχειρουργικής Εταιρείας (European Congenital Heart Surgeons Association – ECHSA) και επικεφαλής της Επιτροπής Συγγενών Καρδιοπαθειών Παίδων και Ενηλίκων, που συγκροτήθηκε με εντολή του Υπουργείου Υγείας με στόχο τον εκσυγχρονισμό των παιδοκαρδιοχειρουργικών Κέντρων στην Ελλάδα και τη λειτουργία τους στα διεθνή πρότυπα.
Η HuffPost συνομιλεί μαζί του για θέματα της επιστήμης και της κοινωνίας θέτοντας ζητήματα με πολλούς αποδέκτες.
Κύριε Σαρρή, διανύσατε μια πορεία πολλών χρόνων στο εξωτερικό, σε σπουδαία ακαδημαϊκά ιδρύματα, και άλλα Κέντρα Ιατρικής. Τι ήταν αυτό που σας έκανε να επιστρέψετε στην Ελλάδα;
Όπως σε πολλούς άλλους Έλληνες επιστήμονες, παρά τις πολύ μεγαλύτερες δυνατότητες εξέλιξης που υπάρχουν στο εξωτερικό, η επιθυμία για επιστροφή και προσφορά στην Ελλάδα ήταν πάντα μεγάλη.
Ακόμα, και η επιθυμία μας τα παιδιά μας -έχουμε τρία που γεννήθηκαν στην Αμερική - να μεγαλώσουν στην Ελλάδα.
Έτσι, μετά από 22 χρόνια στην Αμερική, σπουδές και εκπαίδευση στο Harvard και στο Stanford, και εργασία στο Emory και στην Cleveland Clinic, αποφασίσαμε με την Άννα, την σύζυγό μου, που με έχει στηρίξει σε όλη αυτή την μακρόχρονη διαδρομή, να επιστρέψουμε στην Ελλάδα αποδεχόμενος την πρόκληση να αναλάβω την εξαρχής οργάνωση και διεύθυνση ενός σύγχρονου παιδοκαρδιοχειρουργικού προγράμματος στο Ωνάσειο.
Το όραμα ήταν να καλυφθεί ένα σημαντικό κενό που υπήρχε τότε στην Ελλάδα, με πολλά καρδιοπαθή παιδιά να χρειάζονται εγχειρήσεις για τις οποίες μπορούσαν μόνο να καταφεύγουν στο εξωτερικό.
“Στην παιδοκαρδιοχειρουργική, το όραμα είναι η Ελλάδα να βρεθεί στην κορυφή σε παγκόσμιο επίπεδο...Τα τελευταία 20 χρόνια έχουμε πετύχει πολλά προς αυτή την κατεύθυνση, αλλά έχουμε ακόμα προκλήσεις μπροστά μας.”
Υπάρχει όραμα στην Ελλάδα;
Μου θέτετε ένα γενικό ερώτημα. Πιστεύω ότι ο άνθρωπος χρειάζεται πάντα να έχει όραμα και στόχους. Ο Σενέκας είχε εύστοχα πεί ότι για όποιον δεν γνωρίζει προς ποιό λιμάνι πλέει, κανένας άνεμος δεν είναι ευνοϊκός.
Θα μπορούσε και να είχε διατυπωθεί και διαφορετικά, «…κάθε άνεμος είναι ούριος». Ιδιαίτερα επίκαιρο παράδειγμα σήμερα, 200 χρόνια από το 1821: το Ελληνικό Έθνος καθ’ όλη την σκοτεινή περίοδο της Τουρκοκρατίας είχε ξεκάθαρο όραμα, την απελευθέρωση, και την πέτυχε. Στη συνέχεια, η Μεγάλη Ιδέα ένωσε και ώθησε το Έθνος μας σε σπουδαία επιτεύγματα.
Σήμερα η Ελλάδα χρειάζεται σίγουρα μία νέα Μεγάλη Ιδέα, αλλά αυτή είναι μια άλλη, πάντως πολύ σημαντική συζήτηση.
Στην παιδοκαρδιοχειρουργική, το όραμα είναι η Ελλάδα να βρεθεί στην κορυφή σε παγκόσμιο επίπεδο, ώστε και τα καρδιοπαθή ελληνόπουλα να απολαμβάνουν την ίδια ποιότητα ιατρικής φροντίδας όπως και στις πιο προηγμένες χώρες, και η ελληνική επιστημονική προσφορά στον τομέα αυτόν να μην υπολείπεται καμιάς χώρας.
Τα τελευταία 20 χρόνια έχουμε πετύχει πολλά προς αυτή την κατεύθυνση, αλλά έχουμε και πολλές ακόμα προκλήσεις μπροστά μας.
Ως πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Παιδοκαρδιοχειρουργικής Εταιρείας πώς θα περιγράφατε το πεδίο δυνατοτήτων της συγκεκριμένης ειδικότητας στην Ευρώπη και ειδικότερα στη χώρα μας;
Η παιδοκαρδιοχειρουργική έχει κάνει τεράστιες προόδους τις τελευταίες δεκαετίες. Μάλιστα ίσως το ευρύ κοινό δεν γνωρίζει ότι η καρδιοχειρουργική γενικότερα θεμελιώθηκε πρίν 70 μόλις χρόνια και εξελίχθηκε αρχικά πάνω στην προσπάθεια εύρεσης τρόπων αντιμετώπισης των ανίατων τότε συγγενών, δηλαδή των εκ γενετής καρδιοπαθειών στα παιδιά.
Η πρώτη καρδιοχειρουργική επέμβαση ανοιχτής καρδιάς ήταν παιδοκαρδιοχειρουργική επέμβαση, και έγινε το 1954 για την θεραπεία μεσοκολπικής επικοινωνίας, μίας συχνής και απλής για τα σημερινά δεδομένα συγγενούς καρδιοπάθειας.
Η πρώτη εγχείρηση αορτοστεφανιαίας παράκαμψης, το γνωστό bypass, που είναι η πιο συχνή σήμερα καρδιοχειρουργική επέμβαση στους ενήλικες, έγινε για πρώτη φορά το 1967.
Αρχικά βέβαια, η θνητότητα των διορθωτικών παιδοκαρδιοχειρουργικών επεμβάσεων ήταν μεγαλύτερη από 50%, αλλά σήμερα έχει μειωθεί σε λιγότερο από 5% στην Ευρώπη, στις ΗΠΑ, και σε κάποιες άλλες προηγμένες χώρες.
Φυσικά, οι ΗΠΑ, όπου τα μέσα που διατίθενται για την ανάπτυξη σχεδόν κάθε επιστημονικού κλάδου είναι ασύγκριτα μεγαλύτερα, οδηγούν τις εξελίξεις και στην Παιδοκαρδιοχειρουργική, αλλά και στην Ευρώπη το επίπεδο είναι πολύ υψηλό.
“Υπάρχουν και ελλείψεις θεωρώ αδικαιολόγητες, όπως για παράδειγμα η ανυπαρξία παιδιατρικών μεταμοσχεύσεων καρδιάς...Αυτή και άλλες ελλείψεις..μπορεί εύκολα να επιλυθούν αν το κράτος, συμβουλευόμενο τους ειδικούς ιατρούς, εγκύψει στα θέματα αυτά, μάλιστα χωρίς να απαιτούνται μεγάλα κονδύλια.”
Μάλιστα, τα τελευταία χρόνια, με την μείωση της παιδοκαρδιοχειρουργικής θνητότητας σε πολύ χαμηλά επίπεδα, παγκοσμίως η έμφαση μετατοπίζεται από τη επίτευξη της επιβίωσης στην μείωση των επιπλοκών, και κυρίως στα μακροπρόθεσμα αποτελέσματα, δηλαδή στην διασφάλιση της ποιότητας ζωής των παιδιών σε βάθος χρόνου.
Στην Ελλάδα μπορούμε εδώ και χρόνια να αντιμετωπίσουμε τις περισσότερες παθήσεις με άριστα αποτελέσματα, παρά τις σημαντικές οργανωτικές δυσκολίες που υπάρχουν στη χώρα μας.
Σε κάποιες όμως παθήσεις, ο αριθμός των περιστατικών είναι μικρότερος απ’ αυτόν που απαιτείται για να υπάρχει επαρκής εμπειρία.
Υπάρχουν και ελλείψεις θεωρώ αδικαιολόγητες, όπως για παράδειγμα η ανυπαρξία παιδιατρικών μεταμοσχεύσεων καρδιάς, παρότι ότι από χρόνια είχαμε όλη την απαιτούμενη τεχνογνωσία και έμπειρη ιατρική ομάδα να τις υλοποιήσει.
Αυτή και άλλες ελλείψεις, κυρίως οργανωτικές μπορεί εύκολα να επιλυθούν αν το κράτος, συμβουλευόμενο τους ειδικούς ιατρούς, εγκύψει στα θέματα αυτά, μάλιστα χωρίς να απαιτούνται μεγάλα κονδύλια.
Τι μεταφέρατε από την τεχνογνωσία σας;
Από την εκπαίδευση και την εμπειρία μου στην παιδοκαρδιοχειρουργική σε μεγάλα καρδιοχειρουργικά κέντρα των ΗΠΑ μετέφερα στην Ελλάδα πρώτα απ’ όλα την τεχνογνωσία της συνολικής οργάνωσης ενός παιδοκαρδιοχειρουργικού κέντρου, δεδομένου ότι η παιδοκαρδιοχειρουργική είναι κατ’ εξοχήν ειδικότητα που απαιτεί, για το καλό του ασθενούς, την εναρμονισμένη συνεργασία μιάς ομάδας όχι μόνο πολλών ιατρικών ειδικοτήτων, όπως παιδοκαρδιοχειρουργών, παιδοκαρδιολόγων, αναισθησιολόγων, παιδοεντατικολόγων, και πολλών άλλων, αλλά και εξειδικευμένων τεχνικών και νοσηλευτών.
Τα καλά χειρουργικά αποτελέσματα σαφώς δεν πιστώνονται μόνο στον χειρουργό, αλλά στη συλλογική προσπάθεια όλης της ομάδας.
Με βάση την τεχνογνωσία αυτή οργανώσαμε τρία επιτυχημένα παιδοκαρδιοχειρουργικά κέντρα στην Ελλάδα.
Αναφορικά σε επί μέρους θέματα, εστιάσαμε με την ομάδα μου στην μεταφορά στην Ελλάδα των μεθόδων της νεογνικής παιδοκαρδιοχειρουργικής, της αντιμετώπισης πολύ σύμπλοκων παθήσεων όπως της μονήρους κοιλίας, των πολλαπλών επανεγχειρήσεων και της μηχανικής υποστήριξης της κυκλοφορίας, πραγματοποιώντας διάφορες επεμβάσεις που έγιναν με επιτυχία για πρώτη φορά στην Ελλάδα.
Εστιάσαμε επίσης στην προσήλωση και στην ανάπτυξη των μεθόδων αξιολόγησης των χειρουργικών αποτελεσμάτων και της διασφάλισης της ποιότητάς τους, πράγμα κεφαλαιώδους σημασίας.
“Αυτό που μετέφερα στην Ελλάδα από τα μεγάλα καρδιοχειρουργικά κέντρα των ΗΠΑ είναι η τεχνογνωσία της συνολικής οργάνωσης ενός παιδοκαρδιοχειρουργικού κέντρου.”
Παράλληλα, δώσαμε έμφαση και στη κλινική έρευνα, συμμετέχοντας επί ίσοις όροις, μάλλον ισότιμα, αν και με άνισα μέσα, στις προσπάθειες των συναδέλφων μας παιδοκαρδιοχειρουργών από όλες τις προηγμένες χώρες της Ευρώπης και των ΗΠΑ, στα πλαίσια των μεγάλων διεθνών Επιστημονικών Εταιρειών.
Στις πρωτοβουλίες μας συμπεριλαμβάνονται η ερευνητική μας δουλειά αξιοποίησης της σύγχρονης ψηφιακής τεχνολογίας στην παιδοκαρδιοχειρουργική, π.χ., στην τρισδιάστατη εκτύπωση της καρδιάς, και, πιο πρόσφατα, στην καινοτόμο εφαρμογή της τεχνητής νοημοσύνης για την αξιολόγηση των παιδοκαρδιοχειρουργικών αποτελεσμάτων.
Οι προσπάθειές μας αυτές έχουν αναγνωριστεί με την ιδιαίτερα τιμητική για τη χώρα μας εκλογή μου στην Προεδρία της Ευρωπαϊκής Παιδοκαρδιοχειρουργικής Εταιρείας.
“Στη χώρα μας κάθε χρόνο γεννιούνται περίπου 800 -1000 παιδιά με συγγενείς καρδιοπάθειες.”
Τι σημαίνει πρακτικά ένα παιδί «με συγγενή καρδιοπάθεια». Και κατά πόσο αυτό το παιδί εντάσσεται στη συνέχεια, στην κανονικότητα;
Συγγενείς ονομάζονται όλες οι κατασκευαστικές, ανατομικές ατέλειες της καρδιάς που υπάρχουν κατά την γέννηση. Ο όρος συγγενής σημαίνει απλώς εκ γενετής και δεν υπονοεί κληρονομικότητα.
Μάλιστα, ενώ κάποιες συγγενείς καρδιοπάθειες συνδέονται με χρωμοσωμιακές ανωμαλίες ή είναι κληρονομικές, τις περισσότερες φορές η παθήσεις αυτές είναι αποτέλεσμα κάποιου τυχαίου σφάλματος στην ανάπτυξη του εμβρύου.
Το φάσμα βαρύτητας είναι πολύ ευρύ, αλλά πολλές τέτοιες παθήσεις είναι πολύ ήπιες και δεν χρειάζονται ειδική θεραπεία, παρά μόνο παρακολούθηση.
Στην άλλη πλευρά του φάσματος υπάρχουν πολύ σοβαρές παθήσεις που χρειάζονται καρδιοχειρουργική θεραπεία στην βρεφική ή και στην νεογνική ηλικία.
Όμως, με την πρόοδο της παιδοκαρδιοχειρουργικής, όπως σας έχω αναφέρει, σήμερα οι περισσότερες παθήσεις αντιμετωπίζονται με επιτυχία, προσφέροντας στα παιδιά φυσιολογική διάρκεια και ποιότητα ζωής, με πλήρη κοινωνική επανένταξη.
Με άλλα λόγια, οι περισσότερες από τις συγγενείς καρδιοπάθειες σήμερα θεραπεύονται.
Τι ισχύει στην Ελλάδα με τα παιδιά που νοσούν; Αναλογικά, η χώρα μας σε ποια θέση βρίσκεται σύμφωνα με τα ποσοστά της.
Διεθνώς, το ποσοστό εμφάνισης συγγενών καρδιοπαθειών είναι περίπου 1% των γεννήσεων, και όπως είπαμε, τα αίτια δεν είναι συνήθως κληρονομικά αλλά μάλλον τυχαία σφάλματα της εμβρυϊκής ανάπτυξης.
Από όλες τις συγγενείς ανωμαλίες που μπορεί να αφορούν σχεδόν κάθε όργανο, οι συγγενείς καρδιοπάθειες είναι οι πιο συχνές.
Στη χώρα μας, δεν υπάρχει πλήρης επίσημη καταγραφή των συγγενών καρδιοπαθειών, αλλά πιστεύουμε, με βάση τις διεθνείς στατιστικές, ότι κάθε χρόνο γεννιούνται περίπου 800 -1000 παιδιά με συγγενείς καρδιοπάθειες.
“Πιστεύω απολύτως ότι τα Δημόσια ασφαλιστικά ταμεία θα έπρεπε να καλύπτουν όλα τα έξοδα ανεξάρτητα από το που χορηγείται η θεραπεία, ιδιαίτερα αν αυτή την θεραπεία δεν την αναλαμβάνουν εγκαίρως οι δημόσιες δομές.”
Η πρόσβαση στην θεραπεία έχει ταξικά χαρακτηριστικά;
Δεν θα το έλεγα έτσι. Όλα τα παιδιά έχουν πρόσβαση στη θεραπεία, αλλά, ενώ τα δημόσια ασφαλιστικά ταμεία καλύπτουν όλα τα έξοδα για θεραπεία σε δημόσια παιδοκαρδιοχειρουργικά κέντρα, αυτά διαχρονικά δεν έχουν μπορέσει να καλύψουν τις ανάγκες ούτε σε αριθμό ούτε σε είδος εγχειρήσεων.
Τα ιδιωτικά κέντρα βέβαια εν πολλοίς καλύπτουν το κενό, αλλά σε αυτά το δημόσιο δεν καλύπτει όλα τα έξοδα, με τα οποία βαρύνονται οι γονείς.
Πιστεύω απολύτως ότι τα Δημόσια ασφαλιστικά ταμεία θα έπρεπε να καλύπτουν όλα τα έξοδα ανεξάρτητα από το που χορηγείται η θεραπεία, ιδιαίτερα αν αυτή την θεραπεία δεν την αναλαμβάνουν εγκαίρως οι δημόσιες δομές.
Είναι μάλιστα άξιο απορίας γιατί σε τέτοιες περιπτώσεις το δημόσιο εγκρίνει όλες τις δαπάνες για νοσηλεία στο εξωτερικό σε ιδιωτικά κέντρα, αλλά δεν εγκρίνει παρά μέρος των δαπανών σε Ελληνικά ιδιωτικά κέντρα, λαμβάνοντας υπόψιν ότι το κόστος νοσηλείας στο εξωτερικό είναι πολλαπλάσιο αυτού στην Ελλάδα.
“Πιστεύω ότι το δημόσιο ασφαλιστικό ταμείο, το οποίο όλοι οι εργαζόμενοι στηρίζουμε οικονομικά με τις εισφορές μας αλλά και μέσω της φορολογίας μας, έχει την υποχρέωση να εξασφαλίζει για τους ασφαλισμένους του τις πλέον ποιοτικές υπηρεσίες υγείας χωρίς πρόσθετο κόστος για τον ασθενή...”
Ποιές παθογένειες, καλείστε τόσο εσείς, οι έμπειροι γιατροί, όσο και η πολιτεία, να συμβάλλετε ώστε να αποτινάξει η Ελλάδα στον τομέα της καρδιοχειρουργικής;
Οι παθογένειες που πρέπει να διευθετηθούν είναι κυρίως διαδικαστικής και οργανωτικής φύσης, καθόσον υπάρχει ήδη στην Ελλάδα σημαντική ιατρική εμπειρία, τόσο στον δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα.
Είστε υπέρ του Ιδιωτικού ή του Δημοσίου Τομέα Υγείας;
Είμαι ξεκάθαρα πρωτίστως υπέρ της ποιοτικής Υγείας.
Έχω υπηρετήσει και στους δύο χώρους: οργάνωσα και διηύθυνα το παιδοκαρδιοχειρουργικό πρόγραμμα πρώτα στο Ωνάσειο και στη συνέχεια σε δύο μεγάλους ιδιωτικούς ομίλους.
Σας διαβεβαιώ ότι για τον κάθε ασθενή και για όλους μας, όταν έχουμε πρόβλημα υγείας, πρώτη προτεραιότητα είναι η ποιοτική ιατρική φροντίδα και όχι αν αυτή παρέχεται στον δημόσιο ή ιδιωτικό χώρο. Κανένας από τους δύο χώρους, δημόσιος και ιδιωτικός, δεν έχει a priori το προνόμιο της ποιότητας.
Η ποιότητα στην ιατρική, όπως και σε κάθε σύνθετη ανθρώπινη δραστηριότητα, καλλιεργείται, συντηρείται και βελτιώνεται με πολύ κόπο, αφοσίωση, και διαρκή συνεργασία όλων των συντελεστών της υγείας, γιατρών, νοσηλευτών, τεχνικών, διοικητικών.
Είναι κεφαλαιώδους σημασίας να διασφαλίζεται ότι η επιλογή του ασθενούς και η θεραπεία του θα βασίζεται στην ποιότητα και όχι στις οικονομικές του δυνατότητες.
Άλλωστε, όλοι είμαστε ασφαλισμένοι στο δημόσιο ασφαλιστικό ταμείο.
Πιστεύω ότι το δημόσιο ασφαλιστικό ταμείο, το οποίο όλοι οι εργαζόμενοι στηρίζουμε οικονομικά με τις εισφορές μας αλλά και μέσω της φορολογίας μας, έχει την υποχρέωση να εξασφαλίζει για τους ασφαλισμένους του τις πλέον ποιοτικές υπηρεσίες υγείας χωρίς πρόσθετο κόστος για τον ασθενή, αδιάφορο αν αυτές προσφέρονται στον δημόσιο ή τον ιδιωτικό τομέα.
Πρόσφατα συγκροτήθηκε η Επιτροπή Συγγενών Καρδιοπαθειών Παίδων και Ενηλίκων της οποίας είστε επικεφαλής. Μιλήστε μας για το σκοπό της συγκρότησής της.
Η Επιτροπή θα διαμορφώσει συγκεκριμένες εισηγήσεις προς το Υπουργείο για την θεραπεία των διαφόρων προβλημάτων, ελλείψεων και παθογενειών στην οργάνωση, την λειτουργία, την αξιολόγηση των παιδοκαρδιοχειρουργικών κέντρων, καθώς και στην εκπαίδευση στην Παιδοκαρδιοχειρουργική και την Παιδοκαρδιολογία.
Συγκεκριμένα, υπάρχει ανάγκη καθορισμού σύγχρονων προδιαγραφών για την καλή λειτουργία των παιδοκαρδιοχειρουργικών κέντρων.
Δεδομένου ότι το ζητούμενο είναι η καλλίτερη δυνατή φροντίδα για τα καρδιοπαθή παιδιά, είναι κεφαλαιώδους σημασίας να θεσπιστεί διαδικασία αντικειμενικού ελέγχου και αξιολόγησης των χειρουργικών αποτελεσμάτων, ώστε όπου εντοπίζονται προβληματικές πρακτικές, αυτές να διορθώνονται χωρίς καθυστέρηση, σώζοντας ζωές.
Τέτοια εργαλεία αντικειμενικής αξιολόγησης διατίθενται δωρεάν από την Ευρωπαϊκή Παιδοκαρδιοχειρουργική Εταιρεία.
Ιδιαίτερα σημαντικό θέμα είναι και η ανάγκη επίσημης θεσμοθέτησης της Εξειδίκευσης στην Παιδοκαρδιοχειρουργική αλλά και στην Παιδοκαρδιολογία, εξειδικεύσεις που παραδόξως δεν υφίστανται επισήμως στην Ελλάδα.
Αυτή η έλλειψη σημαίνει ότι σήμερα δεν υπάρχει αντικειμενική διασφάλιση ότι ένας γιατρός που ασχολείται με την παιδοκαρδιοχειρουργική έχει πράγματι την απαραίτητη εκπαίδευση, γνώσεις, και δεξιότητες.
Στόχος στην θεσμοθέτηση της εξειδίκευσης είναι η διασφάλιση ότι, όποιος γιατρός την ασκεί, διαθέτει πράγματι τεκμηριωμένο τον απαιτούμενο πυρήνα γνώσεων και πρακτικών δεξιοτήτων, όπως αυτές ορίζονται διεθνώς, για την ασφαλή και αποτελεσματική θεραπεία των παιδιών.
Και, φυσικά, πρέπει να καθοριστούν η διαδικασία συνεχιζόμενης εκπαίδευσης και επαναπιστοποίησης των ιατρών που ασκούν αυτές τις εξειδικεύσεις, ώστε να διασφαλίζεται ότι παρακολουθούν την εξέλιξη της επιστήμης στα ευαίσθητα αυτά αντικείμενα.
Αν μπορούσατε να ζητήσετε από τον πρωθυπουργό να εφαρμόσει τρία πράγματα που θα έδιναν πραγματική ώθηση στην Παιδοκαρδιοχειρουργική στην Ελλάδα, ποιά θα ήταν αυτά;
Το πρώτο, να γίνει υποχρεωτική η επίσημη καταγραφή και δημοσίευση των παιδοκαρδιοχειρουργικών αποτελεσμάτων του κάθε Παιδοκαρδιοχειρουργικού κέντρου και του κάθε παιδοκαρδιοχειρουργού.
Το δεύτερο, να αξιολογείται τακτικά με αντικειμενικές και διεθνώς αναγνωρισμένες διαδικασίες η επίδοση του κάθε Παιδοκαρδιοχειρουργικού κέντρου, δημοσίου ή ιδιωτικού, και του κάθε παιδοκαρδιοχειρουργού, και, από την αξιολόγηση αυτή και από την πιστοποίηση ικανοποιητικής επίδοσης, πάντα σύμφωνα με τα διεθνή standards, να εξαρτάται η συνεχιζόμενη αδειοδότηση λειτουργίας του κέντρου και η άσκηση της εξειδίκευσης από τον παιδοκαρδιοχειρουργό.
Οι καλλίτερες επιδόσεις πρέπει να ενισχύονται και οι όχι τόσο καλές να διορθώνονται με συγκεκριμένες δράσεις.
Τρίτο, το κράτος να καλύπτει απαραιτήτως ολόκληρο το πραγματικό κόστος της Παιδοκαρδιοχειρουργικής νοσηλείας, το ίδιο σε δημόσια και σε ιδιωτικά κέντρα, εφόσον μάλιστα τα δημόσια κέντρα αποδεδειγμένα δεν καλύπτουν τις ανάγκες.
Με τα τρία αυτά μέτρα, το οποία σαν κοινωνία οφείλουμε στους ασθενείς μεταξύ ημών, όλοι οι εμπλεκόμενοι, άτομα και φορείς, οι ίδιοι θα φρόντιζαν να προοδεύουν σε κάθε πτυχή της Παιδοκαρδιοχειρουργικής. Η ωφέλεια θα είναι τεράστια για τους μικρούς ασθενείς και το κοινωνικό σύνολο.
Στο TEDEX του πανεπιστημίου Αιγαίου, παρουσιάσατε εντυπωσιακά την...«τυπωμένη καρδιά» . Μιλήστε μας για αυτήν τη καινοτομία.
Συχνά, σε ανατομικά σύμπλοκες παθήσεις, οι απεικονιστικές εξετάσεις όπως το υπερηχοκαρδιογράφημα, η αξονική και η μαγνητική τομογραφία δεν αρκούν για να έχουμε καθαρή εικόνα της ανατομίας, πράγμα απαραίτητο για να γίνει σωστά μία διορθωτική εγχείρηση καρδιάς σε ένα παιδί.
Με την τεχνολογία της τρισδιάστατης εκτύπωσης της καρδιάς, που αναπτύξαμε, μπορούμε να κατασκευάσουμε ένα απόλυτα πιστό αντίγραφο της καρδιάς, να το μελετήσουμε λεπτομερώς πριν την εγχείρηση με ό,τι τομές θέλουμε, ακόμα και να κάνουμε προσομοίωση της εγχείρησης χωρίς κανένα κίνδυνο για τον ασθενή.
Έτσι, η πραγματική εγχείρηση μπορεί να γίνει αποφεύγοντας εκπλήξεις και επιπλοκές, ταχύτερα, με μεγαλύτερη ακρίβεια και αποτελεσματικότητα.
Η ανατομική βιβλιοθήκη μας, που διαρκώς εμπλουτίζεται με νέα ακριβή τρισδιάστατα εκτυπωμένα αντίγραφα κάθε καρδιακής παθολογίας, προσφέρει τεράστιες δυνατότητες χειρουργικής προσομοίωσης δύσκολων και σπάνιων παιδοκαρδιοχειρουργικών επεμβάσεων.
Αυτό συνιστά μια πραγματική επανάσταση στην παιδοκαρδιοχειρουργική εκπαίδευση.
“Επιστημονική εντιμότητα υπάρχει όταν ο επιστήμονας αναγνωρίζει ότι ανεξάρτητα από το τί πιστεύει ή επιθυμεί ο ίδιος, η αλήθεια προκύπτει μόνο από την αυστηρή εφαρμογή της επιστημονικής μεθόδου, από τα αμείλικτα αποτελέσματα, και αυτήν την αλήθεια την αναγνωρίζει με ειλικρίνεια.”
Γιατί γίνατε καρδιοχειρουργός. Και τι απαιτεί από εσάς η ειδικότητα σας.
Η καρδιοχειρουργική με τράβηξε γιατί δίνει στον γιατρό τη δυνατότητα να παρέμβει αποφασιστικά και σωτήρια σε σοβαρά καρδιακά προβλήματα, που μένοντας αθεράπευτα οδηγούν στην απώλεια της ζωής.
Σαν μικρό παιδί χάσαμε τον πατέρα μας αιφνίδια από καρδιακό πρόβλημα, για το οποίο τότε δεν υπήρχε ούτως ή άλλως χειρουργική θεραπεία.
Ακόμα και σήμερα, παρά την τεράστια πρόοδο που έχει επιτευχθεί, οι καρδιοαγγειακές παθήσεις είναι ως γνωστό η συχνότερη αιτία θανάτου.
Οι συγγενείς καρδιοπάθειες είναι η συχνότερη αιτία θανάτου στα παιδιά, και η χειρουργική τους αντιμετώπιση ακόμα μεγαλύτερη πρόκληση.
Είναι όμως και η ικανοποίηση που παίρνεις πολύ μεγαλύτερη όταν βοηθάς να ζήσει ένα παιδάκι, που έχει μπροστά του μία ολόκληρη ζωή.
Ποια η αίσθηση του χρόνου στο χειρουργείο και πως χτυπάει η δική σας καρδιά όταν ανοίγετε το στέρνο ενός μικρού παιδιού;
Ενώ η ζωή κάθε ασθενούς είναι ανεκτίμητη, ανεξάρτητα από την ηλικία του, η ευαισθησία είναι μεγαλύτερη όταν στην εγχείρηση διακυβεύεται η ζωή ενός παιδιού, η επιτυχία δίνει μεγαλύτερη ανάταση, και (η ευτυχώς σήμερα σπάνια) αποτυχία τεράστια θλίψη και περισυλλογή. Σε κάθε περίπτωση όμως ο χρόνος στο χειρουργείο σταματά.
Η εκπαίδευση μας έχει μάθει να μη μας πτοεί ο χρόνος, όσος και αν χρειαστεί να περάσει, και η αντιμετώπιση του κάθε προβλήματος, ακόμα και του μεγαλύτερου και εντελώς αναπάντεχου, να είναι απολύτως συγκροτημένη και ψύχραιμη, γιατί αυτό επιβάλλει το συμφέρον τού ασθενούς, και αυτή είναι η στάση που συμβάλει αποφασιστικά στην επιτυχία.
“Ο γιατρός σίγουρα δεν είναι Θεός, αλλά ταπεινός υπηρέτης του, πρέπει πάντα να αναλογίζεται τι θα μπορούσε να είχε κάνει καλλίτερα”
Μιλήστε μας για τη σχέση σας με τον Norman Shumway. Εξηγήστε το μέγεθος αυτής της προσωπικότητας;
Ο Norman Shumway ήταν ο δάσκαλός μου στο Πανεπιστήμιο Stanford, όπου εκπαιδεύτηκα στην Γενική Χειρουργική, στην Καρδιοχειρουργική, και στις μεταμοσχεύσεις καρδιάς και καρδιάς-πνευμόνων.
Πιστεύω ότι το να βρεθώ εκεί ήταν ένα από τα πολλά δώρα που μου χάρισε ο Θεός.
Ο κόσμος της καρδιοχειρουργικής γνωρίζει, όχι ίσως το ευρύ κοινό, ότι ο Shumway ήταν ένας μεγάλος πατέρας της καρδιοχειρουργικής σχεδόν σε κάθε τομέα της, και κυρίως ο πατέρας των μεταμοσχεύσεων καρδιάς και καρδιάς- πνευμόνων.
Είχε αθόρυβα προετοιμάσει την καρδιακή μεταμόσχευση στο ερευνητικό του εργαστήριο, και περίμενε την εύρεση δότη για να πραγματοποιήσει την πρώτη.
Τότε η εύρεση δότη στις ΗΠΑ ήταν πολύ δύσκολο πρόβλημα, γιατί δεν είχε γίνει αποδεκτή ακόμα η έννοια του εγκεφαλικού θανάτου.
Το πρόβλημα αυτό λύθηκε πρώτα στην Ν. Αφρική, όπου ο Μπάρναρντ έκανε την πρώτη μεταμόσχευση, εφαρμόζοντας βέβαια τις τεχνικές του Shumway, και έτσι έγινε διάσημος, όπως και πολλοί άλλοι ικανοί χειρουργοί τον ακολούθησαν πραγματοποιώντας κι εκείνοι μεταμοσχεύσεις.
Όλοι όμως, παντού, ακόμα και στο Harvard , εγκατέλειψαν τις προσπάθειες γιατί δεν είχαν την βαθιά γνώση του Shumway, οι ασθενείς δεν επιβίωναν, και φάνηκε ότι οι μεταμοσχεύσεις καρδιάς θα έσβηναν.
Χάρις όμως στον Shumway, που συνέχισε τις προσπάθειες με σεμνότητα, μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας, χωρίς καμία έπαρση, οι συνεχείς επιτυχίες ήλθαν αρχικά στο Stanford.
Σταδιακά, οι μεταμοσχεύσεις εδραιώθηκαν σε πληθώρα νοσοκομείων, και χάρις σ’ αυτές πάνω από 50,000 άνθρωπο σε όλο τον κόσμο μέχρι σήμερα είχαν μια δεύτερη ευκαιρία στη ζωή.
Ο Shumway ήταν πραγματικός πρωτοπόρος. Σκεφτείτε ότι το 1964, 10 χρόνια μετά την πρώτη εγχείρηση ανοιχτής καρδιάς, παρουσίασε τα αποτελέσματα που είχε πετύχει στην χειρουργική διόρθωση μιάς σοβαρής συγγενούς καρδιοπάθειας, της Τετραλογίας Fallot: 50 ασθενείς, κανένας θάνατος στις διορθωτικές εγχειρήσεις τους, αποτέλεσμα αξιοζήλευτο ακόμα και σήμερα.
Αλλά ο Shumway ήταν και καταπληκτικός άνθρωπος και ασύγκριτος δάσκαλος. Πάντα προσηνής, πάντα συγκαταβατικός, πάντα ψύχραιμος σε κάθε δυσκολία, με απίστευτο παροιμιώδες χιούμορ, πάντα υποστηρικτικός των μαθητών του: οι περισσότεροι μαθητές του έγιναν διευθυντές καρδιοχειρουργικής στα πιο φημισμένα νοσοκομεία του κόσμου.
Τι αποκομίσατε, πώς επηρέασε τη δική σας προσωπικότητα;
Πέρα από συγκεκριμένες ιατρικές γνώσεις, μετέδωσε στους μαθητές του την σπουδαιότητα της ανθρώπινης σχέσης με τον ασθενή και την προσήλωση σε αυτόν, την ακούραστη επιμονή και πειθαρχία στο στόχο, την άριστη χειρουργική προετοιμασία που χαρίζει ηρεμία και στις πιο δύσκολες καταστάσεις, την αξία της ομαδικής δουλειάς, την προσπάθεια επιλογής των πιο άξιων συνεργατών, τον σεβασμό σε όλους, την επιστημονική εντιμότητα, - θα μπορούσα να σας μιλάω ώρες για τα μαθήματα του Δασκάλου.
Πώς ορίζετε την επιστημονική εντιμότητα;
Επιστημονική εντιμότητα υπάρχει όταν ο επιστήμονας αναγνωρίζει ότι ανεξάρτητα από το τί πιστεύει ή επιθυμεί ο ίδιος, η αλήθεια προκύπτει μόνο από την αυστηρή εφαρμογή της επιστημονικής μεθόδου, από τα αμείλικτα αποτελέσματα, και αυτήν την αλήθεια την αναγνωρίζει με ειλικρίνεια.
Ο γιατρός σίγουρα δεν είναι Θεός, αλλά ταπεινός υπηρέτης του, πρέπει πάντα να αναλογίζεται τι θα μπορούσε να είχε κάνει καλλίτερα και να υποβάλλει εαυτόν σε αυστηρή επιστημονική βάσανο και αξιολόγηση, με στόχο την διαρκή του βελτίωση.
Καλή καρδιά...όχι ως έκφραση αλλά ως αλήθεια, σημαίνει καλό DNA ή σωστός τρόπος διαβίωσης;
Φυσικά και τα γονίδιά μας καθορίζουν την προδιάθεσή μας για διάφορες παθήσεις, αλλά δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι γι’ αυτά.
Μπορούμε όμως και επιβάλλεται να κάνουμε ό,τι γνωρίζει η επιστήμη για να διατηρήσουμε την καρδιολογική και συνολική μας υγεία, στο βαθμό που αυτό είναι δυνατόν, όπως σωστή διατροφή, άσκηση, αποφυγή καπνίσματος, και προληπτικούς ελέγχους σύμφωνα με τις ιατρικές οδηγίες.
Η πανδημία του κωρονοϊού Covid19 έχει επηρεάσει όλες τις πτυχές της ζωής μας, απειλώντας όλους τους ανθρώπους και περισσότερο αυτούς με υποκείμενα νοσήματα. Τα παιδιά και οι ενήλικες με συγγενείς καρδιοπάθειες ανήκουν στις «ευπαθείς ομάδες»;
Η Ευρωπαϊκή Παιδοκαρδιοχειρουργική Εταιρεία και άλλοι διεθνείς επιστημονικοί φορείς έχει συγκεντρώσει από όλο το κόσμο αρκετά στοιχεία ώστε γνωρίζουμε πλέον τα εξής:
Τα παιδιά μπορεί και αυτά να προσβληθούν απο από τον ιό, όπως και οι ενήλικες, αλλά γενικά δεν κινδυνεύουν τόσο από βαριά νόσο, όσο οι ενήλικες.
Ειδικότερα τα παιδιά με καρδιολογικά προβλήματα, αλλά και οι ενήλικες με συγγενή καρδιοπάθεια, κινδυνεύουν περισσότερο από όσους είναι εντελώς υγιείς.
Όμως, υπάρχει τεράστιο φάσμα συγγενών καρδιοπαθειών, και ο αυξημένος κίνδυνος δεν είναι κατανεμημένος ομοιόμορφα.
Τα στοιχεία δείχνουν ότι τα άτομα με χειρουργικά διορθωμένες ή ήπιες συγγενείς καρδιοπάθειες δεν έχουν σημαντικά αυξημένο κίνδυνο.
Αντίθετα, οι ασθενείς με πιο βαριές συγγενείς καρδιοπάθειες, κυρίως όχι λόγω ανατομικής πολυπλοκότητας, αλλά με μεγάλη παθοφυσιολογική επιβάρυνση, σαφώς κινδυνεύουν περισσότερο.
Ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες κάθε ασθενούς εξατομικευμένα, το παιδί ή ο ενήλικας με συγγενή καρδιοπάθεια μπορεί να ανήκει σε κατηγορία υψηλού ή και πολύ υψηλού κινδύνου, όπως, για παράδειγμα, όλοι όσοι πάσχουν από σημαντική κυάνωση ή πνευμονική υπέρταση.
Η κρίση για το θέμα αυτό γίνεται εξατομικευμένα από τον θεράποντα ιατρό, καταχωρείται στην ηλεκτρονική πλατφόρμα του υπουργείου, και με βάση την σύσταση του ιατρού παραχωρείται προτεραιότητα για εμβολιασμό στον ασθενή.
Πόσο πρέπει να ανησυχούν οι γονείς και οι ίδιοι οι ασθενείς; Μπορούν και πρέπει να εμβολιαστούν;
Όλοι πρέπει να ανησυχούμε, χωρίς βέβαια πανικό, και να ακολουθούμε τα μέτρα που συνιστά η πολιτεία για την προστασία της υγείας, της ατομικής και της δημόσιας.
Όλοι πρέπει ιδεωδώς να εμβολιαστούμε τελικά, εφόσον δεν συντρέχει κάποια εξαιρετικά σπάνια αντένδειξη.
Η ύπαρξη συγγενούς καρδιοπάθειας δεν συνιστά αντένδειξη, αντιθέτως είναι ένας παραπάνω λόγος για να γίνει ο εμβολιασμός.
Όπως προανέφερα, κάποιοι ασθενείς με συγγενείς καρδιοπάθειες ανήκουν σε ομάδες αυξημένου ή και πολύ υψηλού κινδύνου και θα πρέπει να εμβολιαστούν κατά προτεραιότητα, σύμφωνα με τις οδηγίες του Υπουργείου.
Φυσικά, προς το παρόν, εμβολιασμός είναι δυνατόν να γίνει μόνο για τους ενήλικες ασθενείς, διότι ακόμα δεν υπάρχει εμβόλιο εγκεκριμένο για παιδιά.
Όταν θα εγκριθεί εμβόλιο για παιδιά, τότε και τα παιδιά με συγγενείς καρδιοπάθειες, ιδίως τις σοβαρότερες, θα πρέπει να εμβολιαστούν κατά προτεραιότητα.