O κ. Ερντογάν μας έστειλε τουίτς στα Ελληνικά την Πέμπτη. Όπως μας είπε, «Η Τουρκία δεν παραβιάζει τα δικαιώματα και το δίκαιο κανενός, δεν επιτρέπει όμως ούτε την παραβίαση των δικαιωμάτων και του δικαίου της από κανέναν», το οποίο είναι πανομοιότυπο αυτών που δικαίως λέει ο κ. Μητσοτάκης. Δηλαδή ο θύτης, η Τουρκία, προσποιείται το θύμα για άλλη μια φορά. Είναι ο λύκος που κλαίει όπως είπαμε.
«Προειδοποιούμε για άλλη μια φορά την Ελλάδα να συνετιστεί, να μείνει μακριά από όνειρα, ρητορικές και ενέργειες που θα την οδηγήσουν σε αποτελέσματα για τα οποία θα μετανιώσει, όπως συνέβη έναν αιώνα πριν» και «Η Τουρκία όπως δεν θα παραιτηθεί από τα δικαιώματά της στο Αιγαίο, δεν θα διστάσει και να κάνει χρήση των δικαιωμάτων που τις αναγνωρίζονται από τις διεθνείς συμφωνίες στο θέμα της αποστρατιωτικοποίησης των νησιών». Και μετά ανακοίνωσε υποψηφιότητα στις εκλογές. Σε μιά χώρα όπως στην Τουρκία όπου οι συμβολισμοί μετράνε, από το 2022 μας πήγε στο 1922 με τις απειλές του.
Αλλά και εμείς μπορούμε να το πάμε άλλο ένα αιώνα πίσω στο 1821, ή μερικούς αιώνες πριν όταν οι λίγοι πραγματικοί Τούρκοι ήσαν στα βάθη της Ασίας. Οπότε να του γράψουμε «μολών λαβέ», ή σε περίπτωση που δεν μιλάει αρχαία Ελληνικά αλλά μόνο νέα Ελληνικά, “gel burda” ή “gel ve al”. Έτσι τέλος πάντων μου το έβγαλε το Google καθότι δεν μιλάω τουρκικά, και ούτε είναι και στα σχέδιά μου να μάθω. Sorry.
Δυστυχώς το προβλέψαμε στα άρθρα μας της 25ης Μαΐου και της 24ης Μαΐου, και στη συνομιλία με τον κ. Καλαρρύτη στις 1 Ιουνίου. Να σημειωθεί ότι στο παρελθόν είμαστε της άποψης ότι δεν τον συμφέρει να προκαλέσει θερμό επεισόδιο με την Ελλάδα από οικονομικής, διπλωματικής, στρατηγικής και στρατιωτικής απόψεως. Όμως τώρα τα πράγματα είναι διαφορετικά.
Ο κ. Ερντογάν έβαλε εαυτόν ιδίαις χερσίν στη γωνία. Συγκεκριμένα, προέβη σε αλόγιστες δαπάνες για τα φαραωνικά του έργα και για τον έλεγχο άλλων κρατών (στρατιωτικές επεμβάσεις, προπαγάνδα κ.λ.π.) εκδίδοντας νέο χρήμα σαν να μην υπήρχε αύριο, και χρησιμοποιώντας μαύρο χρήμα που η Τουρκία απέκτησε βοηθώντας άλλες χώρες όπως το Ιράν να παρακάμψουν οικονομικές κυρώσεις. Αυτό προκάλεσε πληθωρισμό και υποτίμησε τη λίρα επειδή δεν συνοδευόταν από ανάλογες αυξήσεις στην παραγωγικότητα.
Η υποτίμηση της λίρας προκάλεσε επιπλέον εισαγόμενο πληθωρισμό. Αντί να αυξήσει τα επιτόκια και να μειώσει την προσφορά χρήματος, δηλαδή περιοριστική νομισματική πολιτική, σε συνδυασμό με συντηρητική δημοσιονομική πολιτική, συνέχισε να κάνει ακριβώς το αντίθετο κατηγορώντας ξένες δυνάμεις για τα δεινά της Τουρκίας. Η μόνη διέξοδος πλέον είναι ο εθνικισμός και ο αναθεωρητισμός. Ακόμα και η αντιπολίτευση στην Τουρκία είπε ότι θα υποστηρίξει τον κ. Ερντογάν αν επέμβει στρατιωτικά στην Ελλάδα.
Στο ερώτημα του αν θα προκαλέσει θερμό επεισόδιο ή αν θα κάνει επέμβαση εναντίον της Ελλάδας λοιπόν, η απάντηση με βάση τις παρούσες συνθήκες είναι ότι θα κάνει γιατί μόνο αυτή η ριψοκίνδυνη κίνηση του έμεινε για να προσπαθήσει να κερδίσει τις εκλογές του 2023.
Όπως ήδη είπαμε, «Οι δημοσκοπήσεις μέχρι τώρα δείχνουν σοβαρό προβάδισμα υπέρ σειράς αντιπάλων του. Ο κ. Ερντογάν πραγματικά πνέει τα λοίσθια. Αν χάσει τις εκλογές, ένας θεός ξέρει τι θα ανακαλύψει η νέα κυβέρνηση… Άρα ο κ. Ερντογάν και μέλη της οικογένειάς του μπορεί να βρεθούν είτε στη φυλακή είτε εξορία στη Ρωσία. Συνεπώς τα παίζει όλα για όλα.» Μεταφορικά μιλώντας, οι αντίπαλοί του θα ζητήσουν την κεφαλή του επί πίνακι αν χάσει τις εκλογές.
Υπάρχει μία, τουλάχιστον, αντίθετη φωνή στην Ελλάδα που λέει ότι δεν θα κάνει τίποτα διότι αν κάνει και χάσει την όποια στρατιωτική σύγκρουση τον περιμένουν χειρότερα δεινά. Δεν συμφωνώ με αυτή την άποψη του κ. Κώστα Φίλη. Ας σκεφτούμε λογικά. Αν δεν κάνει επέμβαση, θα χάσει τις εκλογές σίγουρα, οπότε τον περιμένουν τα ανωτέρω. Από την οπτική του γωνία, αν κάνει επέμβαση, έχει μία πιθανότητα να κερδίσει και να αποφύγει τα ανωτέρω. Άρα θα κάνει. Το επιχείρημα του κ. Φίλη στηρίζεται στο ότι τον περιμένουν ακόμα χειρότερα δεινά αν χάσει πόλεμο από το αν χάσει τις εκλογές. Δεν νομίζω αυτό το επιχείρημα να ευσταθεί πλήρως ή αρκετά ώστε να έχει καταλυτικό ρόλο στην απόφαση.
Ελπίζω όμως οι περισσότεροι αναλυτές να συμφωνήσουν ότι με αυστηρές ανακοινώσεις και διαβήματα δεν αντιμετωπίζεται η Τουρκία. Συνεπώς το επόμενο ερώτημα είναι. Να περιμένουμε τον κ. Ερντογάν να δράσει πρώτος ή να κινηθούμε πρώτα εμείς. Υποστηρίζω το δεύτερο διότι ο κ. Ερντογάν ότι και να κάνει πάλι εμάς θα κατηγορήσει ότι το προκαλέσαμε, όπως το κάνει ήδη. Τι μπορούμε όμως εμείς να κάνουμε;
Όπως έχω ήδη πει:
(α) άμεση κατάρριψη μη επανδρωμένων εναέριων οχημάτων ώστε να λάβουν το μήνυμα (διότι είναι κατασκοπευτικά και οι διελεύσεις τους από τον εθνικό εναέριο χώρο δεν είναι αβλαβείς)
(β) επέκταση χωρικών υδάτων και εναέριου χώρου στα 12 ναυτικά μίλια για να εξαλειφθεί η ανακολουθία ανάμεσα σε χωρικά ύδατα και εναέριο χώρο
(γ) κήρυξη συνορεύουσας ζώνης άλλων 12 μιλίων
(δ) ανακήρυξη ΑΟΖ.
Όσον αφορά το casus belli αν επεκτείνουμε τα χωρικά μας ύδατα στα 12 μίλια, έχω αναφέρει πάμπολλες φορές:
Πρώτον, να μην χρησιμοποιούμε το casus belli της Τουρκίας πιθανώς ως δικαιολογία για να μην κάνουμε αυτά που έπρεπε να είχαμε κάνει ήδη προ πολλού.
Δεύτερον, δεν μπορεί το τελείως παράνομο casus belli να μας σταματά από το να κάνουμε κάτι τελείως νόμιμο.
Τρίτον, το casus belli είναι μη αξιόπιστη απειλή (non-credible threat) διότι, αν το αγνοήσουμε και επεκτείνουμε τα χωρικά μας ύδατα και τον εναέριο χώρο στα 12 ναυτικά μίλια, η Τουρκία δεν μπορεί να κάνει πόλεμο για κάτι για το οποίο είχαμε νόμιμο δικαίωμα να κάνουμε χωρίς σοβαρές μετέπειτα κυρώσεις.
Αν δεν κάνουμε τα ανωτέρω, σε περίπτωση σύρραξης οι μεγάλες δυνάμεις μπορεί να μη μας αφήσουν να κάνουμε τίποτα, εκτός και αν η Τουρκία συνεχίσει να τραβάει το σχοινί στο ΝΑΤΟ και αλλού. Οπότε πρώτα κάνουμε και μετά εξηγούμε γιατί το κάναμε.
Συνεχίζουμε με το ερώτημα. Είναι απομονωμένη η Τουρκία; Η απάντηση είναι ούτε ναι ούτε όχι, είναι και ναι και όχι, δηλαδή η Τουρκία είναι λίγο απομονωμένη και λόγω ιδίων έργων και λόγω Ελληνικών κινήσεων. Αλλά δεν είναι τελείως απομονωμένη. Αν ήταν, οι συνεταίροι μας δεν θα παίρναν μέρος σε τουρκικές ασκήσεις όπως κάνουν τώρα. Έτσι κάνουν οι εταίροι μας, παίζουν σε όλα τα ταμπλό ακόμα και αν ευνοούν εμάς.
Η Τουρκία είναι αρκετά μεγάλη για να μην θέλει η Δύση να τη χάσει στα χέρια της Ρωσίας και του Ιράν, αλλά η Δύση θα επιβιώσει και χωρίς την Τουρκία. Χωρίς τη Δύση ή αν η Τουρκία τραβήξει το σχοινί, η Τουρκία είναι πιθανόν να διαμελιστεί για διαφορετικούς λόγους.
Θα τελειώσω με ορισμένες παρατηρήσεις. Για άλλη μια φορά, η Χάγη δεν είναι πανάκεια. Να σταματήσουμε να πιπιλίζουμε αυτή την καραμέλα επειδή και μόνο οι Τούρκοι φοβούνται τη Χάγη περισσότερο από εμάς.
Δεύτερον, αφού δεν θέλουν και οι Αλβανοί γείτονες να πάμε στη Χάγη, δεν πάμε στη Χάγη. Αλλά χωρίς εκ των προτέρων συμφωνία ΑΟΖ με την Ελλάδα, δεν μπαίνουν και στην ΕΕ. Το ίδιο ισχύει και με την Τουρκία.
Τρίτον, η Τουρκία παρερμηνεύει τη συμφωνία της Μαδρίτης. Αν έγιναν μυστικές συμφωνίες με τη συμμετοχή της κυβέρνησης Σημίτη, ότι δεν έχει επικυρωθεί από τη Βουλή δεν μας ενδιαφέρει.
Τέταρτον, κατά την ταπεινή μου γνώμη η κυβέρνηση πρέπει να μιλάει λιγότερο. Δεν χρειάζεται να απαντάμε σε κάθε μήνυμα που εκτοξεύεται από την άλλη μεριά γιατί τους δίνουμε θάρρος ή στέλνουμε σινιάλο αδυναμίας. Αρκούν οι τυπικές και διπλωματικές απαντήσεις από τον κυβερνητικό εκπρόσωπο ή τους εκπροσώπους των Υπουργείων Εξωτερικών και Άμυνας. Δεν νομίζω ο Πρωθυπουργός και οι Υπουργοί να χρειάζεται να απαντούν στο διάγγελμα της ημέρας της Τουρκίας. Σου λένε τα νησιά είναι δικά μας και απαντάμε όχι είναι δικά μας. Είναι σαν να διαπραγματευόμαστε ήδη.
Εν κατακλείδι, είναι μακρύς ο δρόμος.
***
* Ο Φάνης Τσουλουχάς, tsoulouhas.eu, είναι Καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, Μερσέντ. Αυτό το άρθρο περιέχει αυστηρά προσωπικές απόψεις που δεν αντίκεινται στον φίλο Τουρκικό λαό αλλά στην τωρινή ηγεσία του, και δεν αντιπροσωπεύουν το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας.