«Αλήθεια, δεν μου είπες αν κρατάς ημερολόγιο και σημειώνεις από την ζωή σας εκεί πάνω. Μην ξεχνάς πως κάποτε μου έλεγες ότι θα γράψης ένα περίφημο βιβλίο μετά τον πόλεμο, και ασφαλώς θα είναι πολύ ενδιαφέρον. Πόσες ιστορίες … πόσα αξιοθαύμαστα κατορθώματα των γενναίων μας παλικαριών» (6 Μαρτίου 1941).
Μια από τις μεγαλύτερες (αν όχι η μεγαλύτερη) διασωθείσες συλλογές πολεμικής αλληλογραφίας που απευθύνεται σε ένα και μοναδικό πρόσωπο
Μπορεί ο δημοσιογράφος και μετέπειτα βουλευτής του Κόμματος των Προοδευτικών, Κωνσταντίνος Α. Βοβολίνης (1913 – 1970) - της οικογένειας που εξέδιδε την ιστορική Βιομηχανική Επιθεώρηση - να μην έγραψε βιβλίο, όπως πολλοί φαντάροι και στρατιωτικοί, αξιωματούχοι και πολιτικοί, λογοτέχνες και ποιητές κι άνθρωποι που έζησαν στα μετόπισθεν εκείνης της εποχής. Διαφύλαξε, όμως, ταξινόμησε κι εν τέλει μας κληροδοτεί 905 γράμματα, έγγραφα και τεκμήρια που έλαβε ως στρατιώτης πρώτης γραμμής, τα οποία διατρέχουν περίπου όλη την διάρκεια του Ελληνο -ιταλικού πολέμου - ένας εντυπωσιακός αριθμός πέρα από τις συνήθεις καθ’ οδόν απώλειες προς το μέτωπο. Πρόκειται για μια από τις μεγαλύτερες (αν όχι η μεγαλύτερη) διασωθείσες συλλογές πολεμικής αλληλογραφίας που απευθύνεται σε ένα και μοναδικό πρόσωπο, τον ίδιο.
Από αυτά τα 905 τεκμήρια, 78 βλέπουν για πρώτη φορά το φως της δημοσιότητας μέσα από τα «Γράμματα πολέμου. 15 Νοεμβρίου 1940 – 12 Απριλίου 1941» της Γεωργίας Μ. Πανσεληνά, έκδοση με ιδιαίτερα προσεγμένη εικονογράφηση που σηματοδοτεί την πρώτη εμφάνιση της νεοσύστατης Εταιρείας Πολιτικών & Οικονομικών Μελετών Βοβολίνη Α.Μ.Κ.Ε., αποτυπώνοντας το δίκτυο της οικογένειας μέσα στον κοινωνικό ιστό της εμπόλεμης Ελλάδας κι αναδεικνύοντας παράλληλα πτυχές του πολέμου και της ζωής στην πρώτη γραμμή αλλά και στα μετόπισθεν.
Η Εταιρεία ιδρύθηκε από την Αλεξάνδρα Κ. Βοβολίνη με σκοπό την προαγωγή έρευνας και πραγματοποίηση εκδόσεων στους τομείς πολιτικής, οικονομικής και επιχειρηματικής ιστορίας, για την διατήρηση της ιστορικής μνήμης και την ανάδειξη άγνωστων πτυχών της μέσα από αρχειακό υλικό των αδελφών Βοβολίνη.
Η ακατάλυτη μητρική αγάπη: «Μονάχα για σας τους δυο ζω»
« “Τα παιδιά μου δακτυλοδεικτούμενα; Ποτέ!”, απαντούσε η γιαγιά μου, Μαρία, χήρα Αντωνίου Βοβολίνη, σε όσους την ρωτούσαν γιατί λείπουν κι οι δυο της γιοι Σπύρος και Ντίνος στην πρώτη γραμμή του Αλβανικού μετώπου, ενώ είχαν την δυνατότητα ως δημοσιογράφοι να μείνουν στην πρωτεύουσα. Την ιστορία αυτή θυμάμαι να μου την διηγείται σε κάθε επέτειο της 28ης Οκτωβρίου ο πατέρας μου, Κωνσταντίνος», σημειώνει στο προλογικό της σημείωμα ο άνθρωπος που ενορχήστρωσε αυτή την, πολύτιμη για την οικογενειακή αλλά και την συλλογική μνήμη έκδοση, Αλεξάνδρα Κ. Βοβολίνη. Η ίδια υπογραμμίζει τον εκτεταμένο σχολιασμό και τεκμηρίωση των επιστολών που έγινε από την ιστορικό και διευθύντρια του Αρχείου Βοβολίνη από το 1997 ως το 2011 (χρονιά που έκλεισε το Αρχείο) Γεωργία Πανσεληνά.
«Μανούλη μου Ντινάκο μου…
Πράγματι, η Μαρία Βοβολίνη, σχεδόν 20 χρόνια χήρα από το 1921, όταν ο σύζυγός της, δικηγόρος Αντώνιος, έφυγε από την ζωή αφήνοντάς την να μεγαλώσει δυο μικρά παιδιά, μένει πίσω μόνη με κλονισμένη την υγεία της, δίχως τα στηρίγματά της και καλείται να δώσει την δική της μάχη με την ασίγαστη αγωνία να καίει για τους δυο στρατευμένους γιους της. Τα «ανορθόγραφα» γράμματα της 60χρονης φιλάσθενης μάνας αντανακλούν τις ατέλειωτες ώρες της μαρτυρικής προσμονής και καρτερίας για μια μόνο λέξη εκφράζοντας την ακατάλυτη μητρική αγάπη: «Μονάχα για σας τους δυο ζω».
Τα γράμματα της μάνας επιμελώς κρύβουν πίσω από τις στοργικές λέξεις τα καταιγιστικά συναισθήματα που βίωνε: «Μανούλη μου Ντινάκο μου…
Σήμερα επείρα τέσερις κάρτες μαζεμμένες , η τελευταία είναι από την 10 του ιδίου. Φαντάζεσαι παιδάκι μου τη χαρά μου και περισσότερο που έλαβες όλα τα πραγματάκια που σου έστειλα…», γράφει στο γιο της που υπηρετεί την πατρίδα του με τον βαθμό του υποδεκανέα (Δευτέρα 15 Ιανουαρίου 1941).
«Γράφε κάθε μέρα…»
Ακολουθεί ο αδερφός Σπύρος Α. Βοβολίνης, (1910-1995), δημοσιογράφος και εκδότης του περιοδικού Βιομηχανική Επιθεώρησις (σήμερα κυκλοφορεί με την επωνυμία Οικονομική Επιθεώρηση), ο οποίος στις 30 Δεκεμβρίου 1940 τραυματίζεται από μια αεροπορική επιδρομή στα Ιωάννινα από θραύσμα βόμβας. Μέσα από την αλληλογραφία των δυο αδερφών παρακολουθούμε τις προσπάθειες των γιατρών και των νοσηλευτριών του πολέμου, τις ημέρες ανάρρωσης στην Αθήνα, την αγωνία και τις νουθεσίες στον μικρότερο αδερφό που βρίσκεται στο μέτωπο: «Ντίνο μου χρυσή μου ζωούλα…», ξεκινά να γράφει μεταξύ άλλων, ο μεγάλος αδερφός στον μικρό καθησυχάζοντάς τον πολύ συχνά για την πορεία της υγείας του και σημειώνοντας στην γωνία αριστερά γράμματός του: «Γράφε κάθε μέρα…» (Παρασκευή 21 Φεβρουαρίου 1941).
«Γλυκιά μου αγαπούλα...»
Ακολουθούν οι συγγενείς που στάθηκαν στο πλευρό της μητέρας για παρηγοριά και τα κορίτσια των πρώτων ανομολόγητων και μη ερώτων.
«Γλυκό μου Μωράκι που μου δίνεις τόση χαρά γράφοντάς μου ότι σ’ ευχαριστώ μένοντας καλό παιδί, θα ήθελα να ήξαιρα εκεί στο Β! Χειρουργείο οι Νοσοκόμες τι γίνωνται… Αρχισα τα γάντια σου από σήμερα το μεσημέρι και έχω βάλει όλα μου τα δυνατά να γίνουν πριν από τον χειμώνα…», γράφει η Ελένη, νοσοκόμα στο Τζάνειο Νοσοκομείο (Τετάρτη 11 Δεκεμβρίου 1940).
Στην συνέχεια η έκδοση εισέρχεται στον κόσμο των δημοσιογράφων και του Τύπου και στους συστρατιώτες πρώτης και δεύτερης γραμμής.
«Μπήκα στα αντίσκηνα να κουβεντιάσω με τους φαντάρους … Και η μόνη ασχολία τους είναι το γράψιμο. Το χαρτί που είχα επάνω μου ήταν το πολυτιμότερο δώρο που μπορούσα να τους κάμω … Αυτά τα λιγόλογα γράμματα παίρνουν τόση αξία όταν έρχονται από δω πέρα. Στείλτε χαρτοφάκελλα στους φαντάρους και μολύβια», παρακινούσε τους αναγνώστες των Αθηναϊκών Νέων ο πολεμικός ανταποκριτής Νίκος Γιοκαρίνης που συναντήθηκε με τον Βοβολίνη στο μέτωπο.
«Φίλε κ. Βοβολίνη,
Σας εύχομαι ολοψύχως ευτυχισμένο και νικηφόρο το νέον έτος και ευχαριστώ πολύ για την φιλική σας κάρτα που μου στείλατε μαζή με τον αγαπητό Κωνσταντίνο. Ελπίζω να λαμβάνετε μαζή του τακτικά την “Εστία” και να την διαβάζετε… Με ειλικρινή φιλία Δικός Σας Αχιλλεύς Κύρου», γράφει ο διευθυντής της ιστορικής εφημερίδας, γιος του ιδρυτή της, Αδώνιδος Κύρου. (Τετάρτη 25 Δεκεμβρίου 1940).
Στην όγδοη ενότητα παρουσιάζονται οι δημοτικοί υπάλληλοι με τον δήμαρχό τους και τα στελέχη του καθεστώτος, καθώς ο Κωνσταντίνος Βοβολίνης ήταν εκείνη την εποχή Γενικός Γραμματέας του Δήμου Πειραιώς και τέλος ένα δείγμα από επιστολικά δελτάρια με χαρακτηριστικές γελοιογραφίες.
Είναι χαρακτηριστικό ότι στον Βοβολίνη γράφουν από τον Δήμαρχο μέχρι υπάλληλοι που εργάζονταν στο γκαράζ του Δήμου Πειραιώς:
« Σεβαστέ μου κ. Γενικέ
… εύχομαι ολοψύχως να γυρίσετε το συντομώτερο νικητής διότι σας χρειαζόμεθα και εις και η Ελλάδα μας. Αυτό το πιστεύω βαθέως –
ΥΓ Όπως ξεύρετε ασχολούμαι με την ελαφράν ποίησιν, την πολύ ελαφράν μάλιστα, γι’ αυτό και σας στέλνω την τελευταία παραγωγή μου», γράφει ο Γεώργιος Γεωργιάδης που εργαζόταν στο γκαράζ του Δήμου.
«Ο Κόμης Τσιάνο
Εξύπνησε εκείνο το πρωί κεφάτος
Το μπάνιο του επήρε μια χαρά
έκαμε μανικιούρ και τώρα νάτος
βάφει τα χείλη … κάμνει κατσαρά.
Και βλέποντας εις τον καθρέφτη του με χάρι
Σκύφτει ως έσκυφτε μικρός στις … μάντρες
και λέγει στον εαυτό του με καμάρι:
″…Θα τους τρελλάνω σήμερα τους άντρες”.
Επέταξε στη Σαλονίκη, ως κατάρα,
Έρριξε βόμβες σε εκκλησίες, σε μωρά,
κι’ όταν επέστρεψε, ένας τσολιάς απ’ τη Χειμάρρα
του φώναξε από κάτω καθαρά:
″… Ψιτ ψιτ μικρέ μου σι θαυμάζου
πλην, τις παλληκαριές ν’ αφήσης
γιατί αν πέσης στα χεράκια μ’ ω τι κάζου
δεν θα μπορείς ρε να … καθήσης”».
Λίγα λόγια για τη συγγραφέα
Η Γεωργία Μ. Πανσεληνά είναι ιστορικός και τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα επικεντρώνονται σε ζητήματα οικονομικής και κοινωνικής ιστορίας στη νεότερη Ελλάδα, ενώ έχει ασχοληθεί με θέματα οργάνωσης αρχείων, προστασίας και συντήρησης υλικού. Οργάνωσε και διηύθυνε το Αρχείο Βοβολίνη (1994-2011), μια πολύτιμη πηγή οικονομικών και πολιτικών τεκμηρίων για την ελληνική ιστορία, που αξιοποιήθηκε είτε εκδοτικά είτε διοργανώνοντας ή/και συμμετέχοντας σε εκθέσεις και ερευνητικά προγράμματα. Το 2012 εκκινεί η συνεργασία με το Ίδρυμα Α. Γ. Λεβέντη και ακολούθως με τη Λεβέντειο Πινακοθήκη (Λευκωσία) και το Λεβέντειο Δημοτικό Μουσείο Λευκωσίας ως επιμελήτρια κειμένων και εκδόσεων. Διετέλεσε επιστημονική συνεργάτις του Ιστορικού Αρχείου ΔΕΗ (2015-2018) και ειδική σύμβουλος του προέδρου και διευθύνοντος συμβούλου της ΔΕΗ για θέματα πολιτισμού (2019).
Παράλληλα, δραστηριοποιείται στον χώρο των εκδόσεων είτε ως συγγραφέας (ενδεικτικά, τα βιβλία των Εκδόσεων Κέρκυρα - Economia Publishing: Σύνδεσμος Ελληνικών Βιομηχανιών 1907-2007. Ένας αιώνας στην υπηρεσία της επιχειρηματικής ιδέας, 2007 – με τη Μαρία Μαυροειδή, Η επιχείρηση είναι… γένους θηλυκού, συλλεκτικό ημερολόγιο, 2008, Ελληνικές επιχειρήσεις από τον 20ό στον 21ο αιώνα. Πρόσωπα και δραστηριότητες, 4η έκδοση, 2008 – συλλογικό) και Κωνσταντίνος Α. Βοβολίνης: τεκμήρια ζωής και δημιουργίας, 2013· Νίκος Αναλυτής: επιμένων συλλογικά, Αθήνα: ΣΕΒ Σύνδεσμος Επιχειρήσεων και Βιομηχανιών, 2017, ΔΕΗ: Στο φως της δημιουργίας…, συλλεκτικό ημερολόγιο, Αθήνα: ΔΕΗ Α.Ε., 2018) είτε ως επιμελήτρια/σύμβουλος βιβλίων (ενδεικτικά, Μεγάλη Βρεταννία. Ένα ξενοδοχείο-σύμβολο, 2003, και Το ξενοδοχείο Mont Ρarnes. Mια αρχιτεκτονική ορεινή ιστορία, 2007, των Εκδόσεων Κέρκυρα· Ο Παπαγάλος του Λουμίδη, Αθήνα: Peak Publishing, 2015, Γκίκας, Craxton, Leigh Fermor. Η γοητεία της ζωής στην Ελλάδα, Λευκωσία: Λεβέντειος Πινακοθήκη, 2017), ενώ συμμετέχει ως επιστημονικός συνεργάτις σε μουσεία (όπως η ομάδα έρευνας, συγγραφής και επιμέλειας κειμένων υπό την Αλεξάνδρα Νικηφορίδου για τη δημιουργία του Ολυμπιακού Μουσείου Αθήνας, 2019-2020) και σε εκθέσεις (όπως η επιμέλεια, μαζί με τη Μαρία Μαυροειδή, της ιστορικής έκθεσης και του συνοδευτικού τόμου Έτσι σώθηκε η Ηλεκτρική… Μια μάχη στην καρδιά της Απελευθέρωσης, 2017-2018).
- Στο κείμενο αντλήθηκαν στοιχεία από την Εισαγωγή της έκδοσης που υπογράφει η Γεωργία Μ. Πανσεληνά.
- Στα αποσπάσματα των επιστολών που παρατίθενται έχει διατηρηθεί η ορθογραφία του αυθεντικού κειμένου.
- Είναι μια μοναδική και συλλεκτική έκδοση, που τυπώθηκε σε περιορισμένα αντίτυπα. Λόγω της ιστορικής σημασίας και του πλούτου τεκμηριωτικού υλικού για πρόσωπα και γεγονότα, έχουν κατατεθεί αντίτυπα σε πολλές βιβλιοθήκες της χώρας (Εθνική Βιβλιοθήκη, Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων, Γεννάδειος Βιβλιοθήκη, Βιβλιοθήκη Ιστορικού Αρχείου Τράπεζας της Ελλάδος και Βιβλιοθήκη Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη), προκειμένου το βιβλίο να είναι προσβάσιμο στην έρευνα. Την παραγωγή ανέλαβαν οι Εκδόσεις Κέρκυρα A.E. - Economia Publishing.
Info:
Διαστάσεις: 24 x 22 εκ.
Σελίδες: 228
ISBN: 978-618-85631-0-0
Eξώφυλλο: Μαλακό
Τιμή: Δεν πωλείται
Έκδοση: Νοέμβριος 2021