Απευθύνομαι σε Σένα, την υποψήφια ή ήδη θετή μητέρα, που βρίσκεσαι κατά τη διάρκεια της σύνδεσης, της γνωριμίας σου με το παιδί ή στη φάση αυτή που κι εσύ και το παιδί προσαρμόζεστε στη νέα σας κοινή πραγματικότητα. Η πρόσφατη εμπειρία μου, ως υποψήφια θετή μητέρα, μου γεννά την επιθυμία να σε συναντήσω στα αχαρτογράφητα, θελκτικά και μοναχικά μονοπάτια της γονεϊκότητας και της μητρότητας, που τώρα περπατάς και που κάπου εκεί έχω αφήσει κι εγώ τα ίχνη μου. Ας συνομιλήσουμε νοερά με κοινό τόπο τη λαχτάρα για το δεσμό με ένα παιδί και τις πρωτόγνωρες και μοναδικές στιγμές απόλαυσης, πληρότητας, απόγνωσης, ευτυχίας, ματαίωσης, χαράς και ελπίδας που χαρίζει η δυνατότητα σύνδεσης, επαφής και σχέσης που κτίζεις με το παιδί και το καθημερινό μεγάλωμά του.
Μιλώντας για την υιοθεσία
Υιοθεσία σημαίνει δημιουργία δεσμού, σχέση ζωής και συγγένεια με πρώτες ύλες τη δέσμευση και αφοσίωση. Η σύνδεση ενός παιδιού με υποφήφιο γονέα φέρει το πρόσημο της ευόδωσης, εφόσον μετασχηματιστεί σε συγγένεια, ενώ διακόπτεται, στην περίπτωση της μη συμπόρευσης.
Επιπλέον, μία σύνδεση που προχωράει κρίνεται κι ως προς τη λειτουργικότητά της. Ένας λειτουργικός δεσμός προϋποθέτει ένα υγειές περιβάλλον, που παρέχει αγάπη, προστασία και ασφάλεια, ικανές να καλύψουν τις βασικές ανάγκες του παιδιού και να ευνοούν μέρα με τη μέρα την ψυχο-συναισθηματική και κοινωνική του ανάπτυξη. Λειτουργικός δεσμός και για τη θετή μητέρα, η οποία καλούμενη να τροφοδοτεί το μεγάλωμα του παιδιού νιώθει ότι η νέα πραγματικότητα ζωής ανταποκρίνεται τουλάχιστον σε κάποια από αυτά που προσδοκούσε να βιώσει ως μητέρα δίπλα σε ένα παιδί. Μία σχέση που αξίζει να υπάρχει και κάπως έτσι καταγράφεται στο προσωπικό ημερήσιο «ισοζύγιο» εκείνης που γίνεται μητέρα, στο φυσικό ή νοερό ημερολόγιο της, όταν το τέλος της μέρας προσμετριέται ως παρακαταθήκη για το αύριο.
Πώς ξεκίνησα το ταξίδι της γονεϊκότητας
Αφετηρία στο δικό μου ταξίδι υπήρξε η λαχτάρα να βιώσω τη γονεϊκότητα και τη μητρότητα παρέχοντας σε ένα παιδί συνθήκες ευζωίας, όπως ακριβώς θα συνέβαινε με ένα βιολογικό δεσμό παιδιού-γονέα.
Πρώτος σταθμός ήταν η συνάντηση με τον εαυτό μου, ως ενήλικη και με μένα ως το παιδί που υπήρξα. Ως ενήλικη, η επιθυμία και οι προσδοκίες μου με έκαναν να φαντασιώνω το παιδί με το οποίο θα συνδεόμουν, να φαντασιώνω εμένα στο ρόλο της μητέρας και την επικείμενη καινούρια πραγματικότητα της ζωής μου. Έκανα προβολές ορμώμενη από εικόνες και όμορφα συναισθήματα που είχαν σίγουρα άφθονη δόση ρομαντισμού. Είχα ήδη ξεκινήσει το ταξίδι της γονεϊκότητας, μόνη μου, με κυράρχο το Εγώ μου, χωρίς το Εσύ (το παιδί) ούτε βέβαια το Εμείς (τη σχέση). Το Εγώ μου με το ναρκισσιστικό του ανάστημα, το αξιακό του σύστημα, τις προβολές, τις προσδοκίες, τα στερεότυπα και τις αναπαραστάσεις που κουβαλούσα σχετικά με το τι είναι οικογένεια και ποιος ο ρόλος μιας μητέρας.
Συναντώντας το παιδί που υπήρξα ανακάλεσα μνήμες από το μεγάλωμα στην οικογένεια καταγωγής μου, από τον τρόπο που με φρόντισαν και με αγάπησαν οι πρώτοι σημαντικοί Άλλοι της ζωής μου, η μητέρα και ο πατέρας μου. Αναρωτήθηκα ποια είμαι σήμερα, ποιες οι αξίες, ποια η πρόθεσή μου ως προς την υιοθεσία; Ποιες οι πηγές στήριξης και οι άνθρωποι-σύμμαχοί μου σε αυτή τη διαδικασία;
Η προσδοκία να γίνω μαμά με έκανε συχνά να επικεντρώνομαι στην αξία της υιοθεσίας, ως την υπέρτατη ανθρώπινη προσφορά. Φαντασιωνόμουν το παιδί που θα συναντήσω και τους καλύτερους δυνατούς τρόπους ως προς την κάλυψη των αναγκών του, που όμως δεν τις γνώριζα αφού δεν είχα γνωρίσει ακόμη το ίδιο το παιδί. Όπως εύλογα φαντάζεσαι, βιαζόμουν. Αυτή η βιασύνη με απομάκρυνε, ειδικότερα τον πρώτο καιρό προσαρμογής, από τη δεξιότητα της παρατήρησης: Πώς νιώθω στην επαφή μου με το παιδί; Τι χρειάζεται το παιδί στο παρόν; Ποιες ειναι και οι δικές μου δυνατότητες και ποιοι οι περιορισμοί μου; Όποτε κατάφερνα να διατηρώ την πολύτιμη επίγνωση της κάθε παρούσας στιγμής τότε ήταν που έβλεπα την πραγματικότητα με διαύγεια κι ένα φως στο βάθος του άγνωστου τούνελ, στον κόσμο του παιδιού και τη σχέση μαζί του.
Η συνάντησή μου με το παιδί
Η πρώτη γνωριμία με έναν άνθρωπο, η λεγόμενη «προ-επαφή», κατά την Ψυχοθεραπεία Γκεστάλτ είναι η συνάντηση δύο ή και περισσότερων διαφορετικών κόσμων και χρήζει ουσιαστικότερης φροντίδας, όταν πρόκειται να μεταμορφωθεί σε δεσμό και σχέση ζωής, χωρίς κοινό παρελθόν ούτε δεσμό αίματος.
Ένα παιδί, όσο χρονών κι αν είναι, έρχεται με το παρελθόν και την ιστορία του, δυσκολεμένο, παραμελημένο και τραυματισμένο. Έρχεται με δώρα, με προκλήσεις και προσκλήσεις ως προς την εξερεύνηση του εαυτού και τη διεύρυνσή του. Χρειάστηκε να καλωσορίσω τη μοναδικότητα και διαφορετικότητά του, τη διαφορετική εθνική και εθνοτική του καταγωγή, να μη φοβηθώ την ιστορία του, τουναντίον να την εμπεριέξω.
Οι πληροφορίες που χρειάζεται να γνωρίζεις σχετικά με το παρελθόν και τη βιολογική του οικογένεια θα σου υπενθυμίζουν να κατεβάζεις τον πήχυ των προσδοκιών, ώστε να ελαχιστοποιείς ή να διαχειρίζεσαι καλύτερα τις στιγμές ματαίωσής σου. Αναφέρομαι στις συναισθηματικές, μαθησιακές ή κοινωνικές κατακτήσεις, που το παιδί - λόγω της παραμέλησής του - δικαίως αδυνατεί να φτάσει, ενώ εμείς έχουμε την προσδοκία να τις πετύχει λαμβάνοντας υπόψη ένα παιδί τυπικής ανάπτυξης στο ευρύτερο οικογενειακό ή φιλικό μας περιβάλλον.
Μη βιαστείς να γίνεις μαμά, πάρε το χώρο και το χρόνο που χρειάζεσαι
Μία βιολογική μαμά σπάνια αναρωτιέται αν θα καταφέρει να αγαπήσει το παιδί της. Η κυριαρχία του δεσμού αίματος μηδενίζει κάθε τέτοια σκέψη: «Παιδί μου είναι, είναι δυνατόν να μην το αγαπάω;». Πρόκειται για μία μαμά που βρέθηκε στην προνομιούχα θέση να έχει το χώρο και το χρόνο να προετοιμαστεί με τους 9 μήνες εγκυμοσύνης ως χρόνος επώασης του δεσμού που επίκειται. Υπάρχει περίπτωση να μην μπορέσω να αγαπήσω το θετό μου παιδί; Έχω δικαίωμα να μην μπορώ να αγαπήσω ένα παιδί; Κι αν ναι, πότε συμβαίνει αυτό;
Το προσωπικό φόντο του παιδιού, οι έντονες εγγραφές και το παρελθόν του, οι παραστάσεις ζωής του που δεν μπορούμε καν να φανταστούμε, οι τραυματικές εμπειρίες που το έχουν εμποτίσει, τα ελλείμματα και οι ανάγκες του που ζητούν άμεση φροντίδα μπορούν να καταστήσουν την καθημερινότητα μας από άκρως απαιτητική έως δυσβάσταχτη. Αναφέρομαι στις συνήθεις προκλήσεις που έχει το μεγάλωμά του, στην έντονη καθημερινότητα με εντάσεις, στρες και ενίοτε επιθετικότητα που πιθανόν να εκδηλώσει το παιδί συνήθως τον πρώτο καιρό της προσαρμογής του. Μία καθημερινότητα με ειδικές θεραπείες και παρεμβάσεις, όπως εργοθεραπεία, λογοθεραπεία, ψυχο-παιγνιοθεραπεία, ακόμη και χορήγηση ψυχοφαρμακευτικής αγωγής, κάποιες φορές υπερβαίνει αντοχές κι εαυτό, δεν ανταποκρίνεται στα θέλω και τα μπορώ της υποψήφιας μητέρας. Το τελευταίο ενδεχομένως να σε παραξενεύει ή να εγείρει αμηχανία ακόμη και ντροπή, ειδικότερα όταν έχουμε γαλουχηθεί σε μία πυρηνική οικογένεια και κοινωνία που θεωρεί δεδομένο το ρόλο κάθε μητέρας να ανταπεξέρχεται στα πάντα, να φροντίζει, να προσφέρει, να αντέχει εφόσον πρόκειται για το μεγάλωμα ενός παιδιού. Καθόλη τη διάρκεια της σύνδεσης μου με το παιδί είχα αποκλείσει τον εαυτό μου από το δικαίωμα να μην μπορώ άλλο. Η ενδεχόμενη διακοπή της σύνδεσης θα αποτελούσε αναμφίβολα τραυματικό γεγονός για το ίδιο το παιδί που είχε αναπτύξει συναισθήματα συμπάθειας και αγάπης προς εμένα, τη μητέρα και οικογένεια που ήλπιζε να βρει.
Βγες από το μικρόκοσμο και αναζήτησε συνταξιδιώτες
Μίλησε, μοιράσου όσα νιώθεις και σε προβληματίζουν με δικούς σου ανθρώπους ή και με έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας. Έλα σε επαφή με ανθρώπους που βρίσκονται ή υπήρξαν στην ίδια φάση με σένα. Εμπιστεύσου τις πηγαίες αντιδράσεις σου, πάρε χρόνο να τις επιβεβαιώσεις, αφουγκράσου τα σήματα που στέλνει το σώμα σου όταν βρίσκεσαι με το παιδί, στις χαλαρές, δύσκολες και κρίσιμες φάσεις, πάρε θέση σε αυτό που νιώθεις. Το σήμερα σίγουρα θα αλλάξει, όμως, εσύ είσαι στο σήμερα και αυτό χρειάζεται να είναι τόσο καθησυχαστικό, ώστε να αποτελεί το καύσιμο για την αυριανή μέρα.
Η δικτύωση με ανθρώπους, οι εμπειρίες τους σχετικά με μία υιοθεσία που προχώρησε ή διακόπηκε θα προσδώσουν στη οπτική σου μία ανοιχτότητα, ώστε το εδώ και τώρα να βιώνεται όλο και περισσότερο ατόφιο, ξέχωρα απ’ ό,τι προσδοκούσες ή φανταζόσουν ότι θα συνέβαινε. ’Ελα σε επαφή με συλλογικότητες που δραστηριοποιούνται στο χώρο της υιοθεσίας κι έχουν συσταθεί από υποψήφιους και σημερινούς θετούς γονείς, όπως οι «Δεσμοί καρδιάς», ο «Πελαργός» και το «Δίκτυο Αναδόχων και Θετών γονέων», με ανθρώπους που θα ακούσουν τους προβληματισμούς σου, θα σε νιώσουν, θα «ακουμπήσεις» στη συζήτησή σας ό,τι σε βαραίνει και θα φροντίσουν να σε ενημερώσουν για τα πρακτικά και καθημερινά θέματα που σε απασχολούν.
Καλωσόρισε τη ρευστότητα και το απρόβλεπτο, προχώρησε με εμπιστοσύνη στο εδώ και τώρα
Χρειαζόμαστε μία δυνατή σύνδεση με το παιδί ως εχέγγυο για τη σχέση που καλούμαστε να κτίσουμε. Το τώρα εμπεριέχει τα πάντα και μόνο ένα βιώσιμο εδώ και τώρα μπορεί να οδηγήσει σε ένα βιώσιμο μετά, με τις όποιες δυσκολίες, ανυπέρβλητες αρκετές φορές, πλαισιωμένες όμως με αγάπη, προοπτική και φροντίδα.
Η απόφασή σου να προχωρήσεις ή όχι στη σύνδεση με το παιδί ενέχει σοφία και χρειάζεται να την εμπιστευτείς. Κάτι εμπιστεύτηκες σε σένα, στο παιδί, στον τρόπο που συνδέεστε και αλληλεπιδράτε. Στο εδώ και τώρα καλείσαι να εμπιστευτείς αυτό που συμβαίνει στο μεταξύ σας, αυτό ονομάζω εμπιστοσύνη στην κοινή διαδικασία.
Η υιοθεσία είναι μία εναλλακτική μορφή γονεϊκότητας, μία δυναμική και ρευστή σχέση ζωής, όπως ρευστός και δυναμικός είναι και ο εαυτός μας. Ένας κοινός χώρος ασφάλειας και εμπιστοσύνης, με ζυμώσεις και δυνατότητες ανάπτυξης για το παιδί και την ενήλικα, ικανός να προσφέρει και στους δύο ρίζες και φτερά και μία σχέση ζωής που καλείται να υπερβεί δεδομένα και αυτονόητα, όπως το δεσμό αίματος, τη φυλή, τις παγιωμένες πεποιθήσεις και βεβαιότητες, ακόμη και τον ίδιο τον εαυτό μας.
Κλείνοντας, σε ευχαριστώ θερμά για τη συνάντησή μας, έχει για μένα μία θεραπευτική και επανορθωτική διάσταση. Σου εύχομαι μία καλοτάξιδη πορεία με αναμμένη τη φλόγα της αυτο-φροντίδας, της αυτο-παρατήρησης και της αυταγάπης είτε προχωρήσεις στη σύνδεσή σου με το παιδί είτε όχι φροντίζοντας πάντα την προσωπική σου λυχνία.