Ζεύγος Χατζηϊωάννου: Πάθος δεν είναι τίποτα άλλο παρά η εμμονή του συλλέκτη σε έργα τέχνης

Ενα ειδικό πανόραμα της ελληνικής παραστατικής ζωγραφικής από τη δεκαετία του 1980 μέχρι σήμερα απλώνεται στην Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων.

Από την πρώτη ενότητα (Η πρόκληση του βλέμματος: Αίνιγμα και αθωότητα), στη δεύτερη (Οι εμμονές του βλέμματος: Μοτίβο και ζωγραφική), μέχρι την τρίτη (Η υπερβολή του βλέμματος: Το πάθος του ορατού) κλιμακώνεται σταδιακά μια τρίπτυχη παρουσίαση, η οποία κινείται ανάμεσα στη ζωγραφική του βλέμματος και στη ζωγραφική του νου.

Η πλούσια συλλογή του ζεύγους Χατζηιωάννου (γιατί περί αυτής ο λόγος) που αριθμεί πλέον των 1.200 έργων, επιστρέφει στη Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων, όπου παρουσιάστηκε για πρώτη φορά πριν από 15 χρόνια για να γιορτάσει ένα ορόσημο: τη συμπλήρωση 40 χρόνων από τη γέννησή της και να κλείσει με τον καλύτερο τρόπο έναν κύκλο, έτοιμη να ανοίξει έναν επόμενο.

- Ποιο το ορόσημο στην επιστροφή της Συλλογής Α και Α Χατζηϊωάννου στην Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων;

Πριν από ακριβώς 16 χρόνια (άνοιξη 2007) έγινε η πρώτη έκθεση μέρους της συλλογής μας στη Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων. Εκείνη η έκθεση ήταν, ας πούμε, πιο «παρατακτική» αφού παρουσιάστηκε μια επιλογή από τα έργα από τα οποία απαρτιζόταν τότε η συλλογή, πολύ λιγότερα απ’ όσα είναι σήμερα. Έκτοτε, διατηρήσαμε μια πολύ στενή επαφή με την Πινακοθήκη Χανίων και τα στελέχη της, λόγω και της καταγωγής της Άζιας από τα Χανιά. είναι, βλέπετε, το γένος Ιω. Δημοτάκη. Κατά τις συναντήσεις μας με τους ανθρώπους της Πινακοθήκης συζητούσαμε, κατά καιρούς, και τη σταδιακή διεύρυνση της συλλογής μας με νέα έργα, νεότερα και παλαιότερα, της περιόδου μετά το 1980, τα οποία είχαμε αποκτήσει στο μεταξύ. Έτσι, φθάσαμε στο 2019 οπότε η Πινακοθήκη Χανίων μας έκανε την ευγενική πρόσκληση να παρουσιάσουμε στις αίθουσές της αυτά τα «νεότερα αποκτήματα», την οποία πρόσκληση αποδεχθήκαμε και έτσι ορίσθηκε ημερομηνία εγκαινίων η 8η Μαΐου 2020. Όμως, η πανδημία ανέτρεψε τα σχέδιά μας και έτσι, μετά από δύο αναβολές, η έκθεση τελικά εγκαινιάσθηκε στις 28 Μαΐου 2022 και πρόκειται να διαρκέσει μέχρι 22 Σεπτεμβρίου 2022. Αυτά όλα αποτελούν το «ορόσημο της επιστροφής» της Συλλογής, τώρα με άλλο περιεχόμενο, στη Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων.

- Ποιος κύκλος ανοίγει και ποιος κλείνει;

Με την παρούσα έκθεση κλείνει ένας κύκλος 40 περίπου ετών από τότε που άρχισε να σχηματίζεται η συλλογή μας και ξεκινά τώρα ένας νέος. Στα μελλοντικά σχέδιά μας είναι η απόκτηση νέων έργων που σκοπεύουμε να γίνει σταδιακά και στοχευμένα, ώστε όσα νέα έργα αποκτηθούν να είναι «σπόνδυλοι» στον ήδη υπάρχοντα κορμό της συλλογής μας.

- Πόσα και τι είδους έργα περιλαμβάνει η έκθεση;

Στην έκθεση παρουσιάζονται 104 έργα. Εξήντα τέσσερα Ελλήνων ζωγράφων συνολικά. Πρόκειται για έργα σύγχρονης (μετά το 1980) ελληνικής παραστατικής – ανθρωποκεντρικής ζωγραφικής.

- Γιατί αποφασίσατε να την τιτλοφορήσετε «Το πάθος του ορατού»;

Τον τίτλο της έκθεσης δεν τον δώσαμε ούτε τον αποφασίσαμε εμείς. Ο τίτλος αυτός δόθηκε από την ίδια την επιμελήτρια, τη γνωστή ιστορικό τέχνης και φίλη μας, Ελισάβετ Πλέσσα, η οποία είχε και την πρωτοβουλία της επιλογής των έργων της έκθεσης από ένα σύνολο περίπου 1.200 έργων. Όπως η ίδια αναφέρει στο κείμενό της με το οποίο προλογίζει τον κατάλογο της έκθεσης, στην επιλογή αυτού του τίτλου οδηγήθηκε με τη βοήθεια της εικόνας ώστε να βρεθεί σημείο σύγκλισης του βλέμματος από τρεις διαφορετικές σκοπιές: εκείνης του δημιουργού κάθε έργου και εκείνες των συλλεκτών και των τρίτων θεατών και τελικά να εντοπισθούν οι συγγένειες μεταξύ των έργων διαφορετικών δημιουργών και το «πάθος» ή, ορθότερα, η εμμονή των συγκεκριμένων συλλεκτών και του δικού τους προσωπικού βλέμματος πάνω σε μια πλειάδα έργων.

- Πώς δομήθηκε η παρουσίαση σε σχέση με την διάταξή της στον χώρο;

Αφορμή για την παρουσίαση της έκθεσης σε τρεις ενότητες αποτέλεσε αυτή η ίδια η εσωτερική αρχιτεκτονική του εξαιρετικού νεοκλασικού κτηρίου που στεγάζει τη Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων. Ενός κτηρίου με τρία επίπεδα που επικοινωνούν εσωτερικά μεταξύ τους με ευρύχωρες σκάλες. Σημαντικό δε είναι ότι από τα διάκενα που δημιουργούνται εσωτερικά από τις σκάλες αυτές μπορεί κανείς να δει και τους χώρους των άλλων ορόφων. Αυτό το στοιχείο των τριών επιπέδων ήταν το ερέθισμα εκείνο το οποίο οδήγησε την επιμελήτρια στην «κλιμάκωση» της έκθεσης στα τρία αυτά επίπεδα δίνοντας διαφορετική ονομασία στην κάθε ενότητα των έργων που παρουσιάζονται στο κάθε επίπεδο. Στο πρώτο επίπεδο (ισόγειο) παρουσιάζεται η ενότητα έργων με τίτλο: «η πρόκληση του βλέμματος: Αίνιγμα και αθωότητα», στο δεύτερο επίπεδο (1ος όροφος) η ενότητα με τίτλο: «Οι εμμονές του βλέμματος: Μοτίβο και ζωγραφική» και στο τρίτο επίπεδο (2ος όροφος) η ενότητα με τίτλο: «Η υπερβολή του βλέμματος: το πάθος για το ορατό».

- Τι είναι αυτό που θα θέλατε να «πάρουν» μαζί τους οι θεατές φεύγοντας από τον χώρο της έκθεσης;

Θα ήταν, ίσως, εγωιστικό να λέγαμε εμείς ότι η συλλογή μας είναι μια «καλή» ή μια «ωραία» συλλογή. Δεν είναι δύσκολο, ξέρετε, να σου κολλήσουν και την ταμπέλα του «νάρκισσου» ή του υπερφίαλου. Εμείς πάντα στεκόμαστε σεμνοί και θαυμάζουμε τις συλλογές άλλων αξιόλογων συλλεκτών, κάτι που, δυστυχώς, δεν το κάνουν όλοι. Όμως, νομίζουμε ότι στην έκθεση αυτή έγινε μια προσπάθεια να δείξουμε ορισμένα έργα σύγχρονων Ελλήνων ζωγράφων που οι ίδιοι τα θεωρούν σημαντικά και αυτό ακριβώς ήταν εκείνο που θέλαμε να δουν και να αποκομίσουν φεύγοντας οι θεατές της έκθεσης.

- Η συλλογή είναι ένας «ζωντανός οργανισμός» που εξελίσσεται; Με τι σκεπτικό την εμπλουτίζετε - αν πράγματι αυτό συμβαίνει

Η συλλογή είναι, πράγματι, ένας «ζωντανός οργανισμός», όπως λέτε, που διαρκώς εξελίσσεται. Με την πάροδο του χρόνου, τις συναντήσεις και τις συζητήσεις με τους ζωγράφους, την παρακολούθηση εκθέσεων και τη μελέτη σχετικών σχολίων και διατριβών από ειδικούς ιστορικούς τέχνης, διευρύνεται η γνώση και η εμπειρία μας. Ταυτόχρονα, το βλέμμα γίνεται πιο διεισδυτικό, πιο απαιτητικό σ’ αυτό που τα μάτια μας θεωρούν «ωραίο» και αυτά τα μάτια μας είναι τα μοναδικά εργαλεία, που καθορίζουν και το κριτήριο της επιλογής αυτού ή εκείνου του έργου, με γνώμονα πάντοτε την ένταξη του κάθε νέου έργου στον ήδη υπάρχοντα «κορμό» της συλλογής μας. Φυσικά, η απόκτηση κάθε νέου έργου είναι πάντοτε συνάρτηση και των δυνατοτήτων μας. Διαφορετικά, μπορεί όλο αυτό να καταλήξει σε μια ίσως «νοσηρή» εμμονή επιθυμίας απόκτησης έργων.

- Ποια τα επόμενα σχέδια για παρουσίαση κομματιού της συλλογής σας;

Προς το παρόν απολαμβάνουμε την παρούσα έκθεση η προετοιμασία της οποίας ήταν μακρά και επίπονη. Έτσι, δεν σχεδιάζουμε κάποια νέα έκθεση στο άμεσο μέλλον. Πιθανόν αργότερα η ίδια έκθεση να μεταφερθεί σε κάποια πρωτεύουσα του εξωτερικού (ήδη το 2011 είχαμε κάνει έκθεση στο Ίδρυμα Ελληνικού Πολιτισμού στο Βερολίνο), ενώ μέσα στα μελλοντικά σχέδιά μας είναι και μια μεγάλη έκθεση σ’ έναν από τους γνωστούς εκθεσιακούς χώρους των Αθηνών.

- Σε τι μας έκανε σοφότερους η πανδημία ως προς την θέση της τέχνης στην ζωή μας;

Η πανδημία άλλαξε τη ζωή όλων μας. Παρηγοριά μας, σ’ εκείνες τις ώρες του εγκλεισμού, ήταν τα έργα της συλλογής μας, τα οποία μπορέσαμε να τα ξαναδούμε πάλι και πάλι με νέα ματιά και με διαφορετικές, κάθε φορά, αναγνώσεις για τη «δράση» των ανθρώπων που είναι μέσα σ’ αυτά και να γίνουμε περισσότερο φίλοι μαζί τους. Από συζητήσεις με φίλους ζωγράφους μάθαμε ότι, ελλείψει ζωντανών μοντέλων (λόγω της πανδημίας), αρκετοί ξεδίπλωσαν και άλλα ταλέντα τους ζωγραφίζοντας εσωτερικούς χώρους, φρούτα, νεκρές φύσεις ή τοπία. Με άλλα λόγια, νομίζουμε ότι η πανδημία οδήγησε τους καλλιτέχνες να στραφούν και προς άλλους ορίζοντες και θέματα της ζωγραφικής.

Info: