Η κ. Άννα Χατζησοφιά, βουλευτής, υπεύθυνη για τον κινηματογράφο και τα ΜΜΕ του κόμματος, αποκαλύπτει
Καθώς πίνουμε τον καφέ μας με την Αννα Χατζησοφιά, βουλευτή Β' Αθήνας, και μέλος της ΕΕΚΕ Πολιτισμού του ΣΥΡΙΖΑ, υπεύθυνης για θέματα κινηματογράφου και ΜΜΕ, σκέφτομαι τα λόγια ενός φίλου: πως η Χατζησοφιά είναι η άτυπη εκπρόσωπος της «σοφιστικέ» τάσης του κόμματος στον πολιτισμό... Γοητευτική, πανέξυπνη και ετοιμόλογη, έχει διαγράψει μια μακρά πορεία στον χώρο της συγγραφής σεναρίου: παρέα με τον στενό συνεργάτη της Χάρη Ρώμα έχει συνυπογράψει μερικές μεγάλες επιτυχίες της τηλεόρασης, όπως το «Κωνσταντίνου και Ελένης», «Οι Μεν και οι Δεν» και το «Καφέ της Χαράς». Σκέφτομαι πως η εικόνα της, αυτό που αναδίδει ως προσωπικότητα, έχει πράγματι κάτι το εκλεπτυσμένο, αλλά μιλώντας μαζί της για την πολιτιστική πολιτική του κόμματος, συνειδητοποιώ πως διόλου δεν υστερεί σε επαναστατικότητα και αγωνιστικό λεξιλόγιο.
Έχει άλλωστε πλούσια θητεία στον συνδικαλισμό: παραμένει μέχρι και σήμερα στα ΔΣ της Ένωσης Σεναριογράφων Ελλάδας και της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Θεάματος Ακροάματος, είναι αναπληρωματικό μέλος του ΔΣ του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών ενώ διατέλεσε, μέχρι και την ορκωμοσία της, μέλος στο ΔΣ του ΚΘΒΕ. Δηλώνει άλλωστε «στρατιώτης του κόμματος» και έτοιμη να προσφέρει «από όποιο πόστο κληθεί». Από 15 χρονών στο Κίνημα. Ξεκίνησε από την ΚΝΕ και πέρασε στον Συνασπισμό. Στην Βουλή μπήκε τον Μάιο, όταν παραιτήθηκε ο Δ.Παπαδημούλης για να κατέβει υποψήφιος με το ευρωψηφοδέλτιο. Κατεβαίνει στις εκλογές στην Β'Αθήνας. Αλλά «είτε βγω είτε δεν βγω, με τον ίδιο τρόπο θα παλεύω», λέει εμφατικά.
Πρωτίστως όμως είναι μια ενεργή επαγγελματίας: σεναριογράφος, θεατρική συγγραφέας, σκηνοθέτρια. Που σημαίνει πως γνωρίζει από πρώτο χέρι τα προβλήματα του χώρου.
Της ζητώ να μου εξηγήσει την οργανωτική δομή του Σύριζα ως προς τα θέματα πολιτισμού. Έχουμε και λέμε: συντονίστρια της ΕΕΚΕ (Επιτροπής Ελέγχου Κυβερνητικού Εργου) είναι η ηθοποιός Μαρία Κανελλοπούλου. «Όλα τα μέλη λειτουργούμε συλλογικά και παρακολουθούμε σφαιρικά τα ζητήματα που άπτονται του πολιτισμού», αλλά υπάρχει μια εξειδίκευση ανα τομέα: η Χατζησοφιά παρακολουθεί κυρίως το Σινεμά και τα ΜΜΕ, η γνωστή ηθοποιός Μάνια Παπαδημητρίου το Θέατρο και η κεραμίστρια Έφη Γεωργοπούλου- Σαλτάρη τα Εικαστικά. Αυτά στην Βουλή, διότι φυσικά υπάρχει και το Τμήμα Πολιτισμού του κόμματος με επικεφαλής τον Δημήτρη Σεβαστάκη. Ο γνωστός εικαστικός ανέλαβε μετά τον θάνατο του «αγαπημένου και αείμνηστου συντρόφου Σωτήρη Σιώκου», όπως λέει συγκινημένη η Άννα Χατζησοφιά.
Πριν λίγο καιρό ο ΣΥΡΙΖΑ, έθεσε προς δημόσια διαβούλευση το πρόγραμμα του για τον πολιτισμό, δίνοντας σαφώς το στίγμα του: ο πολιτισμός είναι δημόσιο αγαθό και πρέπει να αντιμετωπίζεται ως τέτοιο. Και οι εργαζόμενοι σε αυτόν πρέπει να αντιμετωπίζονται με αξιοπρέπεια. Ακολούθησαν πολλές συζητήσεις και από κάποιους ασκήθηκε έντονη κριτική -σε κάποιες περιπτώσεις καλοπροαίρετη και γόνιμη, σε κάποιες άλλες εμπαθής και ισοπεδωτική. Δεν έλειψαν και κάποιες αντιρρήσεις εντός κόμματος
.
Η κριτική στα βασικά της σημεία συνοψίζεται ως εξής:
Ανάκαμψη του κρατισμού και της γραφειοκρατίας, αναχρονιστικό λεξιλόγιο, επιστροφή στην παντοδυναμία των συνδικαλιστών, περιορισμός των υπερεξουσιών των καλλιτεχνικών διευθυντών που εισπράχθηκε ως στραγγαλισμός των αρμοδιοτήτων τους -καθώς, όπως εκτίμησαν κάποιοι άνθρωποι του πολιτισμού, αυτοί θα αναγκάζονται να ζητούν σε κάθε τους βήμα την άδεια του ΔΣ. Ευνουχισμός της ιδιωτικής πρωτοβουλίας.
Συζητήσαμε με την Άννα Χατζησοφιά για όλ'αυτά. Και μας είπε πως ο σχεδιασμός του προγράμματος έγινε μέσα από πολλά όργανα, επιτροπές και διαβουλεύσεις με φορείς όπως λχ. τα ΔΗΠΕΘΕ «που αντιμετωπίζουν τεράστια προβλήματα», αλλά και με ανθρώπους που εργάζονται στον κινηματογράφο.
Είναι γνωστό ότι με το ΣΥΡΙΖΑ έχουν συστρατευτεί άνθρωποι του πολιτισμού όπως ο Μίλτος Λογιάδης που έβαλε το δικο του λιθαράκι ως προς το θέμα των πολύπαθων ορχηστρών. «Κάθε επιτροπή», εξηγεί η Άννα Χατζησοφιά, «είχε διαφορετικό αντικείμενο. Όποιος ήθελε μπορούσε να εκφράσει την γνώμη του, ωστόσο κάποιοι επέλεξαν να το κάνουν απευθείας στα ΜΜΕ, χωρίς να μας τιμήσουν με την άποψή τους...».
«Στον χώρο του πολιτισμού», υπογραμμίζει, «υπάρχουν πάρα πολλά διαπλεκόμενα συμφέροντα, εφάμιλλα με τα διαπλεκόμενα της άμυνας. Διότι ακόμα και χρήμα να μην υπάρχει, υπάρχει η δόξα... Το πρόγραμμα μας για τον Πολιτισμό ήταν αυτό που χτυπήθηκε πιο λυσσαλέα από κάθε άλλο μετά το πρόγραμμα μας για την Οικονομία. Και από παρέες που θεωρούν πως σε αυτές ανήκει αυτοδικαίως ο χώρος του πολιτισμού. Μου έκανε εντύπωση πως μετά την ανακοίνωση του προγράμματος της επιτροπής, το ΥΠΠΟ έβγαλε ανακοίνωση σαν να είναι το γραφείο τύπου της ΝΔ, πολεμώντας το πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ».
Την ρωτάω ποιο θα είναι το πρώτο πράγμα που θα κάνει ο ΣΥΡΙΖΑ στον τομέα του πολιτισμού την επόμενη της εκλογής του, εφόσον κληθεί να κυβερνήσει.
«Για μένα το πρώτο ζήτημα που πρέπει να λυθεί είναι το ζήτημα της ανθρωπιστικής κρίσης που πλήττει τους ανθρώπους του πολιτισμού. Η ανεργία κυμαίνεται από 80- έως 97% (στους ηθοποιούς) ανάλογα με την καλλιτεχνική ειδικότητα. Μιλάμε για μια τραγική κατάσταση. Μιλάμε για αποκατάσταση της ηλεκτροδότησης, της στέγης, της σίτισης αυτών των ανθρώπων. Ξέρετε πόσοι είναι οι άστεγοι καλλιτέχνες;».
Το δεύτερο πράγμα που πρέπει να γίνει «είναι η επαναφορά των συλλογικών συμβάσεων εργασίας. Διότι η ελαστικοποίηση των σχέσεων εργασίας είναι σε επίπεδο γαλέρας. Ακούμε για μισθούς της τάξης των 250-450 ευρώ για τους «τυχερούς» που έχουν δουλειά. Και σκεφτείτε πως συνήθως μιλάμε για 4 μήνες τον χρόνο. Η εργασία λ.χ του ηθοποιού ήταν πάντα εποχική. Η περίθαλψη ήταν πάντα τεράστιο πρόβλημα. Ούτε καν προσεγγίζονται τα ένσημα για να έχουν περίθαλψη.».
Αναγνωρίζει βέβαια και κάτι θετικό: «παρά πολλές συλλογικότητες στο θέατρο δημιουργούν σήμερα πολύ ενδιαφέροντα έργα τέχνης. Κι εγώ σε συνεργατική βάση δούλεψα για την τελευταία μου δουλειά στο θέατρο, το «Γάμοι, κηδείες και δεν εχω τίποτα να φορέσω». Με ρωτούν κάποιοι: μα γιατί δουλεύουν όλοι αυτοί οι άνθρωποι για το τίποτα και δεν κάθονται σπίτι τους; Και τους απαντώ: Μα υπάρχει και κάτι που λέγεται ανάγκη για προσωπική δημιουργία. Οι άνθρωποι αγωνίζονται για ψωμί και τριαντάφυλλα -για να θυμίσω τον Κέν Λόουτς. Γι΄αυτό και έχουμε τόσο ενδιαφέροντα αποτελέσματα».
Παρατηρώ πως η αξιολόγηση των προτεραιοτήτων που μου περιγράφει έχει να κάνει με το «επείγον» και το «σημαντικό». Το επείγον είναι προφανώς η αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης. Αλλά τι σκοπεύουν να κάνουν με το σημαντικό; Δηλαδή την προώθηση του πολιτισμού σε αυτήν την χώρα;
«Το σημαντικό είναι να φτιάξουμε τις δομές πάνω στις οποίες οι καλλιτέχνες θα δημιουργούν ελεύθερα, χωρίς επεμβατισμούς», λέει, ουσιαστικά απαντώντας στην κριτική περί κρατικού παρεμβατισμού.
«Όλο αυτό είναι μια ανοησία διότι πουθενά στο πρόγραμμα μας δεν αναφερόμαστε στο καλλιτεχνικό μέρος των αρμοδιοτήτων του εκάστοτε καλλιτεχνικού διευθυντή. Λέτε να θέλουμε να γίνονται...λαϊκά συμβούλια στις πλατείες και δημοψηφίσματα για να εκπονηθεί το πρόγραμμα ενός θεάτρου; (χαμογελάει). Αλλά δεν θα είναι και ενός ανδρός ή μιας γυναικός αρχή. Όταν μιλάμε για περιορισμό των υπερεξουσιών ενός καλλιτεχνικού διευθυντή εννοούμε πως πρέπει να υπάρχει και ένας οικονομικός διευθυντής. Που δεν υπάρχει. Η παρουσία του οποίου θα βοηθά τον καλλιτεχνικό διευθυντή να είναι και απερίσπαστος στο έργο του».
Και το ΔΣ; την ρωτάω. Ήδη δεν έχει έναν ελεγκτικό χαρακτήρα; Της θυμίζω πως ακόμα και με το παρόν καθεστώς δημιουργούνται αδιέξοδα: και φέρνω ως παράδειγμα την επεισοδιακή κόντρα μεταξύ του ΔΣ και του καλλιτεχνικού διευθυντή του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου, όταν ο δεύτερος (Γρηγόρης Καραντινάκης) κατήγγειλε παρέμβαση στις αποφάσεις του για χρηματοδοτήσεις. Αλλά και μεταξύ της καλλιτεχνικής διευθύντριας του ΕΜΣΤ Αννας Καφέτση και του ΔΣ του Μουσείου που είχε ως αποτέλεσμα την (άδικη για πολλούς) αποπομπή της πρώτης.
«Αυτά δυστυχώς μπορεί να συμβούν. Αλλά το τονίζω», απαντά. «Δεν μιλάμε για παρεμβάσεις σε αισθητικό επίπεδο. Αυτή τη στιγμή τα ΔΣ ασχολούνται μόνο με τα λειτουργικά ζητήματα ή εγκρίνουν τον απολογισμό. Καλύτερα οι διαδικασίες να είναι πιο συλλογικές. Υπάρχει τρόπος να βρεθεί η χρυσή τομή. Το ζητούμενο είναι η ανεξάρτητη δημιουργία».
To θέμα, κατά την γνώμη της δεν είναι ζήτημα προσώπων. «Είναι ζήτημα θεσμών. Αν ορίζεται ο εκλεκτός του τάδε, πρέπει να υπάρχει εκπροσώπηση των συλλογικοτήτων των εργαζομένων στο ΔΣ για να αποφεύγονται οι περιπτώσεις αυταρχισμού και υπερσυγκέντρωσης εξουσιών. Τι επιλέγει κανείς; Αυτοκρατορική διαχείριση ή συλλογική διαχείριση όσο πιο κοντά μπορούμε στην άμεση δημοκρατία; Εμείς επιλέγουμε το δεύτερο».
Μια επίσης από τις πρώτες προτεραιότητες του ΣΥΡΙΖΑ θα είναι, όπως μας λεει, να εισπράξει επιτέλους αυτό το περίφημο 1,5% που όλες οι κυβερνήσεις εξαγγέλλουν αλλά κανείς ακόμα δεν έχει υλοποιήσει. «Θα είναι μάλιστα μια από τις προϋποθέσεις αδειοδότησης των σταθμών». Κατά τ' άλλα, «απαιτείται σίγουρα τροποποίηση του Νόμου Γερουλάνου».
Συζητώντας για το πολύπαθο σενάριο στην Ελλάδα εκτιμά πως «πρέπει να επανέλθει δριμύτατη η ελληνική μυθοπλασία και να αναπτυχθεί η παραγωγή. Και μας θυμίζει πως ο κινηματογράφος και η τηλεόραση έχουν μεγάλη συνεισφορά στο ΑΕΠ της χώρας. «Στην Τουρκία πριν 4 χρόνια, τα τούρκικα σίριαλ έφεραν 250 εκατομμύρια δολάρια στο ΑΕΠ της γείτονος. Κι εμείς φέτος, στην ελληνική τηλεόραση ακούμε για καθημερινά σίριαλ που δίνουν μηνιαία αμοιβή 250 ευρώ (!). Που δεν φτάνουν ούτε για τις βενζίνες των εργαζομένων». Η επαναλειτουργία της ΕΡΤ, μια δέσμευση του ΣΥΡΙΖΑ, εκτιμά πως «θα δώσει ώθηση στην παραγωγή: μυθοπλασία, ντοκιμαντέρ πρόγραμμα ΜΙΚΡΟΦΙΛΜ. Σκεφτείτε πως ένα σίριαλ μπορεί να απασχολεί 450 ανθρώπους».
Και το Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου; Το πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ υιοθετεί μια κριτική στάση απέναντι στο Ελληνικό Φεστιβάλ, που για πολύ κόσμο αποτελεί πρότυπο ελληνικού πολιτιστικού θεσμού. «Δεν υιοθετούμε κριτική στάση. Αντιπροτείνουμε την δική μας θέση. Είναι γεγονός πως κάνει ελάχιστες ελληνικές παραγωγές. Ασφαλώς γίνονται ενδιαφέροντα πράγματα αλλά λέγεται πως υπήρξαν συμβάσεις σε μεγάλες παραγωγές με συμβάσεις 750 ευρώ το τρίμηνο. Και στην Επίδαυρο έχουν μειωθεί οι θεατές. Το κόστος για ένα ζευγάρι είναι πλέον πολύ ψηλό. Ξέρετε πως γενικώς στην Ελλάδα, υπάρχουν μεγάλα στρώματα του πληθυσμού που αποκλείονται από το θέαμα; Πάρα πολλοί άνθρωποι δεν είναι καν εγγεγραμμένοι στον ΟΑΕΔ, οπότε δεν έχουν κάρτα ανεργίας, και άρα δεν μπορούν ούτε να μειωμένα εισιτήρια ανέργων να έχουν. Χρειάζεται μεγάλη προσοχή στην χάραξη πολιτικής».
Παρατηρώ πως οι θέσεις του κόμματος ως προς το Μέγαρο συγκλίνουν με αυτές του Τασούλα που ζητά την παραχώρηση και των δύο κτηρίων στο κράτος.
«Και εμείς πιστεύουμε ότι πρέπει να περιέλθουν στην Πολιτεία αφού ήδη τελούν υπό την εγγύηση του ελληνικού δημοσίου, δηλαδή επί της ουσίας είναι ήδη χρέη του Ελληνικού κράτους, εξαιτίας των συμφωνιών του Μεγάρου Μουσικής με τις προηγούμενες μνημονιακές κυβερνήσεις. Όταν κάτι το πληρώνει ο λαός, πρέπει και να του ανήκει. Όμως η πρότασή μας για το Μέγαρο Μουσικής, όπως υπάρχει στα προγραμματικά μας κείμενα, αναδεικνύει την εντελώς διαφορετική αντίληψη που έχουμε στο θέμα του Πολιτισμού. Η λειτουργία του πρέπει να διασφαλίζει την εκπροσώπηση όλων των πολιτιστικών τάσεων και ρευμάτων σε συνθήκες ελεύθερης έκφρασης και ταυτόχρονα διαρκούς κοινωνικού ελέγχου, χωρίς όμως να επανέλθουμε στο παλιό μοντέλο των κλαδικών εκπροσωπήσεων».
Πως βλέπουν την ανέγερση του Κέντρου Πολιτισμού Σταύρος Νιάρχος; Διότι κάποιοι λένε πως ο ΣΥΡΙΖΑ δεν έδειξε και πολύ ενθουσιασμό για το εγχείρημα.
«Εάν η θέση μας πως η μετεγκατάσταση της Λυρικής Σκηνής στο Πολιτιστικό Πάρκο - ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος πρέπει να γίνει με γνώμονα μόνο το δημόσιο συμφέρον, είναι λάθος, τότε τι περισσότερο να πω; Εμείς πιστεύουμε ότι ο Πολιτισμός είναι Δημόσιο Αγαθό, όπως η Υγεία και η Παιδεία και άρα προστατευόμενο από την Πολιτεία. Φυσικά και είμαστε υπέρ των συνεργιών, αλλά προς όφελος του κοινού και των δημιουργών και εν τέλει του ελληνικού σύγχρονου πολιτισμού. Αν κάποιοι θέλουν τα πάντα πουλημένα, ιδιωτικά και άγρια ταξικά, είναι άλλη υπόθεση και πάντως όχι υπόθεση της Αριστεράς».
Τελειώνοντας την κουβέντα μας, σκεφτόμουν πως οι εξαγγελίες του ΣΥΡΙΖΑ είναι πολύ φιλόδοξες και προϋποθέτουν αύξηση των κονδυλίων για τον πολιτισμό σε μια εποχή που το πρώτο που κόβουν οι κυβερνήσεις είναι ακριβώς τα λεφτά για τον πολιτισμό. Το μεγάλο ερώτημα είναι που θα βρεθούν τα χρήματα για όλα αυτά -κι αυτό είναι ένα γενικότερο ερώτημα ως προς την πολιτική του ΣΥΡΙΖΑ που έχει πολύς κόσμος...
«Κατ' αρχήν τα πρώτα μέτρα που συζητήσαμε και πριν είναι δεσμεύσεις από την Θεσσαλονίκη ήδη. Τώρα η επαναφορά συλλογικών συμβάσεων, το δικαίωμα στην περίθαλψη, την στέγη και την αξιοπρέπεια είναι θεμελιώδες για όλους τους ανθρώπους και φυσικά και οι καλλιτέχνες είμαστε άνθρωποι, νομίζω. Επίσης δεν είμαστε χομπίστες, δεν θέλουμε να είμαστε έρμαια των πάσης φύσεως και διαφόρων επιδιώξεων Μαικήνων, για να μπορούμε να δημιουργήσουμε.
Όσο για το που θα βρούμε τα λεφτά, από εκεί που δεν θέλησαν όλα αυτά τα χρόνια να τα βρουν οι δύο συνεταίροι της καταστροφής. Μιλήσαμε πριν για το 1,5%, ε, δεν είναι μία απάντηση σ' αυτό το ερώτημα;».
Ποιος είναι αλήθεια ο ιδανικός υπουργός πολιτισμού για τον ΣΥΡΙΖΑ; Η κ.Χατζησοφιά μας βεβαιώνει πως δεν έχει πέσει ακόμα κάποιο όνομα στο τραπέζι, όμως το σίγουρο είναι πως «ο άνθρωπος που θα το αναλάβει θα έχει ενεργή ενασχόληση με τον χώρο του πολιτισμού - με τον α' ή β' τρόπο». Σπεύδει ωστόσο να μας θυμίσει πως ο «πολιτισμός δεν μπορεί να είναι θέμα ενός προσώπου, αλλά αντικείμενο συλλογικής επεξεργασίας».
Η συνάντηση μας τελειώνει με την κοινή παραδοχή πως αυτό που έγινε στο «Charlie Hebdo" είναι ανατριχιαστικό. «Δυστυχώς ο κόσμος αδυνατεί να αντιληφθεί τι σημαίνει σάτιρα. Οι άνθρωποι ενοχλούνται γιατί βλέπουν διογκωμένα τα ελαττώματά τους. Θέλει εξάσκηση η ανεκτικότητα. Το πιο δύσκολο πράγμα είναι να πολεμήσεις την μισαλλοδοξία. Κι εγώ στην καριέρα μου στην τηλεόραση αντιμετώπισα την λογοκρισία. Όμως αν έχεις για ήρωες 10 αγγέλους, δεν έχεις έργο. Φυσικά τίποτε από αυτά δεν μπορεί να συγκριθεί με το απίστευτο αυτό φονικό στο Charlie. Το μόνο που μπορείς να απαντήσεις σε μια τέτοια κτηνωδία είναι το «Δεν φοβάμαι, δεν μισώ».