Πολλά ακούγονται τον τελευταίο καιρό με αφορμή την ίδρυση του ΕΚΟΜΕ, δηλαδή του Εθνικού Κέντρου Οπτικοακουστικών Μέσων και Επικοινωνίας (ΕΚΟΜΕ Α.Ε). Ο κινηματογραφικός κόσμος βρίσκεται σε αναστάτωση καθώς οργιάζει η φημολογία: θα καταργηθεί το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου; Θα συγχωνευτεί με το ΕΚΟΜΕ ή μήπως θα υπάγεται στο εξής στο νεοσύστατο Υπουργείο Ψηφιακής Πολιτικής, Τηλεπικοινωνιών και Ενημέρωσης αντί για τον «φυσικό» του χώρο, το Υπουργείο Πολιτισμού; Η πρόσφατη παραίτηση του προέδρου του ΕΚΚ και οι εντάσεις στο εσωτερικό του δεν βοήθησαν ακριβώς την κατάσταση. Μια σειρά από κινηματογραφικούς φορείς, αλλά και ερωτήσεις βουλευτών, έκρουσαν των κώδωνα του κινδύνου, ενώ ο ΣΑΠΟΕ (Σύνδεσμος Ανεξάρτητων Παραγωγών Οπτικοακουστικών Έργων) άσκησε κριτική στο νομοσχέδιο για την ενίσχυση των ιδιωτικών επενδύσεων σε οπτικοακουστικά έργα που τέθηκε σε διαβούλευση, αναρωτώμενος: «Το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου καταργείται;». «Καταργείται ο νόμος για τον κινηματογράφο;».
Για να μη χανόμαστε σε όλο αυτό τoν κυκεώνα εικασιών, απευθυνθήκαμε στον καθ΄ ύλην αρμόδιο: στον Πάνο Κουάνη, που πριν λίγο καιρό διορίστηκε στην θέση του προέδρου και διευθύνοντος συμβούλου του ΕΚΟΜΕ. Στην πρώτη του συνέντευξη από την θέση αυτή, ο κύριος Κουάνης μας ξεκαθάρισε αρκετά πράγματα. Όπως για παράδειγμα πως δεν καταργείται, ούτε συγχωνεύεται το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου.
Ας τα πάρουμε όμως από την αρχή. Ο Πάνος Κουάνης, ήταν μέχρι πρότινος προϊστάμενος προγράμματος και διοικητικής υποστήριξης στο Κανάλι της Βουλής. Στο παρελθόν εργάστηκε στην ΕΡΤ, στο Υπουργείο Τύπου και ΜΜΕ και στον οργανισμό Αθήνα 2004. Το διδακτορικό του είχε ως θέμα την ανάλυση καταναλωτικών προτύπων στον κινηματογράφο και το μεταπτυχιακό του στις ΗΠΑ ως αντικείμενο την Κινηματογραφική και Τηλεοπτική Παραγωγή.
Όπως μας εξήγησε, το ΕΚΟΜΕ, η ίδρυση του οποίου προβλεπόταν από τον 4339 του 2015 (του γνωστού μας ως νομοσχεδίου για τις τηλεοπτικές άδειες δηλαδή) «είναι μια ανώνυμη εταιρεία του Δημοσίου η οποία πρακτικά καλείται να καλύψει τα κενά της οπτικοακουστικής αγοράς σε διάφορους τομείς, όπως της εκπαίδευσης, της έρευνας, και της ψηφιοποίησης των αρχείων. Ο πρώτος βέβαια τομέας είναι αυτός της παραγωγής».
-Που όμως αποτελεί αντικείμενο του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου...
-Αυτό που κάνουμε εμείς είναι κάτι εντελώς διαφορετικό. Καταρχάς αφορά μια μεγάλη γκάμα οπτικοακουστικών έργων, όχι μόνο τον κινηματογράφο, αλλά την τηλεόραση, το animation, τα videogames, και τις ψηφιακές εφαρμογές. Θέλουμε να αναπτύξουμε πιο εξειδικευμένα χρηματοοικονομικά εργαλεία, πέρα από τις κλασικές επιχορηγήσεις άλλων δημόσιων οργανισμών. Το υπό διαβούλευση νομοσχέδιο αποτελεί την πρώτη μας μεγάλη δράση. Αυτή τη στιγμή βρίσκεται στην οριστικοποίησή του, δηλαδή στην ΚΕΜΚΕ που ελέγχει τις κρατικές ενισχύσεις. Έπειτα θα πάει στη Βουλή για ψήφιση. Αποτελεί μέρος ενός πολυνομοσχεδίου του Υπουργείου Ψηφιακής Πολιτικής. Στόχος μας είναι να μεγαλώσει την ελληνική αγορά και παραγωγή. Δηλαδή όχι μόνο να προσελκύσει ξένους παραγωγούς αλλά και να αναπτύξει την εσωτερική παραγωγή.
-Πώς θα συνοψίζατε τους στόχους του νομοσχεδίου;
-Ο πρώτος είναι η ανάπτυξη της εσωτερικής παραγωγής. Ο δεύτερος η ανάπτυξη συμπαραγωγών με το εξωτερικό. Και ο τρίτος, η προσέλκυση ξένων παραγωγών ώστε είτε να γυρίσουν εδώ τις ταινίες ή τις σειρές τους, είτε στήνοντας γραφείο στην Ελλάδα. Ήδη υπάρχει έντονο ενδιαφέρον και για τα δύο.
-Και με ποιο τρόπο θα το πετύχει αυτό το ΕΚΟΜΕ;
-Με ένα κίνητρο που εφαρμόζεται στο εξωτερικό από το '90. Είναι πολύ έξυπνο. Σου λέει «κάνε την παραγωγή σου στην χώρα μας, κι εμείς, με βάση τις "επιλέξιμες δαπάνες" σου εδώ, δηλαδή τα τιμολόγια (ξενοδοχεία, γυρίσματα, προσωπικό, υπηρεσίες, αμοιβές κλπ), θα σου επιστρέψουμε ένα μέρος της δαπάνης αυτής. Δηλαδή αν ξοδέψεις 100 ευρώ, θα πάρεις πίσω τα 25».
-Τους επιστρέφετε το 25% δηλαδή. Αυτό θα ισχύσει και για τους Έλληνες παραγωγούς;
-Ασφαλώς. Μια ελληνική εταιρεία παραγωγής μπορεί να κάνει την σχετική αίτηση πριν ξεκινήσει γυρίσματα (που είναι προαπαιτούμενο), και αφού ολοκληρωθεί το postproduction, δηλαδή αφού πληρωθεί και το τελευταίο τιμολόγιο, να προσκομίζει τα τιμολόγια μαζί με την έκθεση του ορκωτού λογιστή και κάποια άλλα δικαιολογητικά στο ΕΚΟΜΕ, το οποίο αφού τα ελέγξει θα της επιστρέψει το 25% των επιλέξιμων δαπανών. Βέβαια αν μια ταινία κόστους 1,5 εκατομμυρίων ευρώ δαπανήσει τις 500.000 σε άλλη χώρα, η επιστροφή του 25% θα γίνει επί του ποσού που δαπανήθηκε στην Ελλάδα. Συγκεκριμένα, στο παράδειγμα αυτό, η επιστροφή υπολογίζεται επί του ενός εκατομμυρίου, ενώ εάν το συνολικό budget δαπανηθεί στην Ελλάδα, τότε υπάρχει ένα πλαφόν που αφορά στο 80% του συνολικού κόστους παραγωγής.
-Άρα στην πράξη δεν είναι 25%...
-Υπάρχει το θέμα των επιλέξιμων δαπανών και ένα πλαφόν ως προς το συνολικό κόστος παραγωγής, όχι ως προς την δαπάνη. Το ορίζει το άρθρο 54 του ΓΑΚ της ΕΕ ως προς τις χρηματοδοτήσεις των οπτικοακουστικών έργων. Βέβαια, αν το συνολικό μπάτζετ ενός έργου είναι 1,5 εκατομμύρια, και τα 500.000 ευρώ δαπανηθούν φερ' ειπείν στην Ιταλία, αναλογεί το 80% στην Ελλάδα, έτσι κι αλλιώς. Αλλά ναι, αν είχε δαπανηθεί όλο το ποσό στην Ελλάδα, θα τους δίναμε το 25% του 80% του προϋπολογισμού.
-Και τι γίνεται αν η ταινία που έχει αιτηθεί επιστροφή από το ΕΚΟΜΕ έχει επιδοτηθεί από το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου;
-Το σύνολο των κρατικών ενισχύσεων που λαμβάνει ένα έργο σε οποιοδήποτε κράτος-μέλος δεν μπορεί να ξεπερνά το 50%. Άρα αν ένας παραγωγός έχει λάβει χρήματα από το ΕΚΚ ή την ΕΡΤ και αυτά τα δύο καλύπτουν το 50% του προϋπολογισμού του δεν μπορεί να έρθει σε μας. Αν όμως οι ενισχύσεις αυτές τον καλύπτουν κατά 25% η περισσότερο, μπορεί να αιτηθεί τα άλλα 25% ή το υπόλοιπο από το ΕΚΟΜΕ.
-Μου λέτε δηλαδή πως ο ΕΚΟΜΕ δεν λειτουργεί ανταγωνιστικά με τους άλλους θεσμούς ενίσχυσης του κινηματογράφου;
-Ακριβώς. Δεν είναι ανταγωνιστικός αλλά συμπληρωματικός ο ρόλος του προς τις άλλες χρηματοδοτήσεις στην Ελλάδα. Μάλιστα η ΕΕ ορίζει πως αυτό το 50% που μάξιμουμ μπορεί να λάβει ένας παραγωγός σε κράτος-μέλος της ως κρατική ενίσχυση, μπορεί να γίνει 60% εφόσον πρόκειται για συμπαραγωγή, ακόμα και 70% στην περίπτωση του ΕΚΟΜΕ αν αφορά αυτό που η ΕΕ ορίζει ως «δύσκολο οπτικοακουστικό έργο». Δηλαδή, πρώτο ή δεύτερο έργο ενός σκηνοθέτη ή παραγωγού, έργο με περιορισμένη διανομή στις διεθνείς αγορές, ή σε γλώσσα περιορισμένης εμβέλειας όπως η ελληνική, ή έργο χαμηλού προϋπολογισμού.
-Δηλαδή; Πόσο χαμηλού; Διότι η έννοια «χαμηλός προϋπολογισμός» άλλες τιμές λαμβάνει στην Ελλάδα της κρίσης κι άλλες φερ' ειπείν στη Γαλλία...
-Εμείς έχουμε ορίσει ως έργο χαμηλού προϋπολογισμού ένα μπάτζετ έως 500.000 ευρώ. Γιατί, πράγματι, η ΕΕ θεωρούσε χαμηλό προϋπολογισμό το 1,5 εκατομμύριο! Πρέπει επίσης να διευκρινίσω πως σε αυτό το πλαφόν των 50% δεν συνυπολογίζονται λεφτά της κοινότητας. Δηλαδή δεν επηρεάζει αν κάποιος έλαβε ενίσχυση από το Eurimages ή το Media.
-Για να το πούμε απλά λοιπόν: αν ξοδεύεις λεφτά στην Ελλάδα για ταινία, σίριαλ, κινούμενο σχέδιο ή videogame, παίρνεις ένα ποσό πίσω. Αυτομάτως. Χωρίς αξιολόγηση.
-Ναι και όχι, υπάρχει μια τυπική αξιολόγηση, αλλά όχι με την έως τώρα λογική. Και η ιδιαιτερότητα του εργαλείου αυτού είναι πως είναι αυτοχρηματοδοτούμενο. Σου λέει δηλαδή: έλα, ξόδεψε, δημιούργησε φορολογικό έσοδο και πάρε πίσω ένα μέρος των δαπανών σου. Με το σκεπτικό πως για κάθε ευρώ που δαπανάς παράγεις κι άλλα ευρώ. Αυτό το σύστημα, που ονομάζεται «cash rebate» και σε άλλες χώρες «tax credit», εφαρμόζεται σε 26 χώρες της ΕΕ. Εμείς είμαστε από τις τελευταίες που το υιοθετούμε. Σκεφθείτε πως στο Ηνωμένο Βασίλειο, για κάθε λίρα που επέστρεφε ο αντίστοιχος φορέας τους στην παραγωγή, είχε παραχθεί φορολογικό έσοδο (έσοδο για το κράτος δηλαδή) 3,74 λίρες. Στην Γαλλία, κάθε ευρώ επιστροφής αντιστοιχούσε σε 3,1 ευρώ για το κράτος. Στην Αγγλία, από το 2007 που υιοθετήθηκε το cash rebate έως το 2014, η δαπάνη για κινηματογραφική παραγωγή, από τα 850 εκατομμύρια λίρες εκτοξεύτηκε στα 1,4 δις. Είναι δηλαδή ένα win-win κίνητρο. Διότι ο παραγωγός παίρνει άμεσα τα χρήματά του, αλλά με μηδενική επιβάρυνση στον κρατικό προϋπολογισμό. Το βασικό είναι πως πρόκειται για έναν δαφανή και αυτόματο μηχανισμό, καθώς δεν μεσολαβούν υποκειμενικά κριτήρια.
-Αυτό όμως σημαίνει πως θα γυρίζεται κάθε καρυδιάς καρύδι, χωρίς καμία αξιολόγηση ποιότητας. Δεν φοβάστε πως όλο αυτό θα σχολιαστεί ως μια καλλιτεχνική ισοπέδωση, ως μια άνευ όρων παράδοση στους νόμους της αγοράς;
-Μα πόσες κακές ταινίες έχουν περάσει από τόσες επιτροπές όλα αυτά τα χρόνια; Το θέμα είναι να δώσεις δουλειά στον κόσμο, να ανοίξεις την αγορά για σειρές, ταινίες, videogames, animation. Επίσης, να μη ξεχνάμε ότι υπάρχει η προϋπόθεση των πινάκων των πολιτιστικών κριτηρίων, του λεγόμενου cultural test που είναι ένα αυτόματο point system από το οποίο θα περνάνε όλα τα έργα, και θέτει standards και προϋποθέσεις, ώστε το εργο να θεωρηθεί πολιτιστικό προϊόν. Δηλαδή να πάρει την εξαίρεση που επιβάλλουν οι κανόνες ανταγωνισμού της ΕΕ. Τώρα το πώς θα αξιολογηθεί ένα τελικό προϊόν είναι εν τέλει θέμα του κοινού, των φεστιβάλ κλπ. Η μόνη προϋπόθεση που θέτει αυτό το κίνητρο είναι: «ξοδέψτε στην Ελλάδα». Δεν είναι κρίμα για παράδειγμα να γυρίζονται τόσα σίριαλ και ταινίες έξω, λχ. στη Κροατία, στη Μάλτα, στην Τουρκία;
-Το μέτρο αυτό εφαρμόζεται και ως αντίβαρο στην καταργηθείσα επιστροφή του φόρου επί των κινηματογραφικών εισιτηρίων; Ήταν μια μνημονιακή υποχρέωση που δημιούργησε σάλο στον χώρο, αποστερώντας από την ελληνική παραγωγή ένα σημαντικό της πόρο...
-Καμία σχέση. Πρόκειται για εντελώς άλλο κίνητρο. Ωστόσο εξετάζουμε και την υιοθέτηση φοροαπαλλαγών με τα υπουργεία Οικονομίας και Ανάπτυξης και Οικονομικών. Αλλά με έναν πιο σύγχρονο τρόπο. Διότι ένας παλιότερος νόμος για φοροαπαλλαγές δεν εφαρμόστηκε στην πράξη ποτέ. Επρόκειτο για το άρθρο 73 του 3842 του 2010. Και εκτιμώ πως, εκτός από το ότι έπεσε πάνω στην κρίση, δεν λειτούργησε ποτέ, γιατί είχε ως προαπαιτούμενο τα λεφτά ενός ιδιώτη να περνάνε μέσα από το ΕΚΚ. Όμως ο άλλος θέλει να δώσει απευθείας τα λεφτά του στον παραγωγό, τον σκηνοθέτη ή τον ηθοποιό που επιθυμεί. Δεν θέλει να βάλει το κράτος ως ενδιάμεσο στη χορηγία του.
-Και τώρα η ερώτηση που κερδίζει: μιλάτε για το πόσο σημαντική θα είναι η τονωτική αυτή ένεση στην εγχώρια οπτικοακουστική αγορά -χωρίς να επιβαρύνεται ο κρατικός προϋπολογισμός. Άρα να εικάσουμε πως η «κλασική» κρατική επιδότηση μέσω του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου θεωρείται πλέον ασύμφορη; Θα κλείσει το ΕΚΚ; Θα συγχωνευτεί ή θα απορροφηθεί από το ΕΚΟΜΕ; Θα υπαχθεί στο νέο Υπουργείο;
-Αυτό είναι ένα απίστευτο ψέμα.
-Ποιο απ' όλα;
-Όλα όσα προαναφέρατε. Δεν υπάρχει καμία τέτοια πρόθεση, ούτε από εμάς, ούτε από το Υπουργείο. Εμείς κοιτάμε το οπτικοακουστικό προϊόν στο σύνολό του. Το ΕΚΚ έχει συγκεκριμένο ρόλο. Εμείς λειτουργούμε συμπληρωματικά και ενισχυτικά. Δεν θέλουμε να υποκαταστήσουμε κανέναν. Όπως ακριβώς συμβαίνει με την ΕΡΤ, που τα τελευταία χρόνια έχει ξοδέψει 10 εκατομμύρια ευρώ για τον κινηματογράφο. Αμφισβήτησε ή υπονόμευσε η λειτουργία της ΕΡΤ την λειτουργία του ΕΚΚ; Ολ' αυτά είναι στο μυαλό των ανθρώπων που θέλουν το ΕΚΚ και τον χώρο σε μόνιμη διαμάχη, διότι αποσκοπούν σε ίδιον όφελος στη λογική του διαίρει και βασίλευε.
-Μπορεί, αλλά εύλογο είναι να υπάρχει κι ένας προβληματισμός, έτσι δεν είναι; Για το πού βρίσκεται το Κέντρο μετά απ' όλα αυτά... Πόσω μάλλον όταν το Film Commission, η υπηρεσία δηλαδή που ασχολείται με τα γυρίσματα των ξένων παραγωγών στην Ελλάδα, υπάγεται στην αρμοδιότητα του ΕΚΚ, σύμφωνα με τον νόμο Γερουλάνου (3905). Δεν έχουμε ένα μπλέξιμο αρμοδιοτήτων εδώ;
-Πράγματι, σύμφωνα με το νόμο Γερουλάνου, που προβλέπει την ίδρυση του Film Commission, η διεύθυνση αυτή του ΕΚΚ έχει την αρμοδιότητα για την προσέλκυση διεθνών συμπαραγωγών. Υπάρχει και σε μας μια παρεμφερής παράγραφος (στο νομοσχέδιο του 2015). Αλλά είναι σαν να μου λέτε πως και οι 15 φορείς που σήμερα έχουν ως στόχο να προσελκύσουν επενδύσεις στην Ελλάδα, όπως ο ΕΟΤ και το Enterprise Greece, είναι ανταγωνιστικές μεταξύ τους (!). Ήδη είμαστε σε συνεργασία με το Film Commission. Τους βοηθάμε. Έχει συγκροτηθεί ήδη μια διυπουργική ομάδα από νομικούς και φτιάχνουμε το νομοσχέδιο για τις αδειοδοτήσεις των κινηματογραφικών παραγωγών. Που θα διευκολύνει δηλαδή τους παραγωγούς που γυρίζουν στην Ελλάδα να βγάλουν εύκολα τις σχετικές άδειες. Κι ύστερα ο νόμος αυτός θα έρθει στην Βουλή. Η μόνη μας λοιπόν ανάμειξη είναι να φτιάξουμε αυτό το πλαίσιο. Από εκεί και πέρα είναι δουλειά του Film Commission να διευκολύνει πρακτικά τα γυρίσματα των ξένων παραγωγών στην Ελλάδα. Και βέβαια ως Υπουργείο Ψηφιακής Πολιτικής έχουμε την υποχρέωση να τους βοηθήσουμε να φτιάξουν και την ψηφιακή τους πλατφόρμα.
-Είναι κι αυτό μέσα στις αρμοδιότητες του ΕΚΟΜΕ;
-Στο Υπουργείο Ψηφιακής Πολιτικής υπάγεται η Γενική Γραμματεία που υλοποιεί τα σχετικά έργα. Εμείς θα τους βοηθήσουμε και εδώ να το υλοποιήσουν πιο γρήγορα και αποτελεσματικά.
-Πέρα από την παραγωγή, τι άλλες δράσεις υποστηρίζει το ΕΚΟΜΕ;
-Η ψηφιοποίηση των οπτικοακουστικών αρχείων της Ελλάδας είναι βασικός του ρόλος, όπως και το εκπαιδευτικό/ερευνητικό κομμάτι Στο πλαίσιο μάλιστα του νεοσύστατου Forum με τους 10 αρχαιότερους πολιτισμούς στον πλανήτη (μια πρωτοβουλία των ΥΠΕΞ Ελλάδος και Κίνας), αναπτύξαμε ένα δίκτυο συνεργασίας με παρεμφερείς οργανισμούς με στόχο την ανταλλαγή τεχνογνωσίας σε θέματα restoration οπτικοακουστικών αρχείων και την διεξαγωγή ερευνητικών προγραμμάτων στα οπτικοακουστικά. Θα προχωρήσουμε σύντομα στην δημιουργία ενός πρότυπου Κέντρου Ψηφιοποίησης με στόχο να βοηθήσουμε τους δημόσιους φορείς και τους ιδιώτες που έχουν οπτικοακουστικό υλικό. Εμείς, θα διαθέτουμε το προσωπικό και την τεχνογνωσία. Να σας πω επίσης πως το ΕΚΟΜΕ θα ενσωματώσει τα στελέχη του Εθνικού Οπτικοακουστικού Αρχείου και του Ινστιτούτου Οπτικοακουστικών Μέσων -που ως φορείς δεν υφίστανται πλέον.
-Ποτέ ξεκινά τη δράση του το ΕΚΟΜΕ;
-Αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε σε φάση στελέχωσης, που γίνεται μέσω αποσπάσεων και μετατάξεων από τον Δημόσιο Τομέα.
Όσον αφορά το ετήσιο μπάτζετ μας, έχουμε δεσμεύσει ένα ποσό από τον προϋπολογισμό του υπουργείου το οποίο θα καλύπτει τα βασικά έξοδα λειτουργίας του ΕΚΟΜΕ. Αυτό το budget είναι ξέχωρο από τον ετήσιο προϋπολογισμό του επενδυτικού κινήτρου που θα προέρχεται από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων. Ασφαλώς το ενδεχόμενο να μας έρθουν πολλοί παραγωγοί συνεπάγεται πως θα επιστρέψουμε πολλά χρήματα. Όπως είναι πιθανό το να έρθει κάποια στιγμή και μια πολύ μεγάλη παραγωγή και να μας βγάλει εκτός μπάτζετ. Αλλά πρέπει να ορίσουμε ένα ετήσιο μπάτζετ, αυτό το έχουν όλες οι χώρες, πόσο μάλλον εμείς που βρισκόμαστε και σε μια δύσκολη οικονομική συγκυρία. Αν υπάρξει υπέρβαση η εκταμίευση θα μετατίθεται για την επόμενη χρονιά.
Εάν ένα πράγμα μας έχει μάθει όλα αυτά τα χρόνια η κρίση, είναι ότι για να προχωρήσουμε πρέπει να υιοθετήσουμε νέες πρακτικές και να μάθουμε να συνεργαζόμαστε, μακριά από φοβικά σύνδρομα.
Γενικά πάντως, υπάρχει μια καχυποψία για κάθε τι καινούργιο. Θυμάμαι, τότε που άνοιξε το κανάλι της Βουλής, κάποιοι φοβόντουσαν πως θα κλείσει η ΕΡΤ! Όχι, δεν θα σταματήσει ποτέ η επιδότηση του σινεμά ως πολιτιστικού αγαθού και η σχέση του με το Υπουργείο Πολιτισμού.