Υπάρχει αυξανόμενη πεποίθηση διεθνώς ότι ο ρόλος των νέων είναι βασικός προκειμένου να οδηγηθεί η κοινωνία πέρα από τα σημερινά αβέβαια όριά της και να διασφαλιστεί η βιώσιμη ανάπτυξη χωρίς επιπτώσεις στα οικοσυστήματα. Οι νέοι έχουν ενέργεια, παλμό και αισιοδοξία. Επιπλέον, σε ένα περιβάλλον που τους ενθαρρύνει και τους προσφέρει ευκαιρίες μπορούν να φέρουν ουσιαστική αλλαγή.
Η βιώσιμη ανάπτυξη συνδέεται με τη λήψη μέτρων για την κλιματική αλλαγή, τη μείωση των ρύπων που ενισχύουν το φαινόμενο του θερμοκηπίου, την καλύτερη διαχείριση της ενέργειας και των φυσικών πόρων, τη χρήση Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, και απαιτεί αλλαγές σε επίπεδο πολιτικών, νομοθετικών και κανονιστικών ρυθμίσεων. Απαιτεί επίσης αλλαγές στον τρόπο που ζούμε, δουλεύουμε, δημιουργούμε, καταναλώνουμε, ταξιδεύουμε, παράγουμε ενέργεια και σχεδιάζουμε τις πόλεις μας. Για την εδραίωση της είναι απαραίτητος ο συνδυασμός της καινοτομίας, της έρευνας και των νέων τεχνολογιών, αλλά και η συμμετοχή του ιδιωτικού κεφαλαίου παράλληλα με τις κυβερνητικές πολιτικές. Επομένως οι κυβερνήσεις δεν μπορούν να διαμορφώσουν τη σχετική «ατζέντα» από μόνες τους. Μέσα από το δημόσιο διάλογο είναι απαραίτητη η συμμετοχή των πολιτών, Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων, της ακαδημαϊκής κοινότητας και φυσικά των νέων!
Η απάντηση σε αυτή την πρόκληση βρίσκεται πρωτίστως στην εκπαίδευση και την ενημέρωση. Προκειμένου να διασφαλίσουμε για το μέλλον τη βιώσιμη ανάπτυξη, η νέα γενιά θα πρέπει να γνωρίζει καλά πολλές πτυχές του παγκόσμιου προβλήματος και τις πιθανές του λύσεις. Το σχολείο ή το πανεπιστήμιο μπορεί να παίξει κεντρικό ρόλο στο να εμπεδωθούν οι έννοιες που το απαρτίζουν, μέσα από μια ολιστική προσέγγιση. Το πλαίσιο της σωστής εκπαίδευσης πρέπει να περιλαμβάνει υποδομές, μεθοδολογία και αξίες, με στόχο να παροτρυνθούν οι νέοι να σκεφτούν για το μέλλον και να συμβάλλουν αποτελεσματικά.
Οι ευκαιρίες που δίνονται στα πανεπιστήμια, πέρα από τη γνώση, δημιουργούν προϋποθέσεις για έκφραση φρέσκων ιδεών ώστε να ξεπεραστούν οι αποτυχίες μας σαν κοινωνία και να προταθούν λύσεις για σωστή διαχείριση των πλουτοπαραγωγικών πηγών και φυσικών πόρων σε ένα πιο δίκαιο και βιώσιμο περιβάλλον ανάπτυξης. Τα μεγάλα πανεπιστήμια του κόσμου έχουν να επιδείξουν πολλές πρόσφατες πρωτοβουλίες των φοιτητών τους, οι οποίοι ασκούν πιέσεις στις διοικήσεις των εκπαιδευτικών τους ιδρυμάτων προκειμένου να προσανατολίσουν τα επενδυτικά τους κεφάλαια σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας διασφαλίζοντας τις προϋποθέσεις για ένα πιο βιώσιμο πλανήτη. Σύγχρονες μέθοδοι επικοινωνίας, όπως τα social media, βοηθούν στην ανταλλαγή απόψεων και δημιουργούν συνθήκες για συνεργασία και γνώση που ενδυναμώνουν το ενδιαφέρον τους και το ανατροφοδοτούν με καινούργια δεδομένα.
Τι γίνεται όμως όταν οι νέοι δεν είναι σε θέση να αποκτήσουν ένα σοβαρό επίπεδο εκπαίδευσης; Σε αυτή την περίπτωση είναι πιθανό να εξαιρεθούν και από άλλες σημαντικές ευκαιρίες όπως η εργασία, η απασχόληση και η οικονομική εξασφάλιση. Έγκυρη έρευνα για την ανεργία και την οικονομική περιθωριοποίηση υποδεικνύει ότι αυτοί που μένουν έξω από το βασικό ρεύμα της εκπαίδευσης και της οικονομίας, μένουν επίσης έξω από κρίσιμους διαλόγους που λαμβάνουν χώρα σήμερα σε παγκόσμιο επίπεδο: κλασσικά απουσιάζουν από τα αμφιθέατρα, τα κοινοβούλια και το δημόσιο διάλογο, δεν συμμετέχουν σε συνέδρια κλπ. Επομένως η οπτική, οι επιθυμίες και οι επιδιώξεις τους δεν αποτυπώνονται επαρκώς στις πολιτικές και τους νόμους. Οι ιδέες τους και η συμμετοχή τους στην αντιμετώπιση προκλήσεων όπως η κλιματική αλλαγή, η υπερθέρμανση του πλανήτη, οι κοινωνικές συγκρούσεις, η διαφορετικότητα ή η αντιμετώπιση του HIV και του AIDS, εκ των πραγμάτων δεν μπορούν να συνεκτιμηθούν και οι ίδιοι δεν μπορούν να συμβάλλουν αποτελεσματικά.
Το ερώτημα που τίθεται είναι κατά πόσο οι νέοι στην Ελλάδα της κρίσης σήμερα μπορούν να παρακολουθήσουν, έστω κατ' αρχήν, αυτή την «παγκόσμια συζήτηση» όταν η ανεργία είναι το κύριο πρόβλημα των ημερών, πολύ περισσότερο μάλλον να συμβάλλουν με πράξεις ευθύνης; Πολλοί νέοι αναγκάζονται ακόμη και να εγκαταλείψουν τις σπουδές τους όταν το πανεπιστήμιο είναι μακριά από τον τόπο κατοικίας των γονιών τους ή να συμβιβαστούν με μια σχολή κατώτερη των προσδοκιών τους ή συχνά με μια περιστασιακή απασχόληση για ένα πενιχρό χαρτζιλίκι.
Επιπλέον, πως θα μπορούσε μια τέτοια συζήτηση να ξεκινήσει σε ένα αμφιθέατρο Ελληνικού πανεπιστημίου και να μετεξελιχτεί σε πράξεις ευρύτερης κοινωνικής ευθύνης τη στιγμή που το κράτος σήμερα αδυνατεί να συμβάλει αποτελεσματικά, να νομοθετήσει και να χρηματοδοτήσει πρωτοβουλίες που οι ίδιοι οι νέοι θα μπορούσαν να υλοποιήσουν πέρα από αυτές που αφορούν την καθημερινότητά τους αποκλειστικά.
Αυτό φάνηκε και στις πρόσφατες εθνικές εκλογές, όπου, με ελάχιστες ίσως εξαιρέσεις, οι υποψήφιες πολιτικές παρατάξεις απέφυγαν κάθε αναφορά σε θέματα περιβάλλοντος και αειφορίας στη διάρκεια των προεκλογικών τους εξαγγελιών. Την ίδια στιγμή, πολλοί μεγάλοι οργανισμοί ενδεχομένως αναγκάζονται να μειώσουν τις παροχές τους, στο πλαίσιο της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης, λόγω της κλιμακούμενης οικονομικής κρίσης.
Η συμμετοχή των νέων είναι απαραίτητη. Πως όμως θα πεισθούν οι νέοι να δουν τη βιώσιμη ανάπτυξη σαν μια προέκταση της «επάρκειας» του σήμερα στο μέλλον, όταν οι ίδιοι αισθάνονται απογυμνωμένοι από πόρους και προοπτικές;
Σε πολλές χώρες υπάρχουν κυβερνητικοί σχεδιασμοί για να προσανατολίσουν και προβληματίσουν τους νέους πάνω στα σημαντικά θέματα της βιώσιμης ανάπτυξης μέσα από ενημερωτικά, εκπαιδευτικά και αναπτυξιακά προγράμματα. Επίσης, η σύγχρονη στρατηγική των μεγάλων επιχειρήσεων επιλέγει, σε πολλές περιπτώσεις, ως κεντρικό άξονα της εξωστρέφειάς τους προς την κοινωνία να ενισχύει τους νέους.
Όταν και οι δικές μας κυβερνήσεις...βρουν χρόνο να ευθυγραμμιστούν και να κοιτάξουν πέρα από το «δέντρο» του σήμερα, πιστεύουμε ότι η νέα γενιά θα είναι εκεί για να φυτέψει το «δάσος» του αύριο...ώστε η πολυδιαφημιζόμενη ανάπτυξη να επιτευχθεί και να είναι ταυτόχρονα βιώσιμη.