Εύχομαι η Ελλάδα να μείνει στο Ευρώ και στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αγνοώ αν αυτό είναι εφικτό μετά την ομαδική ψύχωση του δημοψηφίσματος πάνω σε ανύπαρκτο ερώτημα. Αφού οι Έλληνες πολιτικοί έτρεξαν να περισώσουν την κατάσταση μετά τα μεσάνυχτα, ελπίζω να μην επικρατήσουν τα γεράκια ανάμεσα στους δανειστές και οι εταίροι να ξεχάσουν ότι μέχρι πρότινος τους αποκαλούσαμε εκβιαστές τρομοκράτες ναζί. Αλλιώς η Ελληνική Δημοκρατία κινδυνεύει να γίνει ένα απομονωμένο, μικρό, χρεοκοπημένο κρατίδιο, ίσως μια χαψιά για τον πρώτο τυχόντα. Δεν θα αποτολμούσα ούτε το Θεό της Ελλάδας να επικληθώ. Δυστυχώς το Θεό τον επικαλούνται πολλοί σήμερα, π.χ. το Ισλαμικό Κράτος που καταλαμβάνει τη Λιβύη, μόλις διακόσια μίλια από την Κρήτη.
Ανεξάρτητα της έκβασης των διαπραγματεύσεων, το ουσιαστικό ερώτημα είναι με ποιες αξίες θα πορευτούμε από εδώ και πέρα. Τι έχει απομείνει όρθιο στην Ελλάδα για να κτιστεί κάποιο μέλλον; Εμφανώς πλέον όλα τα κόμματα αποτύχανε. Καθόλου παράδοξο. Όλα τα κόμματα εξυπηρετούν τελικά το ίδιο ιδανικό: την συντροφική αναξιοκρατία. Εμφανώς πλέον απομακρυνόμαστε από το «ευρωπαϊκό κεκτημένο» - μόνοι μας. Ίσως είναι συμβολική ειρωνεία ότι ο αρχηγός του νέου, πλέον φιλοευρωπαϊκού κόμματος χρειάζεται μεταφραστή για να συνεννοηθεί στα αγγλικά. Όμως σύμφωνα με τους πολιτικούς όλων των προελεύσεων φαίνεται ότι ένα αγαθό που διατηρούμε είναι η αξιοπρέπεια. Όλοι τους χαριεντίζονται με αυτή την αρετή ή λεκτικές παραλλαγές της.
Όντως, η αξιοπρέπεια είναι ένα καλό ξεκίνημα. Ο πλέον πληθωριστικός χρήστης της αξιοπρέπειας είναι ο πρωθυπουργός, αναμφίβολα εξαιρετικά χαρισματικός ρήτορας. Ανέλυσα με λογισμικό πρόσφατες ομιλίες του στην ηρωϊκή εποποιία από την αναγγελία μέχρι την τέλεση του δημοψηφίσματος. Τέσσερα διαγγέλματα προς Ελληνίδες και Έλληνες: η «αξιοπρέπεια» αναφέρθηκε 6 φορές. Η ίδια λέξη λάμπει αξιοπρεπώς 4 φορές στον πανηγυρικό στο Σύνταγμα πριν το δημοψήφισμα. Το ρεκόρ είναι 16 εμφανίσεις «αξιοπρέπειας» στην ομιλία στην Βουλή στις 28/6. Προσθέτουμε μια «αξιοπρέπεια» στην ομιλία στο Υπουργείο Εθνικής Άμυνας μαζί με τον αυτοαποκαλούμενο Οβελίξ χαριτωμένο συγκυβερνήτη και δυο «αξιοπρέπειες» στην άσκηση εκλογικού δικαιώματος. Έχουμε να λέμε, 6+4+16+1+2, σύνολο 29 «αξιοπρέπειες» σε λογίδρια, χωρίς καν να καταμετρήσω τηλεοπτικές συνεντεύξεις. Μια εβδομάδα αργότερα, το ηχηρό ένθερμο «ΟΧΙ» έχει μετατραπεί σε κατεπείγοντα παρακάλια «ΝΑΙ» σε πολύ χειρότερους όρους προς αποφυγήν «ανατίναξης κράτους» - ευτυχώς. Μπορεί οι άλλοι πανζουρλισμοί να έχουν υποχωρήσει, μπορεί να μην γίνονται δημαγωγικό σφουγγαρόπανο ο έρμος ο Κάλβος («αρετή και τόλμη») και ο Ρίτσος («σπαθιά και βόλια»), μπορεί να υπάρχει ακόμα και παραδοχή λάθους («κανείς αλάθητος και πρώτος εγώ»), αλλά η αξιοπρέπεια εκεί, μπάστακας: «διαπραγματεύεται με αξιοπρέπεια».
Ανεξάρτητα από την καθολικά ομολογούμενη βαριά διαπραγματευτική αποτυχία της ελληνικής πλευράς, με ταλαιπωρεί ότι ένας λαός έχει εμποτιστεί από την αντίληψη ότι η χρηματική ευρωστία, τα λογιστικά Excel spreadsheets, και ακόμα περισσότερο η κουτοπονηριά στα διαπραγματευτικά παίγνια και η μαγκιά «δεν πληρώνω» ταυτίζονται με την αξιοπρέπειά του. Δηλαδή, ο φτωχός είναι αναξιοπρεπής; Όποιος πληρώνει τα χρέη του είναι αναξιοπρεπής; Όποιος δεν επαιτεί/απαιτεί νέα δάνεια είναι αναξιοπρεπής;
Φυσικά και επιθυμώ πρωτίστως την άνθηση της Ελλάδας, οικονομική και όχι μόνο. Αλλά οι «αξιοπρεπείς» τρόποι που διακαώς διεκδικούμε ως σήμερα είναι συνυφασμένοι με υποστροφή και μιζέρια. Για παράδειγμα, το κούρεμα χρέους (σφόδρα επιθυμητό συμβάν) είναι συνήθως κορύφωση της αποτυχίας εκείνου που χρωστάει - σημαίνει ότι κατόρθωσε να καταστραφεί όσο δεν πάει άλλο. Αν οι δημαγωγοί μας απαγγέλουν περισσότερα εθνεγερτικά διαγγέλματα μέχρι το μυαλό του μέσου Έλληνα να γίνει μους σοκολάτα ή αφρός ξυρίσματος, το ελληνικό χρέος κάποια στιγμή θα κουρευτεί 100% - όταν η Ελλάδα σβήσει από το χάρτη. Ομοίως η άρνηση πληρωμής των δανειστών δεν είναι πράξη γενναιότητας και προστασίας των λαϊκών συμφερόντων. Για παράδειγμα, ήδη η Ελλάδα δεν πλήρωσε το ΔΝΤ, έναν οργανισμό που εκπροσωπεί καλώς ή κακώς όλα τα κράτη. Τα δανεικά που δεν επιστρέφουμε θα μπορούσαν να δοθούν αλλού, τα στερούμε πιθανόν από παιδιά που πεθαίνουν από πείνα στη Ρουάντα. Δεν υπάρχει άλλος τρόπος να φανούμε αξιοπρεπείς;
Είναι αξιοπρεπές να πάρουμε νέα δάνεια; Κάποια νέα δάνεια χρειάζονται φυσικά για να πληρώσουμε αυτά που χρωστάμε. Αλλά αυτό δεν είναι ζήτημα παρουσίας ή έλλειψης αξιοπρέπειας, είναι θέμα λογιστών και αριθμητικής. Βεβαίως ενίοτε κάποιος μπορεί να δανειστεί και να μεγαλουργήσει. Στη γειτονιά γύρω από το Στάνφορντ μένουν πολλοί άνθρωποι που ξεκίνησαν φτωχοί αλλά κάποια στιγμή είχαν μια καλή ιδέα και δανειστήκανε χρήματα για να την υλοποιήσουν. Τα επιστρέψανε στους χρηματοδότες με το παραπάνω - με αξιοπρέπεια φαντάζομαι. Από νέους με καλές ιδέες και σκληρή δουλειά ξεκινήσανε η Google, το Facebook, η Hewlett-Packard, η Theranos. Αντιθέτως η χώρα μας έχει πάρει πολλά δάνεια παλαιόθεν. Δεν μπόρεσε να τα αξιοποιήσει. Οι πολιτικοί μας (όλων των αποχρώσεων) πρέπει να πείσουν, γιατί θα διαφέρει τούτη η φορά; Η μελλοντική χώρα που οραματίζονται προορίζεται για όσους ξανά θα χρηματοδοτούνται σαν αυτάρεσκοι δικαιούχοι μιας κομματικής μετριοκρατίας; Υπάρχει πρόβλεψη πως μπορεί να υπάρχουν και κάποιοι Έλληνες που θέλουν να πετύχουν με το έργο τους, με την αξία τους, συναγωνιστικά; Τι γίνεται αν κάποιος θέλει να δημιουργήσει, να προσφέρει, να δώσει, όχι να πάρει; Τελικά, είναι ανεκτή η δημιουργία και η προσφορά στην Ελληνική Δημοκρατία;
Στο ίδιο μήκος κύματος, κάποιος θα πρέπει να θέσει τα παρακάτω ερωτήματα στον πρωθυπουργό: Αν, τύχη αγαθή, είχαμε χρήματα, κύριε πρωθυπουργέ, πού θα τα επενδύατε; Το πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης ξέρετε καλά ότι έχει ωραίες γενικόλογες επιθυμίες, αλλά δεν περιέχει καμία συγκεκριμένη σοβαρή ιδέα για ανάπτυξη. Θα αποκαταστήσετε τους μισθούς και τις συντάξεις; Μπράβο, συμφωνώ, κανένας δεν θέλει περικοπές. Αλλά μετά, ποια ανάπτυξη θα υποστηρίξετε ώστε να υπάρχουν έσοδα για μισθούς και συντάξεις; Μήπως περιμένετε κάποιον συνταξιούχο ή μόνο του κάποιον δημόσιο υπάλληλο να φτιάξει τη νέα Google; Η ανάπτυξη δεν γίνεται επειδή κάποια κομματική επιτροπή βγάζει ανακοινωθέν, γίνεται από άξιους, ικανούς ανθρώπους που δουλεύουν με ενθουσιασμό να την υλοποιήσουν. Υπάρχουν πολλοί τέτοιοι Έλληνες, αλλά τους θέλετε στην Ελλάδα; Πώς θα διατηρήσετε, θα αναδείξετε και θα προσελκύσετε τους καλύτερους Έλληνες (και ξένους) επιστήμονες, ερευνητές, καινοτόμους, επιχειρηματίες, αλλά και φορείς νέων ιδεών, φωτισμένους ανθρώπους, πραγματικά ανατρεπτικούς επαναστάτες, φιλοσόφους, καλλιτέχνες, δημιουργούς του πολιτισμού;
Τι είναι αυτό που θα τους συναρπάζει - πέρα από την υπέροχη ελληνική φύση και την καλοσύνη του λαού μας - για να ζήσουν και να προσφέρουν στη χώρα; Οι αιώνιοι φοιτητοπατέρες; Ο υπουργός παιδείας με τη ρετσινιά της αριστείας και ο αναπληρωτής του υπουργός καθηγητής χωρίς δημοσίευση στην PubMed από το σωτήριο έτος 1996; Μια ντουζίνα κομματικοί καθηγητές οικονομικών που θα δυσκολευτείτε να βρείτε πολλά ίχνη τους στη σοβαρή επιστημονική βιβλιογραφία; Οι σεμνές ατάκες της προέδρου της Βουλής; Το γραφειοκρατικό δημόσιο που συναγωνίζεται σε αποτελεσματικότητα υποσαχάριες χώρες; Οι παντοδύναμοι συνδικαλιστές σε κάθε κοινωνική έκφανση; Η διάλυση της παιδείας - επιστημονικής, τεχνολογικής και ανθρωπιστικής; Η γεροντοκρατία και το πολιτικό καπέλωμα του πνευματικού βίου; Η υποδούλωση της τέχνης στο σποτάκι; Η ανελευθερία του τύπου; Η φτηνή προπαγάνδα; Οι ακόμα φτηνότερα πληρωμένες υπηρεσίες συκοφάντησης; Πώς θα τιμήσετε την αριστεία, την ποιότητα, την καινοτομία; Σας ενδιαφέρουν καν αυτές οι έννοιες, τις βρίσκετε αξιοπρεπείς; Αριστεία, ποιότητα, καινοτομία: λέξεις που απουσιάζουν στα διαγγέλματα που ανέφερα παραπάνω.
Τα ερωτήματα αυτά δεν αφορούν μόνο τον τωρινό πρωθυπουργό, αλλά και τους μέλλοντες, και όλους μας σαν πολίτες. Πρέπει να απαντηθούν, όχι γιατί τα χρέη μάς στερούν την αξιοπρέπεια, αλλά γιατί η εικόνα που δίνουμε σαν χώρα παγκοσμίως μας οδηγεί στην εξαφάνιση, εντός ή εκτός Ευρώ. Στις ομιλίες που δίνω διεθνώς σαν ερευνητής και σαν απλός πολίτης του κόσμου, με κάθε ευκαιρία προσπαθώ με πόνο ψυχής να υποστηρίξω την Ελλάδα. Πάρα πολλοί Έλληνες και ξένοι ομοίως προσπαθούν να σταθούν στο πλευρό της δοκιμαζόμενης χώρας. Ένας νεαρός επίκουρος καθηγητής στο τμήμα μου είναι ο κύριος ερευνητής που έχει αναπτύξει τη διεθνή βιβλιογραφία για το πόσο η λιτότητα καταστρέφει την υγεία. Όλο και περισσότεροι καταλαβαίνουν ότι η λιτότητα δεν οδηγεί πουθενά και χρειάζεται έμφαση στην ανάπτυξη. Όμως οι πράξεις και οι λόγοι των Ελλήνων πολιτικών και όσων συμπολιτών συμπαρασύρονται από τη δημαγωγία μάς φέρνουν όλους σε εξαιρετικά δύσκολη θέση. Ειρωνικά χαμόγελα και σκληρά βλέμματα λένε ότι η χώρα μας είναι αφερέγγυα και αλλοπρόσαλλη.
Η απάντηση που θα αποστομώσει τους επικριτές της Ελλάδας είναι αριστεία, ποιότητα, καινοτομία. Ο ελληνισμός εξακολουθεί να είναι πανίσχυρος σε αυτές τις αξίες, όπως περιέγραψα πρόσφατα («Φυγή στα ξύλινα τείχη»), όμως οι Έλληνες που διαπρέπουν σε αυτές είτε έχουν φύγει από την Ελλάδα είτε παραμένουν στη χώρα παρεκτοπισμένοι. Θα επιτρέψουμε στους καλύτερους να μας ξαναθυμίσουν τι σημαίνει πραγματικά αξιοπρέπεια;