Μπορεί για ένα τραγούδι, ένα ποίημα ή μια απλή ζωγραφιά να σε βασανίσουν ή ακόμη και να σε καταδικάσουν σε θάνατο; Στον δικό μας Δυτικό κόσμο, δύσκολα. Στη Μέση Ανατολή όμως το καλλιτεχνικό ταλέντο σε συνδυασμό με τον αγώνα προάσπισης των ανθρώπινων δικαιωμάτων, διώκονται ποινικά και συνήθως χωρίς τις προαπαιτούμενες νομικές διαδικασίες.
Οι καλλιτέχνες ακτιβιστές ή οι artivists (από το art και activism), όπως πλέον αποκαλούνται διηγούνται και παρουσιάζουν τη ζωντανή ιστορία και τα προβλήματα των χωρών τους μέσα από το πρίσμα των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Δυστυχώς η καλλιτεχνική έκφραση σπάνια λαμβάνει την προσοχή που της αξίζει. Η τέχνη είναι το πιο δυνατό και προσβάσιμο μέσο σχηματισμού κοινωνικής συνείδησης. Για αυτό το λόγο γίνεται συχνά στόχος κατασταλτικών εκστρατειών από καθεστώτα που θέλουν να ελέγχουν το κοινό. Στο Δυτικό κόσμο κυρίως αλλά και σε κάποιες χώρες της Ανατολής οι artivists χαίρουν αναγνώρισης και σεβασμού, όμως στη Συρία ή στη Σαουδική Αραβία τιμωρούνται και καταδικάζονται με το πρόσχημα της ασέβειας και της προδοσίας. Τρεις καλλιτέχνες ακτιβιστές σκοτώθηκαν και πάνω απο 230 συνελήφθησαν και καταδικάστηκαν για τη δράση τους. Το 50% αυτών των περιπτώσεων προέρχονταν από τη Μέση Ανατολή.
Η δράση των artivists στη Μέση Ανατολή μετρά πάνω από 50 χρόνια παρουσίας αρχικά στην Παλαιστίνη με χαρακτηριστικότερους εκπροσώπους τον ποιητή Mahmoud Darwish που μίλησε για την αντίσταση του Παλαιστινιακού λαού μέσω των ποιημάτων του και τον σκιτσογράφο Naji Salim al Ali του οποίου τα σκίτσα ασκούσαν δριμεία κριτική στα αντιδραστικά αραβικά καθεστώτα που εμπορεύονταν τον πόνο και το πόθο του λαού για ελευθερία και ανεξαρτησία. Ωστόσο η Αραβική Άνοιξη που ξεκίνησε με την επανάσταση στη Τυνησία το 2010 και γρήγορα απλώθηκε σε αρκετές αραβικές χώρες όπως Λιβύη, Αίγυπτο, Υεμένη και Συρία, αποτέλεσε μια ιδιαίτερα σημαντική χρονική συγκυρία και ευκαιρία για τους καλλιτέχνες να εκφραστούν αλλά και να παρουσιάσουν τους αγώνες τους και τις κοινωνικές ανισότητες και παραβιάσεις ανθρώπινων δικαιωμάτων που επικρατούσαν στις χώρες τους μέσα από το graffiti, τα τραγούδια, ποιήματα, πεζογραφία αλλά και τα εικονογραφημένα σχέδια.
Οι καλλιτέχνες ακτιβιστές ή οι artivists (από το art και activism), όπως πλέον αποκαλούνται διηγούνται και παρουσιάζουν τη ζωντανή ιστορία και τα προβλήματα των χωρών τους μέσα από το πρίσμα των ανθρώπινων δικαιωμάτων.
Το φαινόμενο του καλλιτεχνικού ακτιβισμού στη Μέση Ανατολή δεν είναι ενεργό και ελεύθερο σε όλες τις χώρες. Η λογοκρισία είναι έντονη στη Μέση Ανατολή κυρίως στο Ιράκ, Ιράν, Συρία, Σαουδική Αραβία, Ιορδανία και στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Η Συρία, το Πακιστάν, το Αφγανιστάν, το Ιράκ, η Υεμένη είναι οι χώρες της Μέσης Ανατολής που είναι στις υψηλότερες θέσεις καταπάτησης ανθρώπινων δικαιωμάτων. Τα κυβερνητικά καθεστώτα είναι αμείλικτα και τιμωρούν κάθε έκφραση καλλιτεχνικής απόπειρας όπως συνέβη με τον Σύριο σκιτσογράφο Ali Ferzat τον οποίο το καθεστώς Άσαντ τιμώρησε σπάζοντας του τα δάχτυλα. Tα σκίτσα της Ιρανής Atena Farghadani που απεικόνιζαν μέλη του κοινοβουλίου με κεφάλια ζώων, ήταν η αιτία να καταδικαστεί η καλλιτέχνης σε 12 έτη φυλάκισης με την κατηγορία της βλασφημίας και της απειλής κατά της εθνικής ασφάλειας, ασκώντας απλά το δικαίωμα της στην ελεύθερης έκφρασης. Η Σαουδική Αραβία απαγόρευσε τη κυκλοφορία δημοφιλούς βιβλίου που απεικόνιζε ήρωες με δυνάμεις εμπνευσμένες από το Κοράνι. Ο Τούρκος μουσικός Kutsal Evsimen τέθηκε υπό παρακολούθηση από τις τουρκικές αρχές όταν τραγούδησε ένα τραγούδι το οποίο για εκείνους προσέβαλε τον Πρόεδρο Ερντογάν.
Η θέση των δικαιωμάτων στη Μέση Ανατολή σήμερα έχει επηρεαστεί όσο τίποτε άλλο από τις αλλεπάλληλες εχθροπραξίες που λαμβάνουν χώρα στη Συρία και στο Ιράκ. Η κρίση σε αυτές τις χώρες εντείνεται όλο και περισσότερο με αποτέλεσμα να είναι πλέον ορατός ο κίνδυνος της εξάπλωσης της σε όλο και περισσότερες χώρες της Μέσης Ανατολής. Τα κράτη σε εμπόλεμη κατάσταση χρησιμοποιούν ειδικά κίνητρα και δικαιολογίες για να επιβάλλουν ακόμη πιο σκληρά μέτρα λογοκρισίας και ελέγχου στο όνομα της ασφάλειας.
Η τέχνη αποτελεί την πιο όμορφη φόρμα έκφρασης που αποσκοπεί στην προώθηση της κοινωνικής αλλαγής και στην προάσπιση των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Ο καλλιτεχνικός ακτιβισμός άλλωστε ανθίζει και αναπτύσσεται μέσα στις πιο σκοτεινές και δύσκολες συγκυρίες.