Ο Δρ. Mανώλης Γεωργούλης, είναι ένας από τους πλέον παγκοσμίως καταξιωμένους Ερευνητές της πρόγνωσης του ηλιακού καιρού. Ο Έλληνας επιστήμονας με υποδέχτηκε στο γραφείο του στο ΚΕΑΕΜ (εκεί όπου επί σειρά πολλών ετών, μεγαλουργούν Έλληνες κορυφαίοι Αστρονόμοι και Αστροφυσικοί, που με σεμνότητα και διακριτικότητα, συνθέτουν την ύπαρξη μιας «άλλης Ελλάδας...) και μου παραχώρησε, μια αποκλειστική και άκρως ενδιαφέρουσα συνέντευξη.
-Είστε επικεφαλής συντονιστής μιας διεθνούς επιστημονικής- ερευνητικής προσπάθειας, με την συμμετοχή αρκετών Ευρωπαϊκών Κρατών, με στόχο την καλύτερη πρόγνωση των ηλιακών εκλάμψεων...
-«Όσο περισσότερο ερχόμαστε και «ακουμπάμε», ή εξαρτώμεθα από τις διαστημικές τεχνολογίες, τόσο περισσότερο ευάλωτοι γινόμαστε, όχι μόνο στις εκλάμψεις αλλά και σε όλες τις εκφάνσεις του διαστημικού καιρού που προέρχονται από τον Ήλιο. Στην προκειμένη περίπτωση των εκλάμψεων, μιλάμε για μια έντονη εκπομπή φωτονίων, δηλαδή ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας, με την μεταφορά σωματιδίων που υπό προϋποθέσεις μπορεί να επηρεάσουν τη Γη. Ως προς τις υποδομές που έχουμε έξω από την ατμόσφαιρα της Γης, τον διεθνή διαστημικό σταθμό, δορυφόρους, αστροναύτες, ειδικά για το προσωπικό ενδέχεται, εάν δεν έχουν λάβει μια έγκαιρη ενημέρωση και βρίσκονται εκτός διαστημικού σταθμού, εκτεθειμένοι στο διάστημα να χάσουν ακόμη και τη ζωή τους... Επιπλέον επειδή οι εκλάμψεις έχουν υψηλής ενέργειας φωτόνια, τα οποία κινούνται με την υψηλότερη ταχύτητα του σύμπαντος, αυτή του φωτός, αντιλαμβάνεστε πως δεν υπάρχει χρόνος έγκαιρης προειδοποίησης. Όταν τα παρατηρούμε είναι ήδη εδώ... Και γι αυτό πρέπει να μπορέσουμε να προβλέψουμε τις εκλάμψεις πριν από την γένεσή τους.».
μια μέσης ισχύος ηλιακή έκλαμψη (διάρκειας δύο-τριών λεπτών) διαθέτει ενέργεια που ισούται με την ρίψη επτά δισεκατομμυρίων ατομικών βομβών, ομοίων με αυτή που έπεσε στη Χιροσίμα.
-Πώς μια ηλιακή καταιγίδα δύναται να επηρεάσει τις γήινες δράσεις; Και κατ' επέκτασιν ακόμη και τις βασικές δομές της καθημερινότητας δισεκατομμυρίων ανθρώπων;
«Έχει να κάνει με τα γνωστά ραδιοφωνικά black outs: η Ιονόσφαιρα ουσιαστικά πλημμυρίζεται από φωτόνια (ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία) των εκλάμψεων στις ραδιοφωνικές ακτινοβολίες, με αποτέλεσμα τα ραντάρ και οι τηλεπικοινωνίες να επηρεάζονται από λίγα λεπτά μέχρι ώρες, ενώ τίθενται και ζητήματα ακρίβειας των GPS, όχι τόσο όμως, όσο με άλλες εκφάνσεις των ηλιακών εκρήξεων.».
-Στην περίπτωση που προβλέψετε την γένεση μιας ισχυρής ηλιακής έκλαμψης, ποια είναι τα αντίμετρα τα οποία μπορούν να προστατεύσουν τις γήινες τεχνολογικές υποδομές που κινδυνεύουν;
«Εμείς δεν έχουμε εξειδίκευση, ούτε εξουσιοδότηση έχουμε για να προτείνουμε μέτρα ασφαλείας. Ανάλογα με την πιθανότητα που εμείς προβλέπουμε (γιατί αυτό ουσιαστικά κάνουμε, δίνουμε το ενδεχόμενο της γένεσης μιας ηλιακής έκλαμψης), ο κάθε τομέας, εφαρμόζει το δικό του επιχειρησιακό μοντέλο για να προστατευτεί...Εμείς οφείλουμε να ενημερώσουμε ενώ οι διάφοροι τομείς (Άμυνα, Υγεία, Τηλεπικοινωνίες κτλ), αποφασίζουν αν και πώς θα δράσουν.
-Πέραν του μεγάλου Ευρωπαϊκού προγράμματος πρόγνωσης ηλιακών εκλάμψεων FLARECAST, εφαρμόζετε και ένα ακόμη του οποίου η «καρδιά χτυπάει» λίγα μέτρα έξω από το γραφείο σας.
«Πράγματι, δίπλα μας βρίσκεται ο επεξεργαστής των αποτελεσμάτων. Είναι ένα μικρότερης κλίμακας πρόγραμμα, το οποίο δουλεύει αυτόματα εικοσιτέσσερις ώρες και επτά μέρες την εβδομάδα, χρηματοδοτείται από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος (ESA) και παρέχει πρόγνωση εκλάμψεων για τις επόμενες εικοσιτέσσερις ώρες, για τέσσερις κατηγορίες εκλάμψεων. Είναι αυτό που ζητούσε η ESA μέσα από μια παγκόσμια συνέργεια. Τα αποτελέσματα έρχονται από την βάση εδάφους μιας διαστημικής αποστολής της NASA, που βρίσκεται στο Πανεπιστήμιο Στάνφορντ της Καλιφόρνια, επεξεργάζονται εδώ και διανέμονται από την ESA μέσω ενός κέντρου της στη Γερμανία. Μπορείτε να φανταστείτε μια διεθνή σύμπραξη, η οποία λαμβάνει χώρα την ώρα που μιλάμε.».
-Εάν αποδίδαμε σε αριθμούς την ισχύ της ενέργειας που εκλύεται από μια ηλιακή έκλαμψη;
«Ασύλληπτη για τα ανθρώπινα δεδομένα. Αρκεί να σας πως ότι μια μέσης ισχύος ηλιακή έκλαμψη (διάρκειας δύο-τριών λεπτών) διαθέτει ενέργεια που ισούται με την ρίψη επτά δισεκατομμυρίων ατομικών βομβών, ομοίων με αυτή που έπεσε στη Χιροσίμα.».
-Έχετε μέσα από την βιβλιογραφία σας, καταγράψει σοβαρές επιπτώσεις των ηλιακών εκλάμψεων ενδεχομένως και για τα έμβια όντα, κατά το παρελθόν;
«Όχι στην επιφάνεια της Γης, διότι έχουμε την ατμόσφαιρα που μας προστατεύει σαν κουκούλι. Ηλιακές εκρήξεις μπορούν να φτάσουν ως την επιφάνεια της Γης αν μια έκλαμψη σχετίζεται ή συνοδεύεται και με ταυτόχρονη εκτίναξη στρεμματικής μάζας του Ήλιου. Αυτό βέβαια είναι τόσο μεγάλο, που ουσιαστικά «καταπίνει» ολόκληρη τη Γη και πάλι, βέβαια, μας παρέχει προστασία η ατμόσφαιρα και το μαγνητικό μας πεδίο, αλλά σε πολύ έντονες εκρήξεις αυτό που έχει καταγραφεί ήταν προβλήματα στις τότε τηλεγραφικές επικοινωνίες, αλλά σε μια περίπτωση πασίγνωστη, κατά το 1989, τον Μάρτιο, λόγω του θυελλώδους ηλιακού καιρού, έφτασε το φαινόμενο μέχρι την επιφάνεια της Γης και «έψησε» ένα μετασχηματιστή στο Κεμπέκ του Καναδά μέσα σε ενενήντα δευτερόλεπτα βυθίστηκαν στο σκοτάδι εκατομμύρια νοικοκυριά, για δέκα ώρες. Από κει και μετά, υπάρχει ένα γεγονός λιγότερο γνωστό, το οποίο θα ήταν υπαίτιο για την έναρξη πυρηνικού πολέμου το 1967 μεταξύ ΗΠΑ και ΕΣΣΔ, όταν εξαιτίας του ιδίου φαινομένου διεκόπησαν εκατέρωθεν οι επικοινωνίες κοντά στον αρκτικό κύκλο. Φανταστείτε τι θα μπορούσε να επακολουθήσει, αν οι επιστήμονες των δύο υπερδυνάμεων δεν αντιλαμβάνονταν εγκαίρως, πως για όλα εν προκειμένω έφταιγε ο ηλιακός άνεμος, και όχι ο εχθρός»!
-Το γεωγραφικό πλάτος της Ελλάδας προφανώς, βρίσκεται σε πιο προστατευμένη περιοχή, συγκριτικά με άλλες χώρες;
«Ναι... Πολύ... Κυρίαρχο ρόλο παίζει η απόσταση μιας περιοχής από τους δύο πόλους. Η Ελλάδα είναι σε ένα μέσο πλάτος, οπότε για τις στάσιμες ενσύρματες τεχνολογίες είναι μια από τις ασφαλείς χώρες. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι κατά την έξαρση πολύ μεγάλων ηλιακών φαινομένων, δε θα φτάσει το Σέλας μέχρι και την Αθήνα, κάτι το οποίο έχει ήδη παρατηρηθεί. Σήμερα όμως, που βασιζόμαστε πλέον σε ασύρματες τεχνολογίες όπως των GPS, όπου είναι πλέγμα δορυφόρων, ή σε ιονοσφαιρικές τεχνολογίες, ραντάρ και άλλα, το φαινόμενο δεν περιορίζεται μόνο στα βόρεια πλάτη. Φανταστείτε πως αν ολόκληρη η ιονόσφαιρα πληγεί από σωματίδια, το σύστημα πλοήγησης που έχετε στο αυτοκίνητο σας θα πρέπει να πάρει ιδανικά σήμα από έξι-οκτώ δορυφόρους. Αν αυτοί οι δορυφόροι πλήττονται τότε τα φαινόμενα και οι επιδράσεις τους είναι πλέον παγκόσμιες.».
-Έχουν παρατηρηθεί προσφάτως επικίνδυνες ηλιακές εκλάμψεις;
-«Το ενδιαφέρον το οποίο θα σας εξιστορήσω, είναι πως μόλις πριν από δύο μήνες και αν θέλετε κατά σύμπτωση, επί των ημερών της διεξαγωγής του Συνεδρίου του Ευρωπαϊκού τμήματος ηλιακής Φυσικής του οποίου παρέδωσα την Προεδρία. Τον περασμένο Σεπτέμβριο, κατά την διάρκεια της εν λόγω επιστημονικής εκδήλωσης στην Βουδαπέστη, ξεκινήσαμε με τον ήλιο να "κοιμάται". Την πρώτη ημέρα εμφανίζεται μία δομή, που έκανε το δικό μας σύστημα εδώ στο ΚΕΑΕΜ να χτυπήσει "κόκκινο" σε μερικές ώρες για τις μικρότερες εκλάμψεις. Ήταν Δευτέρα, 4 Σεπτεμβρίου 2017... Στο τέλος της ημέρας, ανακοινώνω στους Συνέδρους πως ενδεχομένως να έχουμε πιάσει κάτι σημαντικό. Την Τρίτη το απόγευμα, βγαίνουν προειδοποιητικά ακόμη και για ισχυρότερες εκλάμψεις, κάτι το οποίο δεν είχαμε ξαναδεί από τότε που το σύστημα άρχισε να εργάζεται... Τετάρτη μεσημέρι, έδωσε μια έκλαμψη... X10...Μέσα σε τρεις ημέρες, δηλαδή, έδωσε μια έκλαμψη που θα μπορούσε να ήταν καταστρεπτική. Η ισχυρότερη των τελευταίων δέκα χρόνων».
Φανταστείτε ξαφνικά, να χάσουμε... Ένα μεγάλο κομμάτι από τα GPS. Ή το σύστημα δορυφορικής πλοήγησης «Γαλιλαίος» που χτίζει η Ευρώπη για το μέλλον. Αυτό θα έχει αλυσιδωτές επιπτώσεις σε πολλούς νευραλγικούς τομείς, με συνέπειες που δεν μπορούμε να αναλύσουμε εύκολα
-Τι απέτρεψε την όποια καταστροφή, γιατί ασφαλώς κάτι θα είχε γίνει αντιληπτό.
«Θα σας το πω με πολύ απλά λόγια. Αυτό το «τέρας» που έφτασε στη γη, δεν διέθετε το κατάλληλο «κλειδί», δηλαδή τη σωστή μορφολογία μαγνητικού πεδίου, για να ταιριάξει στο γήινο μαγνητικό μας πεδίο, και έτσι ουσιαστικά πέρασε χωρίς μεγάλες συνέπειες και επιδράσεις.».
Τι θα συνέβαινε κύριε Καθηγητά, αν οι συνθήκες ευνοούσαν αυτό το τέρας ηλιακής μορφής, όπως το αποκαλέσατε;
-«Η σύγχρονη Κοινωνία μας είναι εσωτερικά δικτυωμένη. Υγεία, Τηλεπικοινωνίες, Ενέργεια, Χρηματοπιστωτικό Σύστημα, Άμυνα και ούτω καθεξής. Όλα αυτά είναι διασυνδεδεμένα, με ένα τρόπο ο οποίος είναι μη γραμμικός. Είναι σαν πιόνια ενός ντόμινο, τα οποία χτίστηκαν χωρίς να υπάρχει πρότερη πρόνοια για τον τρόπο με το οποίο θα δομηθούν. Φανταστείτε ξαφνικά, να χάσουμε ένα από αυτά τα πιόνια... Ένα μεγάλο κομμάτι από τα GPS. Ή το σύστημα δορυφορικής πλοήγησης «Γαλιλαίος» που χτίζει η Ευρώπη για το μέλλον. Αυτό θα έχει αλυσιδωτές επιπτώσεις σε πολλούς νευραλγικούς τομείς, με συνέπειες που δεν μπορούμε να αναλύσουμε εύκολα.».
-Δρ. Γεωργούλη, «εκεί έξω» και αναφέρομαι πέραν των ορίων της γήινης ατμόσφαιρας, επικρατεί η Αρμονία, ή το Χάος;
«Μπαίνετε σε ένα εξαιρετικά φιλοσοφικό ερώτημα κύριε Πρώιμε και γι αυτό θα σας παραπέμψω, σε μερικούς μήνες σε ένα εκλαϊκευτικό βιβλίο που γράφω, για το τι είναι οι ηλιακές εκλάμψεις και περί του διαστημικού καιρού. Οι ηλιακές εκλάμψεις δεν αποτελούν προϊόντα χαοτικής συμπεριφοράς. Και αυτό αποτελεί και προσωπική επαγγελματική διαστροφή αν θέλετε, γιατί από το Διδακτορικό μου ακόμη, δούλεψα στην εφαρμογή της "Κρίσιμης Αυτο-Οργάνωσης". Είναι μια γοητευτική ιδέα, η οποία δεν είναι χάος... Αυτό που συμβαίνει και με τους σεισμούς, που επί σειρά πολλών ετών συσσωρεύεται ενέργεια και εκλύεται μέσα σε μερικά δευτερόλεπτα, το ίδιο ισχύει και στο φαινόμενο μιας ηλιακής έκλαμψης... Αυτό δεν είναι χάος, αλλά μια στοχαστική συμπεριφορά, η οποία κάνει και την πρόγνωση δύσκολη.».
