Το Δροσερό απέχει μόλις ένα χιλιόμετρο από την πόλη της Ξάνθης. Κι όμως οι κάτοικοί του δεν διασχίζουν τα όριά του παρά μόνο για να συνδιαλλαγούν με τις υπηρεσίες στην πόλη ή για να πουλήσουν την πραμάτεια τους στα πανηγύρια και τις αγορές. Πρόκειται για τον οικισμό των Ρομά της μουσουλμανικής μειονότητας της Θράκης με πληθυσμό περίπου 4 χιλιάδων κατοίκων. Εκτός σχεδίου πόλεως, με φυσικό του σύνορο τον ποταμό Κόσυνθο, ο τόπος αυτός κατοικείται πάνω από 60 χρόνια από τους Ρομά, που παραμένουν περιθωριοποιημένοι αν και είναι Έλληνες πολίτες, υπηρετούν στον ελληνικό στρατό και πληρώνουν φόρους. Το 85% των Δροσεριτών είναι αναλφάβητοι και τα ποσοστά ανεργίας είναι επίσης πολύ υψηλά με αποτέλεσμα τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότεροι να μεταναστεύουν στη Γερμανία.
Μπαίνοντας στον οικισμό με τα χαμηλά σπίτια, σε κατακλύζει η ζωντάνια των παιδιών που τριγυρνούν σε παρέες ανέμελα και γεμάτα περιέργεια τρέχουν να καλωσορίσουν τους νέους επισκέπτες. Πολύ κοντά στην πλατεία του οικισμού βρίσκεται ο Σύλλογος Γυναικών «Η Ελπίδα» όπου συναντήσαμε τη Σαμπιχά Σουλεϊμάν, γέννημα θρέμμα του Δροσερού και σήμερα πρόεδρο αλλά και ψυχή του Συλλόγου. Όπως μας διηγείται, από μικρή ένιωθε διαφορετική. Φοίτησε για λίγο στο μειονοτικό δημοτικό σχολείο της Ξάνθης και στη συνέχεια σαν «παιδί των λουλουδιών» γύριζε την Ελλάδα δουλεύοντας σε πανηγύρια και αγορές μέχρι την ηλικία των 14 ετών που παντρεύτηκε. Όμως η περιπλάνηση και η αναζήτηση για αυτήν δεν σταμάτησε εκεί. «Είχα το μικρόβιο μέσα μου, ήθελα να κάνω κάτι για τις γυναίκες και τα παιδιά του Δροσερού».
Ο Σύλλογος ξεκίνησε τις δραστηριότητές του το 2006, σε μια περίοδο, που χάρη στην υλοποίηση ενός προγράμματος ανάπτυξης ορισμένων οικισμών Ρομά στη Θράκη, δόθηκε η ευκαιρία σε ανθρώπους όπως η Σαμπιχά να αναπτύξουν τις ικανότητές τους και να αρχίσουν να διεκδικούν πράγματα για τον τόπο τους. Το 2009 μάλιστα, βραβεύτηκε με το ετήσιο Διεθνές Βραβείο Γυναικείου Θάρρους του Υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ. Μέσα στα χρόνια που ακολουθούν ο Σύλλογος καταφέρνει να μετατραπεί σε έναν πυρήνα υποστήριξης για τις γυναίκες και τα παιδιά με στόχο να τα εφοδιάσει με ένα διαβατήριο για τον έξω κόσμο.
Για πολλούς αποτελεί παγιωμένη πεποίθηση ότι οι Ρομά επιλέγουν συνειδητά την περιθωριοποίησή τους. Μια επίσκεψη στο Δροσερό αρκεί για να σε πείσει, ωστόσο, για το αντίθετο. «Ξεκινήσαμε με 50 παιδιά, έγιναν 80 και οι αιτήσεις για συμμετοχή στο μάθημα ενισχυτικής διδασκαλίας αυξάνεται συνεχώς. Μακάρι να μπορούσαν να χωρέσουν όλοι!», λέει η Σαμπιχά αναφερόμενη στο πρόγραμμα ενισχυτικής διδασκαλίας και ψυχοκοινωνικής στήριξης για τα παιδιά και τις οικογένειές τους που υλοποιεί ο Σύλλογος από τον Δεκέμβριο του 2015 με επιχορήγηση των EEA Grants, την οποία διαχειρίζεται το Ίδρυμα Μποδοσάκη.
Τρεις δάσκαλοι, μία κοινωνική λειτουργός και δύο Ρομά διαμεσολαβήτριες, που διευκολύνουν την επικοινωνία μεταξύ των δασκάλων και των παιδιών, συγκροτούν την ομάδα που έρχεται σε καθημερινή επαφή τόσο με τα παιδιά όσο και με τις μητέρες. «Τα παιδιά δυσκολεύονται στην αριθμητική, τη γραφή και την ανάγνωση. Εμείς παίζουμε έναν αντισταθμιστικό ρόλο απέναντι στις ελλείψεις του σχολείου και της οικογένειας», μας εξηγεί η Φρόσω, δασκάλα. H ολοκληρωμένη και συνεπής παρακολούθηση του σχολείου δεν είναι δεδομένη για τα παιδιά Ρομά. Οι γονείς δε γνωρίζουν ούτε γραφή ούτε ανάγνωση για να τα βοηθήσουν και στο σπίτι δεν υπάρχουν οι κατάλληλες συνθήκες για μελέτη καθώς μπορεί να μένουν ακόμα και έξι άτομα στο ίδιο δωμάτιο. «Η πιο μεγάλη ανταμοιβή έρχεται από τα ίδια τα παιδιά που μας περιμένουν κάθε μέρα έξω από τον Σύλλογο να κάνουμε τις αγκαλιές μας», λέει η Χριστίνα, κοινωνική λειτουργός, που ανάμεσα στις άλλες αρμοδιότητές της συνοδεύει τις γυναίκες στις δημόσιες υπηρεσίες για να εκδώσουν την κάρτα ανεργίας τους ή το βιβλιάριο υγείας για τα παιδιά, πολλά από τα οποία είναι ανασφάλιστα.
Τα τελευταία χρόνια η λειτουργία Δημοτικού και Γυμνασίου στον οικισμό, παρά τις σοβαρές ελλείψεις τους, είχε σαν αποτέλεσμα κάποιοι έφηβοι να συνεχίζουν την εκπαίδευσή τους μέχρι το γυμνάσιο. Η πανεπιστημιακή μόρφωση εξακολουθεί βέβαια να αποτελεί πολυτέλεια σε μια κοινωνία όπου ένας άντρας στα 18 του πρέπει ήδη να εργάζεται για να θρέψει την οικογένειά του.
Ο Αλή Ογλού Γιουνκέρ είναι ο μόνος Ρομά δάσκαλος στον Σύλλογο και ένας από τους δύο Δροσερίτες που κατάφερε να σπουδάσει. Θεωρεί τυχερούς τους μαθητές και τις μαθήτριές του. «Στην εποχή μου δεν είχαμε τίποτα. Οι γονείς μου διέθεταν οικονομική ευχέρεια κι έτσι κατάφερα να τελειώσω το σχολείο και να πάω στο πανεπιστήμιο. Τα αγόρια εδώ δεν έχουν πολλές επιλογές. Είτε θα γίνουν ναυτικοί, είτε θα παντρευτούν στα 15, είτε θα μπλέξουν. Αντί να μας δώσουν ένα μολύβι στο χέρι, μας δίνουν ένα χαστούκι. Αλλά ίσως αυτό φοβούνται. Ότι θα κυριεύσουμε τον κόσμο με το μολύβι!»
Η τάξη τον παρακολουθεί με προσοχή και ζητά περισσότερες ασκήσεις. «Σαν σφουγγάρια ρουφάνε τις πληροφορίες. Είναι πολύ ικανά παιδιά και τους αξίζει τουλάχιστον η δυνατότητα να επιλέξουν τι θέλουν να κάνουν στη ζωή τους». Κατά τη διάρκεια του μαθήματος παιχνιδιάρικα, γελαστά προσωπάκια κρυφοκοιτάζουν από το παράθυρο. Περιμένουν με ανυπομονησία έξω από τον Σύλλογο να τελειώσουν τα προηγούμενα τμήματα για να έρθει η σειρά τους.
Η Ρεσμεγκιούλ, 23 χρονών και μητέρα τριών παιδιών, που εργάζεται ως διαμεσολαβήτρια στο πλαίσιο του προγράμματος, ήταν 15 και ο άντρας της 19 όταν παντρεύτηκαν. «Η κόρη μου θέλω να τελειώσει το σχολείο και να σπουδάσει», μας λέει. Μου δείχνει γεμάτη περηφάνια τις ζωγραφιές που έκανε αυτή και άλλες γυναίκες του οικισμού στο πλαίσιο ενός εκπαιδευτικού προγράμματος για μητέρες, που τους έδωσε την ευκαιρία να πάρουν απολυτήριο δημοτικού.
Ο τίτλος του προγράμματος "Andar Drosero mesti Pen!", που σημαίνει «Από το Δροσερό στην ελευθερία με ένα μολύβι», καθόλου τυχαία επιλεγμένος, αποτυπώνεται στα όνειρα των εφήβων. Η Σαντριέ, μαθήτρια της πρώτης γυμνασίου, όταν τη ρωτάμε τι θέλει να κάνει όταν μεγαλώσει μας λέει: «Δεν το αφήνω το σχολείο εγώ! Θέλω να γίνω αεροσυνοδός για να πάω στο Παρίσι και στην Αφρική να δω πώς ζουν τα παιδιά εκεί». Το έργο ολοκληρώνεται μεν τον Απρίλιο αλλά η ανάγκη για μάθηση έχει δυναμώσει και αξίζει να βοηθήσουμε τον Σύλλογο «Η Ελπίδα» να κρατήσει ζωντανά τα όνειρα αυτών των παιδιών.
Λίγα στοιχεία για τους Ρομά στην Ελλάδα:
Στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι ζουν 265.000 Ρομά. Το 44% των πληθυσμών Ρομά στη χώρα μας δεν έχει ενταχθεί ποτέ σε καμία βαθμίδα εκπαίδευσης, ενώ το 52% όσων έλαβαν κάποια μορφή εκπαίδευσης εγκατέλειψαν το σχολείο πριν την ηλικία των 16 ετών, ενώ το 52% δεν γνωρίζει γραφή και ανάγνωση. Το 88% του πληθυσμού ζει κάτω από το όριο της φτώχειας, το 37% ζει σε οικήματα όπου ένα δωμάτιο μοιράζονται πάνω από 3 άτομα και το 59% αναφέρει ότι έχει πέσει προσωπικά θύμα διακρίσεων εξαιτίας του γεγονότος ότι ανήκει στον πληθυσμό Ρομά.