«Ήταν θαύμα να βλέπω αυτή την 80χρονη υπέροχη γυναίκα
να μας διδάσκει κίνηση. Ήταν φάρος έμπνευσης το πόσο
ενεργό ήταν κάθε μέλος του σώματός της σε όλη τη διάρκεια του μαθήματος.
Ήταν φάρος και ως εκ τούτου ήταν
το ιδανικό πρόσωπο να σηκώσει
το φως της Ολυμπίας»
Με λόγια όπως αυτά του ηθοποιού Κώστα Γάκη, εκατοντάδες συμπολίτες μας αποχαιρετούν την Μαρία Χορς που διδάσκοντας χορό και κίνηση στις Δραματικές Σχολές του Εθνικου Θεάτρου και του Ωδείου Αθηνών για πάνω από πενήντα χρόνια, έδωσε ένα βαθύτερο νόημα στις ζωές τους.
Ο ρόλος της κ. Χορς στην κοινωνία μου αποκαλύφθηκε όταν κατά τη θητεία μου ως Δημοτικός Σύμβουλος της Ά Δημοτικης Κοινότητας του Δημου Αθηναίων την ανέφερα στο μέσον μιας θυελλώδους σύσκεψης . Τα Δημοτικά Συμβούλια είναι διαβόητα ως χώροι πολιτικών και παραταξιακών αντιπαραθέσεων. Όμως στο άκουσμα και μόνο του ονόματος αυτού, πρόσωπα φωτίστηκαν, χαμόγελα χαράχθηκαν και για λίγα δευτερόλεπτα επήλθαν η ομόνοια και η γαλήνη. Καθόλου παράξενο, αφού επικαλέσθηκα την αναμφισβήτητη θεματοφύλακα της πιο ιερής και πιο όμορφης έννοιας του ελληνικού πνεύματος, της Ολυμπιακής Φλόγας.
Μαθήτρια της Κούλας Πράτσικα, της χορογράφου που αναβίωσε την τελετή αφής της Ολυμπιακής Φλόγας, η Μαρία Χορς μετείχε ως ιέρεια στην Ολυμπιάδα του 1936. Καθοριστική ήταν η γνωριμία της στο Βερολίνο με τον θρυλικό Ολυμπιονίκη Σπύρο Λούη όπως και με τη μεγάλη σκηνοθέτιδα Λένι Ρίφενσταλ η οποία προσπάθησε να συλλάβει στην ταινία της «Ολυμπία» την εσωτερική διαδρομή κάθε αγωνίσματος. Τη διάδοση αυτής της διαδρομής η οποία καθημερινά μας βοηθάει να ολοκληρωθούμε σαν άνθρωποι, έκανε σκοπό ζωής η Μαρία Χορς που από το 1964 είχε αναλάβει την οργάνωση της τελετής αφης της Ολυμπιακής Φλόγας. Πρωτίστως ξενυχτώντας στον Κρόνιο λόφο με τις κοπέλες που είχε επιλέξει ως ιέρειες την παραμονή της μεγάλης μέρας. Μου είχε κάποτε εκμυστηρευτεί:
«Η αφή της φλόγας στην αρχαιότητα λάμβανε χώρα το πρωινό μετά την πρώτη πανσέληνο του Ιουλίου. Όπως και τότε οι ιέρειες περνούσαν μια νύχτα περισυλλογής ώστε να προετοιμαστούν ψυχικά για το σημαντικό αυτό γεγονός. Ολονύχτια τις συνόδευε στη περισυλλογή τους το θρόισμα των φυλλων από τις ιερές βελανιδιές του Δία και ο ψίθυρος από το ιερό ρυάκι εκεί όπου σε κάθε πανσέληνο τα βατράχια ξεκινούν το ερωτικό τους τραγούδι επιμηκύνοντας τς κραυγές τους. Πρόκειται για μια ηχητική πανδαισία που αγαλιαζει τη ψυχή και την προετοιμάζει για να αντεπεξέλθει στο κάλεσμα της αφής της φλόγας».
Μια απο τις κοπέλες που έζησε τέτοιες δυνατές στιγμές στο πλάι της Μαρίας Χορς είναι η Κατερίνα Διδασκάλου η οποία μάλιστα ως πρωθιέρεια είχε την τιμή να είναι αυτή που άναβε τη φλόγα στην Ολυμπία
«Η Μαρία Χορς ήταν η σημαντικότερη δασκάλα. Δίδασκε κίνηση και χορό στη Σχολή το Εθνικού Θεάτρου. Έφτασα στη Νεα Υόρκη πανέτοιμη να αντιμετωπίσω τα πάντα. Όταν με επέλεξε για πρωθιέρεια δεν μπορούσα να φανταστώ το συναίσθημα του να κρατάς στο χέρι σου αυτή τη φλόγα. Τα επακόλουθα της φλόγας αυτής ήταν τα ταξίδια, οι δυνατές στιγμές στην Ολυμπία, οι μεγαλειώδεις τελετές έναρξης στα στάδια. Όμως πάνω απ όλα επρόκειτο για μια εσωτερική διαδρομή, μια διαδρομή που ακολουθώ ακόμα και σήμερα. Προχωρώ στο δρόμο που χάραξε για μένα η δασκάλα μου».
Η Αρχαία Ολυμπία είναι ένας χώρος που δεν αφήνει κανέναν αδιάφορο. Γι' αυτό και δημιουργούσε το ιδανικό πλαίσιο όπου η ψυχή αντικατόπτριζε τη φλόγα την οποία η κ. Χορς εξηγούσε με αυτά τα λόγια:
«Η μετάλλαξη του ήλιου σε φλόγα δεν είναι αστείο πράγμα. Πρόκειται για μια ενέργεια που κατεβαίνει απ΄τον ουρανό και παίρνει μια γήινη μορφή για να τιμήσει το ανθρώπινο σώμα μέσα απο τον αθλητισμό. Αν συλλογιστούμε ότι το σώμα δεν είναι παρά ο θεματοφύλακας της ψυχής, τότε κατανοούμε γιατί στην Αρχαιότητα πόλεμοι και διχόνοιες ήταν αδιανόητοι κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων».
Αυτή η ερμηνεία της έννοιας των Ολυμπιακών Αγώνων είχε αφήσει άφωνο τον Πρόεδρο της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής Χουάν Αντόνιο Σάμαραγκ ο οποίος είχε δηλώσει μετά την πρώτη του συνάντηση με την κ. Χορς το πόσο περήφανο τον έκανε να νιώθει η προεδρία του πιο σημαντικού παγκόσμιου πνευματικού θεσμού.
Ο χορογράφος και ηθοποιός Τάκης Λουκάτος συμπληρώνει:
«Η Μαρία Χορς ήταν μια ιέρεια της Τέχνης. Μαζί με την Πράτσικα και τη Ζουζού Νικολούδη ήταν υπεύθυνη για την εισαγωγή του μοντέρνου χορού στην ελληνική σκηνή. Για δεκαετίες παρέμεινε στο Εθνικό Θέατρο, προσδεμένη στο άρμα του Μινωτή και της Παξινού δημιουργώντας για τις παραγωγές Αρχαίου Δράματος μοναδικά χορικά που έμειναν στην παγκόσμια ιστορία. Στη σχολή ήταν ολιγομίλητη παροτρύνοντας όλους σε περισσότερη δουλειά με μοναδικό θεμιτό τελικό αποτέλεσμα: την τελειότητα. Σημερα η τέχνη έχει φύγει απο τα χέρια των λίγων. Παρά την πολυσυζητημένη κρίση, στην Ελλάδα υπάρχουν πάρα πολλά δημιουργικά παιδιά που διαθέτουν το θάρρος για να προβάλλουν τις ιδέες τους. Η δική μου γενιά που περνάει τώρα στη διαδσκαλία αισθάνεται την υποχρέωση να βοηθήσει τους νέους ν' ανοίξουν τα φτερά τους. Η επιρροή της Μαρίας Χορς σε όλους μας είναι αναμφισβήτητη».
Η Μαρία Χορς ήταν πεπεισμένη πως «το καλό και το αγαθό» είναι αναπόσπαστα κομμάτια του χαρακτήρα του Έλληνα. Γι' αυτό και αρνείτο να κάνει διακρίσεις μεταξύ του Έλληνα και του Νεο-Έλληνα (στο λεξικό της δεν υπήρχε χώρος για τον...Ελληνάρα). Αντίθετα διέθετε μια απέραντη κατανόηση για τους λόγους και τις ανασφάλειες που οδηγούν τους περισσότερους συμπολίτες μας στην γνωστή αυτή παράλογη συμπεριφορά.
«Το τρωτό σημείο του Έλληνα είναι ότι πιστεύει πως ενώ ο θεός του τα χρωστάει όλα, δεν του τα δίνει και τον αδικεί. Όμως για να σου οφείλει τόσα ο θεός κάπως πρέπει κι εσύ να ανταποκριθείς. Χωρίς το δούναι δεν μπορεί να υπάρχει το λαβείν. Τρεις χιλιάδες χρόνια πνευματικής ιστορίας δημιουργούν την υποχρέωση του καθενός μας να κρατιέται πιστός σε αυτά τα πρότυπα. Θέλει πολύ δουλειά». Η Μαρία Χορς είχε τη δυνατότητα να μεταμορφώσει τον Ελληνάρα σε Έλληνα η μάλλον ξύπνουσε τις αρετές του Έλληνα στον καθένα απο εμάς. Σε αυτή της τη σταυροφορία ήταν δημοκρατικότατη προσηλυτίζοντας τους πάντες: από τον βολεμένο λεγόμενο «όλα τα σπάω όλα τα πληρώνω» στον οποίον προσπαθούσε εμφυσήσει το «παν μέτρον άριστον» ως και τον ξερόλα λεγόμενο προχωρημένο στον οποίον υπενθύμιζε ότι θα πρεπε να «γηράσκει αεί διδασκόμενος» σαν τον πατριώτη του τον Σωκράτη.
Ο Κώστας Γάκης μοιράζεται μαζί μας την εμπειρία με τη Μαρία Χορς:
«Αυτό ήταν η Χορς: ευρύχωρη κι αρχοντική.
Το μικρό της σώμα ήταν μια Επίδαυρος.
Η μεγάλη της ψυχή χωρούσε τον κόσμο όλο.
Κάθε φορά που έκανα μάθημα μαζί της αισθανόμουν
άπειρη ευγνωμοσύνη, γενναιοδωρία και αγάπη.
Γιατί αυτά τα στοιχεία αντανακλούσε.
Αυτά τα στοιχεία ακτινοβολούσε
Με το τύμπανο της μας έκανε πότε να τρέχουμε
πότε να χοροπηδάμε, πότε να πέφτουμε κάτω.
Οι διαφορετικές κρούσεις του τυμπάνου
σήμαιναν διαφορετικά σινιάλα.
Κι ακούω ακόμα αυτό το τύμπανο κυρία Χορς.
Το ακούω ακόμα τόσο καθαρά
που τώρα που προσπαθώ σε λέξεις να σας χωρέσω
το μπερδεύω, κείνο το τύμπανο
με την καρδιά μου».
Με την Μαρια Χορς κλείνει το κεφάλαιο των σημαντικών πνευματικών μορφών που είχαν επίκεντρο τον Άνθρωπο και το Ελληνικό Πνεύμα, όπως ο καθένας και η καθεμία επέλεξαν να το ερμηνεύσουν: Καζαντζάκης ΄Άγγελος Σικελιανός, Γιάννης Ρίτσος, Δημήτρης Μητρόπουλος, Κατίνα Παξινού, Γιάννης Τσαρούχης, Αλέξανδρος Ιόλας, Μάνος Χατζιδάκης, Θόδωρος Αγγελόπουλος και βεβαίως η αγαπημένη της φίλη Μαρία Κάλλας.
Όλες αυτές οι προσωπικότητες είχαν έναν κοινό παρανομαστή, ενα κοινό μυστικό στο οποίο αναφερόταν συνεχώς η Μαρία Χορς και μοιράζεται μαζί μας η ηθοποιός Πηνελόπη Σταυροπούλου: «Να μοιάζει ότι τα κάνεις όλα απ' το περίσσευμά σου και όχι απ' το υστέρημά σου...».
Παρασυρόμενη από κόμματα, πολιτικούς της συμφοράς και πολιτικές του διασυρμού η νεολαία μας σε μια παραζάλη.
Όμως στη μνήμη της Μαρίας Χορς ας στραφούμε και ας γραπωθούμε απο τη μοναδική διαχρονική και πεντακάθαρη αξία που κανένα Μνημόνιο, κανένα κόμμα και κανένα διεφθαρμένο πιστωτικό ίδρυμα δεν είναι ικανό να σπιλώσει. Ας στραφούμε στην αξία που θα μας κάνει να ξεχωρίζουμε απο όλους τους υπόλοιπους λαούς: Ας αγκαλιάσουμε όλοι μαζί ενωμένοι το Ολυμπιακό Πνεύμα και ας επαναλάβουμε τα λόγια με τα οποία στοργικά η Μαρία Χορς πότιζε τις ιέρειες της στη μακρυνή γαλήνια Ολυμπία, τις φεγγαρόφωτες βραδιές, πριν ξημερώσει το πρωινό της αφής της Ολυμπιακής Φλόγας.
«Ιερά σιωπή!
Να ηχήσει όλος ο αιθέρας, η γη, η θάλασσα και οι πνοές των ανέμων.
Όρη και Τέμπη σιγήστε.
Ήχοι και φωνές πουλιών παύσατε.
Γιατί μέλλει να μας συντροφεύσει ο Φοίβος, ο Φωσφόρος Βασιλεύς.
Απόλλωνα, θεέ του ήλιου και της ιδέας του φωτός,
στείλε τις ακτίνες σου και άναψε την ιερή δάδα
για τη φιλοξενη πόλη της ...(όνομα της διοργανώτριας πόλης).
Και συ, ω Δία, χάρισε ειρήνη σ' όλους τους λαούς της Γης
και στεφάνωσε τους νικητές του Ιερού Αγώνα».