Είναι πλέον κοινός τόπος ότι η δημοκρατία μας νοσεί. Και ο κύριος λόγος για τον οποίο νοσεί είναι ότι οι θεσμοί που συνιστούν τη ραχοκοκαλιά κάθε σύγχρονης μορφής δημοκρατίας υπολειτουργούν.
Χαρακτηριστική περίπτωση προβληματικής λειτουργίας θεσμού συνιστά η δικαιοσύνη. Ο τρόπος λειτουργίας της δικαιοσύνης καθίσταται ολοένα και πιο προβληματικός σε όλα τα επίπεδα για πολλούς και διάφορους λόγους.
Τελευταία ενδεικτική περίπτωση ότι η δικαιοσύνη είναι κατώτερη των συνθηκών και του θεσμικού της ρόλου είναι η απόφαση του τριμελούς εφετείου κακουργημάτων Λάρισας να καταδικάσει σε 15 χρόνια κάθειρξη μια 51χρόνη καθαρίστρια δημόσιου δημοτικού σχολείου για πλαστογραφία του απολυτηρίου του δημοτικού της πριν 20 χρόνια. Πιο συγκεκριμένα, η γυναίκα το 1996 προκειμένου να συμμετάσχει στο διαγωνισμό για πρόσληψη τακτικού προσωπικού στον τομέα της καθαριότητας εμφάνισε απολυτήριο δημοτικού, ενώ είχε τελειώσει μέχρι και την Ε΄τάξη. Το έγκλημα της ήταν δηλαδή ότι στο πιστοποιητικό που έλαβε έκανε το Ε' Στ' προκειμένου να μπορέσει να βρει μια δουλειά για να επιβιώσει. Και για αυτό το έγκλημα καταδικάστηκε σε 15 χρόνια κάθειρξη. Δυστυχώς, σχεδόν δύο αιώνες μετά - 1862 - οι αναλογίες με τον κεντρικό αντι -ήρωα, Γιάννη Αγιάννη, του κλασικού μυθιστορήματος του Βίκτωρος Ουγκώ «Οι Άθλιοι» είναι κάτι παραπάνω από εμφανείς.
Το δικαστήριο απλώς εφάρμοσε το νόμο περιχαρακωμένο πίσω από μια αυστηρή, ανεδαφική γραμματική ερμηνεία, δίχως να προβεί προφανώς, σε μια τελολογική ερμηνεία των κανόνων δικαίου ως επιτάσσει η ίδια η έννοια της αληθινής δικαιοσύνης. Το δικαιοδοτικό όργανο αποφάσισε στη διαδικασία διαμόρφωσης της δικανικής του κρίσης να αποσυνδέσει και κατ' επέκταση να απομονώσει πλήρως το εφαρμοστέο δίκαιο από την κοινωνική πραγματικότητα, αγνοώντας τη φύση των πραγμάτων. Προσέγγισε και εν τέλει εφάρμοσε το δίκαιο ως ένα περίκλειστο, αυτοαναφορικό κανονιστικό σύστημα δίχως καμία επαφή και σημείο αναφοράς με το κοινωνικό γίγνεσθαι. Ουσιαστικά, δηλαδή, το δικαστήριο στην προκειμένη περίπτωση λειτούργησε με αμιγώς αυστηρά θετικιστικά κριτήρια απογυμνώνοντας το δίκαιο από οποιαδήποτε αξιακή υπόσταση και αποστερώντας του κάθε ίχνος πραγματικής νομιμοποίησης.
Τέτοιου είδους αντιλήψεις και κατ' ακολουθία προσεγγίσεις για το ίδιο το φαινόμενο του δικαίου συνολικά, από τους λειτουργούς της δικαιοσύνης, είναι άκρως επικίνδυνες διότι αποστερούν από το δίκαιο τη θεμελιώδη κοινωνική του διάσταση και το εκπίπτουν σε ένα τυποκρατικό, διαδικαστικό φαινόμενο αποκόπτοντάς το από την πραγματική έννοια και ιδέα της δικαιοσύνης. Και τελικά το μόνο που κάνουν τέτοιου είδους, κοινωνικά ανάλγητες και επιστημονικά άστοχες αντιλήψεις και πρακτικές είναι να δημιουργούν και να αναπαράγουν σύγχρονους αθλίους.
Όσο οι θεσμοί, όπως αυτός της δικαιοσύνης, θα εγκολπώνονται τέτοιου είδους αντιλήψεις λειτουργώντας με ανάλογο τρόπο, η δημοκρατική και κατ' επέκταση η κοινωνική κρίση θα βαθαίνουν και τα προσωπικά και συλλογικά αδιέξοδα θα πυκνώνουν.