Πριν από 10 ημέρες το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε, με συντριπτική πλειοψηφία, ψήφισμα το οποίο ζητά την προσωρινή αναστολή των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Τουρκίας στην ΕΕ, μια απόφαση που στέλνει ηχηρό μήνυμα στον κ. Ερντογάν.
Ως θέμα αρχής, πρέπει να είμαστε ειλικρινείς. Η Τουρκία δεν μπορεί να γίνει μέλος της ΕΕ με τα σημερινά δεδομένα. Οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις είναι ουσιαστικά νεκρές, κανείς δε θεωρεί ότι η Τουρκία μπορεί να εκπληρώσει τα κριτήρια ένταξης και υπάρχουν σημαντικά βήματα οπισθοχώρησης, ειδικά σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Ορισμένοι στην Ελλάδα υποστηρίζουν ότι αυτή η θέση είναι λάθος, διότι η αναστολή των ενταξιακών διαδικασιών αφήνει τις μετριοπαθείς φωνές στο εσωτερικό της Τουρκίας απομονωμένες, ενώ ο κ. Ερντογάν θα τη χρησιμοποιεί ως αφορμή για να διεγείρει τα εθνικιστικά αντανακλαστικά της κοινής γνώμης και να συσπειρώσει τους οπαδούς του.
Πιστεύω ότι αυτή η άποψη είναι λανθασμένη. Ο κ. Ερντογάν δεν είναι ιδεολογικά εμφορούμενος πολιτικός αλλά ωμός τακτικιστής, αντιλαμβάνεται τις διεθνείς σχέσεις με όρους κινήτρων και αντικινήτρων και η επαναπροσέγγιση του με τη Ρωσία είναι ενδεικτική. Από τη στιγμή που δεν έχει καμιά επίπτωση για αυτόν το μπαράζ διώξεων στο εσωτερικό της χώρας του, φυσικά και θα το συνεχίσει. Μόνο εάν η συγκεκριμένη πολιτική αρχίσει να έχει κόστος για αυτόν θα την αναθεωρήσει.
Υπάρχει ένα ακόμη επιχείρημα και έχει να κάνει με το γεγονός ότι η Ελλάδα πρωτοστάτησε στα αρχικά στάδια της ευρωπαϊκής προοπτικής της Τουρκίας. Πράγματι, αυτό είναι ορθό. Η Ελλάδα από τη δεκαετία του '90 και έπειτα έχει καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η ενσωμάτωση της Τουρκίας στους ευρωπαϊκούς θεσμούς εξυπηρετεί εθνικούς στόχους, μιας και το συγκεκριμένο πλαίσιο αποτελεί προνομιακό πεδίο για τη χώρα μας.
Έτσι, το 1999 στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Ελσίνκι παραχωρήθηκε στην Τουρκία καθεστώς υποψήφιας προς ένταξη χώρας και το 2004 στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Δεκεμβρίου αποφασίστηκε η έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων, με σύμφωνη γνώμη της Ελλάδας πάντοτε. Αυτή η στρατηγική, όμως, δεν εφαρμόστηκε σε κενό αέρος. Αυτή η στρατηγική ξεδιπλώθηκε σε μια εποχή όπου η Τουρκία ήταν στον δρόμο των δημοκρατικών μεταρρυθμίσεων και των μεγάλων αλλαγών. Επιπρόσθετα, αντανακλούσε συγκεκριμένες προτεραιότητες και επιλογές, ειδικά σε σχέση με την ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ. Ακόμη περισσότερο, επέτρεψε στην Ελλάδα να σταματήσει να χρησιμοποιείται ως ο φερετζές ευρωπαϊκών κρατών - μελών, και ειδικότερα της Γερμανίας και της Γαλλίας, πίσω από τον οποίο έκρυβαν την άρνησή τους να δεχτούν την Τουρκία ως υποψήφια χώρα. Αυτό δεν έχει αλλάξει, αυτή η στρατηγική πρέπει να ακολουθηθεί και σήμερα, χωρίς όμως να ευνουχίζουμε τον λόγο μας απέναντι σας προκλήσεις του κ. Ερντογάν και του κ. Τσαβούσογλου.
Ο κ. Ερντογάν δεν είναι ιδεολογικά εμφορούμενος πολιτικός αλλά ωμός τακτικιστής, αντιλαμβάνεται τις διεθνείς σχέσεις με όρους κινήτρων και αντικινήτρων και η επαναπροσέγγιση του με τη Ρωσία είναι ενδεικτική.
Σήμερα είναι προφανές ότι η ενταξιακή προοπτική της Τουρκίας φαίνεται να μην οδηγεί πουθενά. Άρα, πρέπει να επανεξετάσουμε τη συνολικότερη θεώρηση των πραγμάτων. Δεν υποστηρίζω ότι πρόκειται για ένα ερώτημα που μπορεί να απαντηθεί εύκολα. Οι διεθνείς σχέσεις περιλαμβάνουν πάντοτε στοιχεία πολυπλοκότητας. Η απάντηση του ερωτήματος προϋποθέτει μια σοβαρή και ρεαλιστική συζήτηση, χωρίς συναισθηματισμούς, δογματισμούς και ερμηνευτικά σχήματα του παρελθόντος. Τα χρόνια της οικονομικής κρίσης η ευρωπαϊκή ελίτ έκανε πολλά λάθη που τα πληρώνει καθημερινά, βλέποντας τους λαούς να της γυρίζουν την πλάτη. Εάν έχει μείνει κάτι, είναι οι αξίες της υπεράσπισης των ανθρώπινων δικαιωμάτων και του κράτος δίκαιου, και αυτά το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο δεν πρέπει να τα θυσιάσει σε καμία περίπτωση στον βωμό των προεκλογικών ισορροπιών σε Γαλλία και Γερμανία.