Ο ήλιος είναι μία από τις μεγαλύτερες ζωογόνες δυνάμεις της φύσης. Ταυτόχρονα, όμως, προκαλεί μία σειρά από δερματικές βλάβες, από το έγκαυμα, και τη φωτοδερματίτιδα μέχρι τον καρκίνο του δέρματος.
Μία βόλτα στη διάρκεια μίας ηλιόλουστης μέρας, αρκεί για να μας κάνει να νιώσουμε καλύτερα, καθώς ο ήλιος διεγείρει την παραγωγή των ενδορφινών, ουσίες που δημιουργούν το αίσθημα της ευεξίας. Είναι, επίσης, απαραίτητος για τη σύνθεση της βιταμίνης D, που συμβάλλει στην υγεία των οστών, ενώ
λειτουργεί θεραπευτικά σε ορισμένες δερματοπάθειες. Ωστόσο, η υπερβολική και χωρίς αντηλιακή προστασία έκθεση στον ήλιο, δεν προκαλεί μόνο επιφανειακά σημάδια όπως ρυτίδες και πανάδες, αλλά και τον πολύ σοβαρότερο κίνδυνο του μελανώματος, της πιο σοβαρής μορφής δερματικού καρκίνου.
Το μελάνωμα είναι η πιο επιθετική μορφή καρκίνου του δέρματος. Αποτελεί το 3% του συνόλου των καρκίνων και η συχνότητά του αυξάνεται παγκοσμίως. Η εμφάνισή του αποδίδεται τόσο σε ενδογενείς (π.χ. ανοιχτόχρωμο δέρμα, ύπαρξη πολλών κοινών ή δυσπλαστικών σπίλων, που έχουν μεγαλύτερο μέγεθος, σχετικά ανώμαλο σχήμα και χρώμα), όσο και περιβαντολλογικούς παράγοντες (π.χ. υπέρμετρη έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία, ιδιαίτερα στην παιδική/εφηβική ηλικία). Η νόσος είναι συχνότερη σε όσους ζουν σε περιοχές με αυξημένη ηλιοφάνεια, ενώ οι τεχνητές πηγές υπεριώδους ακτινοβολίας (solarium), μπορούν επίσης να αυξήσουν τον κίνδυνο μελανώματος.
Το μελάνωμα αναπτύσσεται από μελανοκύτταρα, τα κύτταρα του δέρματος που παράγουν τη μελανίνη. Συνήθως εμφανίζεται με μια αλλαγή στο μέγεθος, τη μορφή, το χρώμα ή την αίσθηση ενός υπάρχοντος σπίλου ή να παρουσιαστεί ως νέος σπίλος, σκουρόχρωμος και με «ανώμαλη όψη». Στην αρχική φάση εξέλιξής του, τα καρκινικά κύτταρα αναπτύσσονται οριζόντια στην επιφάνεια του δέρματος χωρίς να εισέρχονται βαθύτερα στο δέρμα. Στη συνέχεια, αναπτύσσονται κάθετα μέσα στο δέρμα, αυξάνοντας την πιθανότητα μετάστασης στους λεμφαδένες και στα εσωτερικά όργανα. Η έγκαιρη διάγνωσή του στην αρχική φάση και η χειρουργική αφαίρεση, μπορεί να επιφέρουν την πλήρη ίαση. Η πιθανότητα εμφάνισης μελανώματος αυξάνεται με την ηλικία, αν και η νόσος μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία και σε οποιαδήποτε σημείο του δέρματος.
Το "ABCD" μπορεί να σας βοηθήσει να θυμηθείτε τι πρέπει να προσέχετε:
Α- (asymmetry) Ασυμμετρία: Η ασυμμετρία του σχήματος της βλάβης. Αν χωρίσουμε τη βλάβη στη μέση, τα δύο τμήματα δεν ταυτίζονται.
Β- (border) Περιφέρεια της βλάβης: Τα όρια της βλάβης είναι συχνά υπερυψωμένα, ασαφή, θολωμένα ή ανώμαλα και η μελάγχρωση εκτείνεται στο
περιβάλλον δέρμα.
C- (color) Χρώμα: Το χρώμα της βλάβης δεν είναι ομοιόμορφο.
D- (diameter) Διάμετρος: Παρουσιάζεται αλλαγή στο μέγεθος της βλάβης, συνήθως αύξηση.
Αν ο γιατρός σας εντοπίσει μία δερματική βλάβη ύποπτη για μελάνωμα, αφαιρεί χειρουργικά όλη την ύποπτη περιοχή. Στη συνέχεια, γίνεται βιοψία και ιστολογική εξέταση. Σε περίπτωση μελανώματος, η μικροσκοπική εξέταση παρέχει πολύτιμες πληροφορίες για το βάθος του όγκου και την αναγκαιότητα ή μη συμπληρωματικών εξετάσεων και θεραπείας. Το μελάνωμα είναι ιάσιμο όταν διαγνωστεί και αντιμετωπιστεί όσο δεν έχει εισβάλει βαθιά στο δέρμα. Η πρώιμη ανίχνευση επιτυγχάνεται με τρείς κυρίως τρόπους: α) τακτική εξέταση του δέρματος από εξειδικευμένο ιατρό β) περιοδική εξέταση από τον ίδιο τον ασθενή και γ) ορθή εφαρμογή των κανόνων της αντιηλιακής προστασίας.
Ο 10λογος της ηλιοπροστασίας
1. Χρησιμοποιούμε αντηλιακό 365 ημέρες το χρόνο, είτε είμαστε στην πόλη, είτε στην εξοχή, ακόμα κι όταν έχει συννεφιά.
2. Το καλοκαίρι αποφεύγουμε την έκθεση στον ήλιο μεταξύ 11.00-16.00. Τις υπόλοιπες ώρες περιορίζουμε την έκθεση και δεν παραλείπουμε τη χρήση αντηλιακού.
3. Το καλοκαίρι, όταν είμαστε εκτεθειμένοι στον ήλιο, φοράμε καπέλο, γυαλιά και ένα μπλουζάκι.
4. Εφαρμόζουμε το αντηλιακό μισή ώρα πριν την έκθεση στον ήλιο. Δεν ξεχνάμε περιοχές όπως η μύτη και τα αφτιά.
5. Ανανεώνουμε το αντηλιακό κάθε δύο ώρες και οπωσδήποτε κάθε φορά που βγαίνουμε από τη θάλασσα ή όταν κάνουμε κάποιο σπορ.
6. Αποφεύγουμε να αγοράζουμε αντηλιακά που φαίνεται να έχουν υποστεί αλλοιώσεις ή εκτίθενται στα σημεία πώλησης σε υψηλές θερμοκρασίες και ελέγχουμε πάντα την ημερομηνία λήξης του. Δεν χρησιμοποιούμε το περυσινό αντηλιακό.
7. Όταν είμαστε μέσα στη θάλασσα ο ήλιος παραμένει το ίδιο επικίνδυνος, αφού οι υπεριώδεις ακτίνες φτάνουν μέχρι και στα τρία μέτρα βάθος.
8. Το 70% της υπεριώδους ακτινοβολίας αντανακλάται στην άμμο και το νερό της θάλασσας. Η κάλυψη από την ομπρέλα ή ένα δέντρο χωρίς τη χρήση αντηλιακού δεν αποτελεί ασφαλή προστασία από τον ήλιο.
9. Τα μικρά παιδιά δεν θα πρέπει να εκτίθενται στον ήλιο χωρίς αντηλιακό, καπέλο γυαλιά και μπλουζάκι, ενώ τα βρέφη μέχρι έξι μηνών απαγορεύεται να εκτίθενται στον ήλιο.
10.Παρατηρούμε τους σπίλους στο σώμα μας και αν δούμε αλλαγή στο χρώμα, στο σχήμα ή στο μέγεθός τους επισκεπτόμαστε το δερματολόγο.