Χωρίς πυξίδα και διαφάνεια
Εκτός από πονοκέφαλος του εκάστοτε Υπουργού Οικονομικών, ο κρατικός προϋπολογισμός είναι η ακτινογραφία του κοινωνικού συμβολαίου σε μια χώρα. Η κατανομή των εσόδων του κράτους δείχνει πώς ιεραρχεί η κυβέρνηση τις ανάγκες της κοινωνίας και πώς αντιλαμβάνεται τη λειτουργία του κράτους που διοικεί.
Στην Ελλάδα για παράδειγμα, έχουμε ένα κράτος που αφαιρεί διαρκώς εισόδημα από τη μεσαία τάξη μέσα από την υπερφορολόγηση και θέλει να μετατρέψει κάθε επιχειρηματία ή ελεύθερο επαγγελματία σε μισθωτό της φτώχειας. Την ίδια στιγμή, δεν μεταφέρει πόρους στην κοινωνική πολιτική και χρησιμοποιεί τη σύνταξη ως μόνο όπλο κατά της φτώχειας, που η ίδια προκαλεί, επιβαρύνοντας και άλλο την εργασία!
Από τον προϋπολογισμό καταλαβαίνουμε, επίσης, αν η κυβέρνηση έχει σχέδιο, πώς διαχειρίζεται τα χρέη της, πώς επενδύει τα έσοδά της και ποια είναι η σχέση της με τις άλλες εξουσίες. Για παράδειγμα, η υψηλή κοπτορραπτική του Υπουργού Οικονομικών ουσιαστικά γίνεται στο σκοτάδι, χωρίς δημόσια συζήτηση. Η Βουλή δεν θα τον συζητήσει αναλυτικά, γιατί πολύ απλά το νομοθετικό σώμα δεν διαθέτει την εξουσία να αλλάξει ούτε μια γραμμή, ούτε έναν κωδικό από το σχέδιο νόμου που θα κατατεθεί. Οι βουλευτές μπορούν αποκλειστικά να εγκρίνουν ή να απορρίψουν, «ξεχαρμανιάζοντας» από το έδρανο του ομιλητή μόνο για πέντε μέρες. Αντίθετα, στην Πολωνία και στη Δανία ο προϋπολογισμός συζητείται για τέσσερις μήνες, για να μην αντιπαρατεθούμε με τις ΗΠΑ, που η συζήτηση διαρκεί οχτώ μήνες.
Φυσικά, κανείς μας δεν ξέρει πού πάνε τα λεφτά μας, ενώ θα έπρεπε να έχουμε το δικαίωμα να παρακολουθούμε την ροή των δαπανών και να αξιολογούμε τις κυβερνητικές δράσεις. Υπάρχουν δήμοι και περιφέρειες στην Ελλάδα, που σταδιακά «ανεβάζουν» τα οικονομικά τους στοιχεία στο διαδίκτυο, την ώρα που το Παρίσι και το Σάο Πάολο ήδη σχεδιάζουν από κοινού με τους πολίτες τον προϋπολογισμό τους. Στην εποχή που μπορείς μέσα από το κινητό σου να δεις σχεδόν τα πάντα, να παραγγείλεις από ταξί, βιβλία και φαγητό μέχρι πιστοποιητικά, στην Ελλάδα καινοτομούμε ψηφιακά μόνο για να εισπράξουμε φόρους.
Ο προϋπολογισμός για το 2017 λέει πολλά για τον «προοδευτισμό» και τον «πατριωτισμό» της σημερινής κυβέρνησης:
- Το ελληνικό κράτος δίνει τα λιγότερα για τους ανέργους της και την υποστήριξη της απασχόλησης, παρότι έχουμε την υψηλότερη ανεργία στην Ευρώπη.
- Είμαστε προτελευταίοι σε γεννήσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Δαπανούμε, όμως, τα λιγότερα απ' όλους για τη στήριξη της οικογένειας.
- Η κατάσταση στα δημόσια νοσοκομεία είναι απελπιστική. Δεν είναι τυχαίο. Δαπανούμε για την Υγεία τα λιγότερα απ' όλους στην Ευρωζώνη.
- Μεταρρυθμίστηκε το κράτος; Νομίζετε! Οι «Γενικές Υπηρεσίες» στην Ελλάδα είναι υπερτριπλάσιες από το μέσο όρο της Ευρώπης! Οι λειτουργικές δαπάνες του κράτους για το 2017 αυξάνονται σε σχέση με την πρόβλεψη του 2016 κατά 554 εκατ. Ευρώ,
- Μεριμνούμε υπερβολικά για τις αμυντικές δαπάνες, ενώ δεν κάνουμε το ίδιο για την έρευνα και την καινοτομία.
- Το 39% των Ελλήνων ζει στα όρια της φτώχειας ή απειλείται με φτώχεια, αλλά το Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα που έχει ψηφιστεί (ονομαστικά) δεν υλοποιείται.
Και εκεί που τελειώνει ο προϋπολογισμός, έρχεται ο απολογισμός. Όμως και εδώ καινοτομούμε, αφού ο απολογισμός του 2015, θα συζητηθεί το 2017, ενώ στις χώρες του ΟΟΣΑ πραγματοποιείται 3 με 6 μήνες μετά την εκτέλεσή του. Ο δε απολογισμός του 2014 (κυβέρνηση ΝΔ/ΠΑΣΟΚ) υπερψηφίστηκε στις 16/11/2016 από την Βουλή - και από την κυβερνητική πλειοψηφία προφανώς - σε μια ολιγόλεπτη συνεδρίαση. Εκεί υπάρχει συνέχεια στο κράτος: διαδικασία παρωδία, αν όχι τραγωδία.
Φόροι για όλους, τα «πελατάκια» να μας ψηφίζουν
Χωρίς διαφάνεια, προθεσμίες, λογοδοσία και κοινωνικό έλεγχο, ο προϋπολογισμός γίνεται «λάστιχο» σε κάθε πελατειακή κουτοπονηριά: πράσινα, μπλε, πορτοκαλί παιδιά, ομάδες, φίλοι του συστήματος, φυτρώνουν ως παράσιτα στον προϋπολογισμό και αφαιρούν πόρους από εκεί που υπάρχει πραγματική ανάγκη. Για δαπάνες, όπως ένα ταξίδι στην Κούβα και ένα γραφείο πρωθυπουργού - χωρίς αντικείμενο - στη Θεσσαλονίκη, θα βάζουμε πιο βαθιά το χέρι στην τσέπη. Για κάθε 1 ευρώ δαπάνης, έρχονται 3 ευρώ φόρων, αφού έχουμε τους υψηλότερους φορολογικούς συντελεστές για τις επιχειρήσεις (29%) και είμαστε πρωταθλητές στην Ευρώπη στους πιο άδικους φόρους, του έμμεσους. Και το 2017, οι φόροι, οι εισφορές και η αποεπένδυση θα στείλουν και άλλες επιχειρήσεις στη Βουλγαρία και στην Κύπρο.
Σήμερα, η κυβέρνηση πανηγυρίζει για την απομείωση του χρέους που θα γίνει το 2060. Στην πράξη κάνει ό,τι μπορεί για να το ξανασυσσωρεύσει και να μεγαλώσει τις ανισότητες και τις αδικίες. Στέλνει τον λογαριασμό του παρόντος (και μελλοντικού παρελθόντος) στα αγέννητα εγγόνια μας.
Και αυτή η κατάσταση δύσκολα θα αλλάξει όσο δεν διεκδικούμε, ως πολίτες, περισσότερη διαφάνεια και κοινωνικό έλεγχο σε αυτά που πληρώνουμε. Σε αυτό μάλλον θα συμφωνεί και ο Πρωθυπουργός που χειροκρότησε θερμά τη φράση του Ομπάμα ότι ο πιο σημαντικός τίτλος στις σύγχρονες κοινωνίες «δεν είναι του Προέδρου ή του Πρωθυπουργού, αλλά του Πολίτη». Όχι μόνο για τις άλλες χώρες, Πρωθυπουργέ. Και για την Ελλάδα.