Ένα ενδιαφέρον βιβλίο γεωπολιτικής υφής εκδόθηκε πρόσφατα από τον μεγαλύτερο ίσως Ισραηλινό ακαδημαϊκό εκδοτικό οίκο (Israeli Academic Press) σε συνεργασία με δύο σημαντικά διεθνή Ινστιτούτα: το Ινστιτούτο Τρούμαν του Εβραϊκού Πανεπιστημίου της Ιερουσαλήμ και το Ινστιτούτο Αντενάουερ (παράρτημα Ισραήλ). Το βιβλίο έχει τίτλο «Conflict and Prosperity: Geopolitics and Energy in Eastern Mediterranean». Tο βιβλίο σχετίζεται με τα άκρως επίκαιρα θέματα των υδρογονανθράκων της Ανατολικής Μεσογείου. Το γεγονός και μόνο ότι το βιβλίο εκδόθηκε από δύο πολύ σημαντικά Ινστιτούτα του Ισραήλ, ειδικά τούτη εδώ την περίοδο, το καθιστά εξόχως ενδιαφέρον.
Η ανατολική Μεσόγειος θεωρείται στη διεθνή πολιτική σκακιέρα μία από τις πιο ευαίσθητες και συνάμα συναρπαστικές περιοχές του πλανήτη λόγω της άμεσης και διαρκούς συνάντησης πολιτισμών, θρησκειών και της διαρκούς αναζωπύρωσης πολέμων και συγκρούσεων. Πράγματι η Ανατολική Μεσόγειος ήταν ανέκαθεν ένα σημείο συνάντησης της Ανατολής και Δύσης, του οικονομικού βορρά και του νότου, αλλά και των τριών παγκόσμιων θρησκειών: του Χριστιανισμού, του Ισλάμ, και του Ιουδαϊσμού. Tα τελευταία χρόνια έχει προστεθεί ένα νέο και σημαντικό στοιχείο ως game-changer στην ταραγμένη αναζήτηση ισορροπίας της περιοχής: οι υδρογονάνθρακες. Tο βιβλίο προσεγγίζει την ανατολική Μεσόγειο ως μια ξεχωριστή «νέα» περιοχή και όχι ως μια απλή επέκταση των γειτονικών ηπείρων ή ακόμη και της Μέσης Ανατολής και επιχειρεί να ερευνήσει την έκταση των συντελούμενων αλλαγών και το φάσμα των συνεπειών της.
Για πρώτη φορά Έλληνες, Κύπριοι, Ισραηλινοί και Τούρκοι ενώνουν δυνάμεις σε ένα βιβλίο για τόσο σημαντικά θέματα. Το βιβλίο περιλαμβάνει όλες τις πτυχές της γεωοικονομίας και γεωπολιτικής της Ανατολικής Μεσογείου, την Αίγυπτο, την Κύπρο (κατεχόμενα και ελεύθερες περιοχές), το Ισραήλ, την Τουρκία, την Ελλάδα, τη Ρωσική Πολιτική, την Αραβική «Άνοιξη», τη Συρία, τους υδρογονάνθρακες, τα προβλήματα των ΑΟΖ, σε σύγκριση με άλλες περιοχές με ανάλογα προβλήματα (Σινική θάλασσα κτλ.)
Το βιβλίο χωρίζεται σε δύο τμήματα αποτελούμενα από εννέα κεφάλαια: στο πρώτο τμήμα του βιβλίου παρουσιάζεται μία πρωταρχική ανάλυση ως υπόβαθρο για την κατανόηση της συγκεριμένης γεωπολιτικής περιοχής, ενώ στο δεύτερο τμήμα παρουσιάζονται οι «παίκτες» της περιοχής.
Στα εννέα κεφάλαια αναλύονται τα εξής θέματα:
Στο πρώτο κεφάλαιο ο κ. Moshe Ma'oz'(Ομότιμος Καθηγητής Ισλαμικών και Μεσανατολικών Σπουδών του Εβραϊκού Πανεπιστημίου της Ιερουσαλήμ) αναλύει τις στρατηγικές αναταραχές στη Μεσόγειο και στις χώρες της Μέσης Ανατολής από την «Αραβική «Άνοιξη» και μετά αναδεικνύντας τις αξιοσημείωτες στρατηγικές αλλαγές που σημειώθηκαν από τις αρχές του 2011 σε μια δωδεκάδα των αραβικών κρατών κατά μήκος της Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής. Οι αλλαγές αυτές επηρεάζουν τα κράτη μεταξύ τους προκαλώντας κρίσιμες εσωτερικές, περιφερειακές και παγκόσμιες επιπτώσεις.
Στο δεύτερο κεφάλαιο ο κ. Rauf Versan (Καθηγητής Διεθνούς Δικαίου του Πανεπιστημίου της Κωνσταντινούπολης) αναλύει τις πολιτικές και νομικές πτυχές της έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων στην Ανατολική Μεσόγειο. Αυτή η ανάλυση έχει ιδιαίτερη σημασία ώστε να κατανοηθούν τα προβλήματα που προκύπτουν σχετικά με θέματα της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ που αποτελούν το μήλον της έριδος στις σχέσεις μεταξύ των περιφερειακών χωρών.
Στο τρίτο κεφάλαιο ο κ. Αντώνης Φώσκολος (Ομότιμος Καθηγητής Πολυτεχνείου Κρήτης, Σχολή Μηχανικών Ορυκτών Πόρων) αναλύει τη σημασία των υδρογονανθράκων της Ανατολικής Μεσογείου για την ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης. Χρησιμοποιεί αξιόπιστα επιστημονικά γεωλογικά, γεωφυσικά και γεωχημικά δεδομένα για να καταδείξει το γεγονός ότι εάν εξερευνηθούν και αξιοποιηθούν ταχέως τα πεδία υδρογονανθράκων της Ανατολικής Μεσογείου τότε το Ισραήλ, η Κύπρος και η Ελλάδα μπορούν να εφοδιάσουν την Ευρωπαϊκή Ένωση με τουλάχιστον 188 bcm/έτος, καλύπτοντας έτσι το επιπρόσθετο έλλειμμα αερίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης το οποίο επίκειται μετά το 2020.
Στο τέταρτο κεφάλαιο ο Δρ. Σωτήρης Ν. Καμενόπουλος (κάτοχος διδακτορικού τίτλου του Πολυτεχνείου Κρήτης, Σχολή Μηχανικών Ορυκτών Πόρων) παρουσιάζει μία συγκριτική ανάλυση δύο γεωπολιτικών περιπτώσεων: της Ανατολικής Μεσογείου και της Σινικής θάλασσας. Η συγκριτκή ανάλυση στηρίζεται σε δύο πυλώνες. Ο πρώτος πυλώνας προσεγγίζει τη γεωπολιτική της Ανατολικής Μεσογείου χρησιμοποιώντας ένα μοντέλο που ονομάζεται «Τρίγωνο της Φωτιάς». Ο δεύτερος πυλώνας εντοπίζει επτά πιθανές ποιοτικές μεταβλητές ώστε να ελεγχθεί η υπόθεση βάσει της οποίας προσομοιάζουν οι δύο γεωπολιτικές περιπτώσεις.
Στο πέμπτο κεφάλαιο αναλύεται η εξωτερική πολιτική της Ρωσίας σε σχέση με την Ανατολική Μεσόγειο. Το κεφάλαιο αυτό έχει γραφτεί από τον έναν εκ των τριών επιμελητών/εκδοτών του βιβλίου: τον επίκουρο Καθηγητή κ. Ανδρέα Στεργίου του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Σχολή Οικονομικών Επιστημών. Ο κ. Στεργίου, συνέβαλε τα μάλα σε αυτή την πολύ σημαντική επιστημονική έκδοση ειδικά την τρέχουσα γεωπολιτική περίοδο για την ευαίσθητη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου αναλύονταςτην εξωτερική πολιτική της Ρωσίας στο πλαίσιο του ανταγωνισμού στο τρίγωνο μεταξύ της ΕΕ, του ΝΑΤΟ και της Ρωσίας κυρίως γύρω από το χώρο της ενέργειας και της ασφάλειας που έχει ξεσπάσει στην ευρύτερη περιοχή από το 1990.
Στο έκτο κεφάλαιο ο κ. Ζήνωνας Τζιάρρας (Λέκτωρ Διπλωματίας και Ασφάλειας του Πανεπιστημίου Central Lancashire στην Κύπρο) επικεντρώνεται στον άξονα της συνεργασίας που έχει σταδιακά αναδειχθεί μεταξύ Ισραήλ, Κύπρου και Ελλάδας, κυρίως από το 2011. Το συγκεκριμένο κεφάλαιο έχει τρεις βασικούς στόχους: (i) να προσδιορίσει ους λόγους και αιτίεςπίσω από το σχηματισμό της εταιρικής σχέσης μεταξύ Ισραήλ, της Ελλάδας και της Κύπρου, (ii) να εξετάσει τις προκλήσεις και τις προοπτικές της συνεργασίας, ειδικά λαμβάνοντας υπόψη τις εξελίξεις στις Τουρκοϊσραηλινές σχέσεις και (iii) να διευρευνήσει το κατά πόσο η τριμερής συνεργασία μπορεί να χαρακτηριστεί ως μια οιονεί Συμμαχία.
Στο έβδομο κεφάλαιο ο κ. Kıvanç Ulusoy (Καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης) ασχολείται με την ακανθώδη σχέση ανάμεσα στην Τουρκία και των κατεχομένων περιοχών της Κυπριακής Δημοκρατίας. Ο κ. Ulusoy επιδιώκει να εξηγήσει το πολιτικό πλαίσιο που έφερε τον κ. Μουσταφά Ακιντζί, πρώην Δήμαρχο Λευκωσίας μεταξύ 1976-1990 στην εξουσία και τις πιθανές επιπτώσεις από την εκλογή του ως αρχηγός των κατεχομένων περιοχών για την επίλυση του Κυπριακού και στην πιο πρόσφατη διαδικασία διαπραγματεύσεων για τη διευθέτηση της διαφοράς.
Στο όγδοο κεφάλαιο ο κ. Amikam Nachmani (Καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Bar Ilan του Ισραήλ και κάτοχος της «Έδρας Patterson για τις Μεσογειακές Σπουδές» του ίδιου Πανεπιστημίου) παρέχει μια περιεκτική ανάλυση της σχέσης Ελλάδας-Ισραήλ από το 1948 μέχρι σήμερα. Ο συγγραφέας διακρίνει ορισμένους κοινούς παρονομαστές στην ελληνική και ισραηλινή ιστορία, στον πολιτισμό τους, στην πολιτική και στις κοινωνίες των δύο χωρών. Επίσης αναγνωρίζει και τις κοινές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι δύο χώρες.
Στο ένατο και τελευταίο κεφάλαιο ο κ. Sohbet Karbuz's (Μεσογειακό Παρατηρητήριο για την Ενέργεια-OME) αναλύει το ρόλο της Αιγύπτου στο γεωπολτικό σκάκι της Ανατολικής Μεσογείου. Στο κεφάλαιο αυτό προβάλλεται το επιχείρημα ότι το μέλλον του τομέα ενέργειας της Αιγύπτου θα εξαρτηθεί από το βάθος, τον κατάλληλο χρονισμό (timing) και την εφαρμογή των εφαρμοζόμενων κυβερνητικών πολιτικών της Αιγύπτου. Οι αποφάσεις και επιλογές που πραγματοποιούνται σήμερα θα διαμορφώσουν μελλοντικές ενέργειες της χώρας και την ικανότητα της κυβέρνησης να μετατρέψει πολλές προκλήσεις που αντιμετωπίζει σε ευκαιρίες, καθώς υπάρχουν πολλές καλές προοπτικές για νέες ανακαλύψεις.
Το βιβλίο είναι διαθέσιμο εδώ.