Οι τιμές των εμπορευμάτων (πετρέλαιο, ορυκτά, αγροτικά προϊόντα) παγκοσμίως ακολουθούν περιοδικά πτωτικούς και ανοδικούς κύκλους. Όταν αυτοί οι κύκλοι είναι μεγάλης χρονικής διάρκειας τότε πρόκειται για super-κύκλους (commodities super cycles). Στο παρελθόν υπήρξαν τέτοιοι super κύκλοι μεγάλης χρονικής διάρκειας στις τιμές των προαναφερθέντων εμπορευμάτων. Στον κάτωθι πίνακα αναφέρονται οι εξής περίοδοι:
Όπως διαπιστώνει κανείς, ορισμένες χρονολογίες ίσως συμπίπτουν με μεγάλα γεωπολιτικά ή/και οικονομικά γεγονότα, πχ. το 1932 συνδέεται με την άνοδο του Χίτλερ στο εθνικοσοσιαλιστικό κόμμα της Γερμανίας (ΝΑΖΙ) το οποίο ακολούθησε την επόμενη χρονιά στην άνοδο του Χίτλερ στην καγκελαρία. Το 1945 σήμανε το τέλος του Β' παγκόσμιου πολέμου, το 1999 τη γέννηση του ευρώ κλπ. Οι κύκλοι αυτοί είχαν μελετηθεί κυρίως από τον Kondratiev και τον Elliott. Στόχος αυτού του άρθρου δεν είναι να παρουσιασθούν αυτές οι θεωρίες (υπάρχουν άλλωστε πολύ πιο ειδικοί πάνω σε αυτές τις θεωρίες) αλλά να ψηλαφιστούν απλώς οι πιθανές επιπτώσεις τους στα «δικά» μας, ελληνικά θέματα.
Σήμερα υπάρχει η διαίσθηση πως βρισκόμαστε ίσως στο τέλος ενός τέτοιου μεγάλου super καθοδικού κύκλου ο οποίος ξεκίνησε το 1999 και στη αρχή ενός νέου ανοδικού κύκλου. Ορισμένοι υποστηρίζουν πως ίσως ήδη βρισκόμαστε στην απαρχή της περιόδου «ανάρρωσης».
Για να ψηλαφίσουμε τις πιθανές επιπτώσεις που θα έχει ίσως το τέλος ενός τέτοιου κύκλου θα πρέπει μάλλον να αναζητήσουμε τι συνέβη στο παρελθόν. Τη δεκαετία του 1980 δημουργήθηκε ένα κενό στο παγκόσμιο εκπαιδευτικό σύστημα. Η τιμή του πετρελαίου τη συγκεκριμένη δεκαετία είχε πέσει σχεδόν στα 10 δολάρια/βαρέλι. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την απόλυση χιλιάδων εργαζομένων παγκοσμίως στον ενεργειακό τομέα. Ενδεικτικά, τη δεκαετία του '80, αποσύρθηκαν από τον ενεργειακό τομέα περίπου το 25% των μηχανικών πετρελαίου και γεωλόγων. Εργαζόμενοι οι οποίοι διέθεταν τεράστια τεχνογνωσία και πανάκριβη εκπαίδευση.
Σήμερα, και μετά από παρέλευση τόσων χρόνων, όσοι από αυτούς τους εργαζόμενους παρέμειναν στον ενεργειακό τομέα, έχουν διασπαρεί σε πολλά μέρη του κόσμου: Καζακστάν, Ιράκ, Ιράν, Σουδάν, Βενεζουέλα, Περού, Αζερμπαϊτζάν, Σαουδική Αραβία και Μέση Ανατολή γενικότερα, κλπ. Σήμερα, αυτοί οι εργαζόμενοι είναι δυσεύρετοι και ακριβοπληρωμένοι. Και το χειρότερο; Γερνούν. Μάλλον, για να το εκφράσω λίγο πιο κομψά: πλησιάζει η ώρα της μαζικής τους απόσυρσης. Εκτιμάται ότι περίπου 22 χιλιάδες μηχανικοί και γεωεπιστήμονες παγκοσμίως συνταξιοδοτήθηκαν μέσα στο 2015. Το φαινόμενο αυτό είναι απόλυτα συνδεδεμένο με την απόσυρση της λεγόμενης γενιάς Baby Boomers, γεννημένοι δηλαδή μεταξύ 1945-1964. Όποιος κοιτάζει τη μεγάλη εικόνα οφείλει να θεωρεί αυτό το γεγονός ως μία επερχόμενη παγκόσμια καταιγίδα αποψίλωσης σημαντικών στελεχών. Ειδικά τούτη την περίοδο όπου διαπιστώνουμε ένα ενεργειακό οργασμό σε ολόκληρο τον πλανήτη.
Στον ενεργειακό τομέα, το πρόβλημα αυτό ονομάστηκε ως «Great Crew Change» (Μεγάλη Αλλαγή Πληρώματος) και απασχολεί εδώ και πολύ καιρό τους μεγάλους παγκόσμιους παίκτες. Καθώς υπάρχουν ελάχιστα στελέχη παγκοσμίως, ηλικίας 40-50 ετών, ικανά να διοικήσουν τους πολύ μεγάλους οργανισμούς. Μέχρι τα πανεπιστήμια να κατορθώσουν να βγάλουν τους πρώτους τους απόφοιτους, και μέχρι αυτοί οι απόφοιτοι να αποκτήσουν ικανή ηγετική και διοικητική εμπειρία, θα περάσουν τουλάχιστον 15-20 χρόνια. Ταυτόχρονα, σύμφωνα με διεθνείς μελέτες, περίπου το μισό των παγκόσμιων αποθεμάτων σε ορυκτά, πετρέλαιο και φυσικό αέριο βρίσκονται σε χώρες οι οποίες είναι εκτός του OPEC και του OECD. Μέχρι το 2030 υπολογίζεται πως θα απαιτηθούν επενδύσεις στον τομέα των ορυκτών πόρων ύψους 17 τρισεκατομμυρίων δολαρίων παγκοσμίως. Ας επαναληφθεί το ποσό: 17 τρισ. δολάρια μέσα στα επόμενα 13 χρόνια. Δηλαδή 1 τρισ. δολάρια περίπου ανά έτος. Για να αντιληφθεί ο αναγνώστης το ύψος αυτού του ποσού, ας το συγκρίνει με το ύψος του ομοσπονδιακού προϋπολογισμού των ΗΠΑ για το 2013: ήταν «μόλις» 3.45 τρισεκατομμύρια δολάρια. Δηλαδή 5 φορές τον προϋπολογισμό των ΗΠΑ...
Μία σημαντική επίπτωση λοιπόν του τέλους αυτού του σούπερ κύκλου ίσως σχετίζεται με το γεγονός πως σε λίγα χρόνια οι μεγάλες επιχειρήσεις του εξορυκτικού τομέα θα διαθέτουν τεράστια ποσά για επενδύσεις και θα αναζητούν παγκοσμίως ειδικούς (πχ. μεταλλειολόγους, μηχανικούς ορυκτών πόρων, γεωλόγους, ειδικούς στα πετρέλαια και άλλους γεωεπιστήμονες) αλλά δεν θα τους βρίσκουν ώστε να καλύψουν τις ανάγκες τους.
Τι θα σημαίνει όμως αυτό για την Ελλάδα; Η Ελλάδα είναι μία χώρα πλούσια σε ορυκτούς πόρους. Εάν πχ. στον τομέα των υδρογονανθράκων όντως τα πράγματα εξελιχθούν όπως ορισμένοι πίστευαν εδώ και αρκετά χρόνια τότε ανακύπτουν ερωτήματα όπως: υπάρχουν σήμερα στην Ελλάδα αυτές οι ειδικότητες ή οι εταιρείες θα αναγκασθούν να εισάγουν εργαζόμενους; Και πού θα τους βρουν; Αφού υπάρχει παγκοσμίως αποψίλωση του συγκεκριμένου εργατικού δυναμικού.
Κατά την εντελώς προσωπική μου άποψη απαιτείται ανασχεδιασμός του εκπαιδευτικού συστήματος της χώρας το δυνατόν συντομότερο.
Αν θέλουμε πράγματι η χώρα μας στα επόμενα χρόνια να βρεθεί κατάλληλα προετοιμασμένη ώστε να ακολουθήσει παράλληλη πορεία με το νέο σούπερ ανοδικό κύκλο θα πρέπει να λειτουργήσουμε προνοητικά. «Μηδέν της τύχης, αλλά πάντα της ευβουλίας και της προνοίας». Το βλέμμα μας πρέπει να βρίσκεται πάντα μπροστά ώστε οι μελλοντικοί Έλληνες πολίτες, οι 20άρηδες και 30άρηδες του 2030+ να έχουν όλα τα εφόδια και την τεχνογνωσία να αντεπεξέλθουν στις τότε προκλήσεις. Οφείλουμε να δείξουμε σεβασμό και προνοητικότητα ακόμη και ως προς τους αγέννητους συμπολίτες μας. Όσο περίεργο και αν ακούγεται. Η παρούσα οικονομική κρίση κάποια στιγμή θα τελειώσει. Σε αυτό ίσως παίξουν ρόλο και οι ορυκτοί πόροι. Το θέμα είναι «μετά τί γίνεται;» Θα είμαστε προετοιμασμένοι;