Πρέπει να έχει γίνει κάποιο τεχνικό λάθος. Ανοίγω το άρθρο του καθηγητή Ιωάννη Ιωαννίδη «Σε γνωρίζω από τον κόφτη»: στην πρώτη παράγραφο γράφει πως γκουγκλάρει τους τυχαίους διαδικτυακούς σχολιαστές του (για να τους εκθέσει σχεδόν επωνύμως στα επόμενα άρθρα του), στην δεύτερη υπενθυμίζει πιεστικά την ιδιότητά του (που αναγράφεται ούτως ή άλλως λίγες γραμμές πιο πάνω), στην τέταρτη επιτιμά τους αναγνώστες που δεν μελετούν διεξοδικά όλα του τα δημοσιογραφικά άρθρα με την δέουσα επιμέλεια και πληρότητα. Επειδή αποκλείεται διεθνώς καταξιωμένος πανεπιστημιακός, σοβαρός άνθρωπος δηλαδή, να συνθέτει από τέτοια στοιχεία τα δημόσια άρθρα του, εικάζω ότι πρόκειται για τεχνικό λάθος (π.χ., δημοσιεύθηκαν κατά λάθος ιδιωτικά e-mails), ή ότι κάποιος έβαλε δολίως παρένθετες τις παραγράφους για να τον εκθέσει, να τον γελοιοποιήσει--δεν εξηγείται αλλιώς.
Ξεφυλλίζοντας όμως περισσότερα άρθρα του κ. Ιωαννίδη στην Huffington Post Greece, διαπιστώνω με έκπληξη πως δεν πρόκειται για λάθος ή δολιοφθορά. Ο άνθρωπος όντως σκέφτεται έτσι, και όντως γράφει έτσι. Ενίοτε φλερτάρει με την χυδαιότητα, περιγράφοντας π.χ. τον πρώην ΥΠΟΙΚ ως «αρρενωπό μοντέλο που λανσάρει κομμώσεις γουλί». Και ειρωνεία, ειρωνεία, ειρωνεία. Η ειρωνική οίηση στα άρθρα είναι του τύπου Ποιό Χάρβαρντ; Χάρβαρντ εδώ έχει τελειώσει και η κοπέλα που μου φτιάχνει τους καφέδες («Γνωρίζω ότι έχετε σπουδάσει σε εξαιρετικά πανεπιστήμια. Τα ίδια προσόντα (άριστα σε πτυχίο και μεταπτυχιακά σε εξαιρετικά πανεπιστήμια) έχει και μια κοπέλα που προσλάβαμε πέρυσι σαν βοηθό γραμματέα της γραμματέως σε ένα τμήμα που διευθύνω στο Στάνφορντ»).
Ως προς την πολιτική του ιδεολογία, ο κ. Ιωαννίδης πιστεύει ότι η πολιτική σκηνή θα πρέπει να είναι ένα ακριβές απείκασμα των πολύ επιτυχημένων ανθρώπων στους άλλους τομείς του επιστητού. Είσαι εξαιρετικός στην πυρηνική φυσική; Έλα να διοικήσεις τη χώρα. Οφείλουμε να σου δώσουμε ένα υπουργείο, ας πούμε το Εσωτερικών ή το Αμύνης. (Εξυπακούεται υπορρήτως πως μόνον οι θετικές επιστήμες θεωρούνται επιστήμες-επιστήμες, οι άλλες μάλλον είναι για ανθρώπους με πολύ ελεύθερο χρόνο και μεθοδολογική ευαρμοστία, ή κάτι τέτοιο). Η πολιτική δεν υπάρχει ως τομέας καθ' εαυτόν, αλλά θα έπρεπε να υπάρχει ως ανυπόστατη ουσιαστικά προέκταση άλλων τομέων. Να διοικούν αυτοί που «ξέρουν». Τί ξέρουν; Μήπως την διοίκηση; Την τέχνη της συλλογικότητας; Την διακονία της αντιπροσώπευσης, το τάλαντο της ηγεσίας; Όχι: ας ξέρουν κάποια καλή επιστήμη, ας έχουν διαπρέψει σε κάτι το Υψηλόν. Να έχουν το «καλύτερο βιογραφικό της χώρας», το οποίο φυσικά μετριέται μόνο με H-index. Όλα τα άλλα είναι οδοντόκρεμες.
Γράφει για αρχηγό κόμματος (κατά τεκμήριο αδιάφορον σε μένα) ότι «γνωρίζετε βέβαια ότι από ακαδημαϊκή άποψη υπάρχουν πάνω από 200 χιλιάδες Έλληνες με μεγαλύτερη απήχηση από εσάς στην επιστημονική βιβλιογραφία»--λες και ο αρχηγός κόμματος παρίστανε ποτέ τον ερευνητή επιστήμονα με κορυφαία διεθνή ερευνητική φήμη, ή λες και οφείλει/θα έπρεπε ένας πολιτικός να έχει σημαντική απήχηση στην επιστημονική βιβλιογραφία ως ερευνητής...
Φυσικά, αυτές οι αντιλήψεις (μαζί με αφέλειες τύπου Εφαρμογή των νόμων του κράτους. (Θέλετε και αιτιολόγηση;)) μάλλον θα έφερνε σε αμηχανία όποιον ασχολείται λίγο πιο εντατικά με το πολιτικό φαινόμενο. Δεν ξέρω πόσα γνωρίζουν οι αρχηγοί των κομμάτων για την στατιστική της επιδημιολογίας, εικάζω όμως καταθλιπτικά συμπεράσματα για τις γνώσεις του δημοσιολογούντος επιδημιολόγου μας περί πολιτικής επιστήμης (οφείλει να τις έχει; Όχι! Γράφει όμως με αυτήν την υπόρρητη αξίωση, άρα και αξιολογείται σύμφωνα με αυτήν).
Η δε πανηγυρική αξίωση του κ. Ιωαννίδη ότι το να διαπρέπεις σε έναν τομέα συνεπάγεται αυτομάτως ότι θα διαπρέπεις και στους άλλους (πόσω δε μάλλον στην εντελώς ειδική περίπτωση της οργάνωσης του κοινού μας βίου), είναι εντελώς έωλη. Οι Γερμανοί έχουν τον όρο Fachidiot, δηλαδή ακριβώς τους ανθρώπους που διαπρέπουν στον τομέα τους, τον οποίο γνωρίζουν στην πλέον άριστη εντέλεια, αλλά αδυνατούν να χωρίσουν δυο γαϊδουριών άχυρα σε οποιοδήποτε άλλο θέμα. Ακούς μερικές φορές τί έχουν να πουν δημοσίως γνωστοί καθηγητές φυσικών επιστημών για κάπως φιλοσοφικώτερα ή θεωρητικώτερα θέματα, ή για ζητήματα πολιτισμικά, και σου πέφτουν τα αφτιά από την αφέλεια και την επιφανειακότητα. Όχι: οι φιλόσοφοι-βασιλείς πέθαναν, τους πάτησε το τραίνο του Πλάτωνα στις Συρακούσες...
Ο κ. Ιωαννίδης πενθεί: «το 97% του έργου των κορυφαίων Ελλήνων επιστημόνων γίνεται πλέον εκτός Ελλάδας». Και υποτίθεται ότι φταίμε οι Έλληνες γι' αυτό. Μα, επιτέλους, πού θα έπρεπε να γίνεται η κορυφαία έρευνα, ειδικά στους τομείς των θετικών επιστημών όπου η χρηματοδότηση και οι υλικές υποδομές παίζουν πολύ πιο ενισχυμένο ρόλο; Σε μια γεωγραφικά ανισόπεδη χώρα δέκα εκατομμυρίων οικονομικά εμπερίστατων κατοίκων σε γεωπολιτικά ασταθή περιοχή, οσοδήποτε καλά κι αν αυτή η χώρα θα μπορούσε να λειτουργεί, ή ας πούμε σε μια χώρα τριακοσίων εκατομμυρίων κατοίκων, η οποία τυχαίνει να είναι και πολιτική, στρατιωτική, οικονομική υπερδύναμη; (Εγώ προτιμώ να ζω στην πρώτη, αλλά δεν είναι αυτό το θέμα μας εδώ.) Δηλαδή, σε ποιό ακριβώς σενάριο δεν θα έπρεπε «το έργο των κορυφαίων Ελλήνων επιστημόνων να γίνεται εκτός Ελλάδας»; Από πού κι ως πού θα ώφειλε το ελληνικό κράτος να στοχεύει στην δημιουργία ενός CERN στο Παγκράτι, για να μην μας φύγουν οι επιστήμονες;
Αντί να γεμίζουμε χαρά που η χώρα παράγει πολύ μεγαλύτερο και πολύ καλύτερο επιστημονικό δυναμικό από αυτό που μπορεί να «καταναλώσει», δυναμικό εντελώς αναντίστοιχο με τα αριθμητικά πληθυσμιακά της δεδομένα το οποίο δεν μπορεί παρά να κατακλύζει την οικουμένη, κλαίμε που η χώρα των δέκα εκατομμυρίων δεν μπορεί να ανταγωνιστεί στα ίσα τις υποδομές της υπερδύναμης. Πόσο συμπλεγματική είναι η εικόνα μιας Ελλάδας που κλαίει επειδή δεν διαθέτει μια μικρή Βοστώνη, με Χάρβαρντ, ΜΙΤ κλπ. κλπ., πέριξ της πλατείας Κολιάτσου! Θρηνεί ο κ. Ιωαννίδης: «Για κάθε επιστημονική δημοσίευση από Ελλάδα αντιστοιχούν 2,5 από Τουρκία». Βέβαια, η Τουρκία έχει κυριολεκτικά οκταπλάσιο πληθυσμό (και επιπροσθέτως, λόγω της δυνατότητας ιδρύσεως μη-κρατικών πανεπιστημίων, έναν απίστευτο αριθμό πανεπιστημιακών ιδρυμάτων--όχι πάντοτε αξιόλογων), αλλά δε βαριέσαι;
(Πολύ) συχνά αναφέρει ο κ. Ιωαννίδης ονόματα Ελλήνων επιστημόνων που ανήκουν στο «κορυφαίο 0,2%» της παγκόσμιας επιστημονικής κοινότητας. Δεν αντιλαμβάνεται πόσο διασύρει, πόσο εξευτελίζει αυτούς τους ανθρώπους χρησιμοποιώντας τους ως επιχειρήματα ενάντια στο τάδε στέλεχος του δείνα κόμματος κλπ. κλπ.; Πόσο σπιλώνει τον μόχθο τους για την πρόοδο της επιστήμης τους θέτοντάς την στην υπηρεσία των μικροπολιτικίστικων, ελαφρολαϊκής ειρωνείας σκαριφημάτων δημοσίου σχολιασμού; Φαντάσου: να μοχθείς πολυετώς για αριστεία στις θετικές επιστήμες, και να διατρέχεις τον κίνδυνο να αναφερθείς κάποτε ονομαστικά από τον κ. Ιωαννίδη δίπλα-δίπλα σε προτάσεις όπως αυτήν για «τον συνεσταλμένο τηλεβιβλιοπώλη που δε μετρά ούτε 30000 τηλεοπτικές εμφανίσεις ή την χιλιοστή εκτόξευση πυραύλων Κουμουτσάκος-Γεροβασίλη στο Κέιπ Σαχλάβεραλ».
Γράφει σε άρθρο του ο κ. Ιωαννίδης: «Αυτό που υποστηρίζω πολλά χρόνια είναι να δοθεί η δυνατότητα λόγου σε σοβαρούς επιστήμονες». Ε ας το κάνει λοιπόν, ανοιχτός ο δημόσιος λόγος, αντί για να θολώνει τον ίδιο του τον λόγο με το να γράφει για το Κέηπ Σαχλάβεραλ, να μετράει κοροϊδευτικά τα «νομπελίνια» των κομματικών στελεχών ή να τέμνει την ιστορία της πολιτικής επιστήμης στο «πριν» και στο «μετά» προτείνοντας «να εφαρμοστούν οι νόμοι». Ή εννοεί ότι πρέπει να τον καλέσουν τα κόμματα για να το πράξει, τα ίδια κόμματα που τόσο (και δικαίως) απεχθάνεται; Ή μήπως θα έπρεπε να το φροντίσει το κράτος, να φτιάξει ένα φόρουμ σαν κρατικό TEDx όπου σοφοί εξειδικευμένοι επιστήμονες και ερευνητές θα λένε ό,τι τους κατέβει επί παντός του επιστητού (προφανώς πέραν της επιστήμης τους) ευλογίαις και σφραγίσι του κράτους;
Ποιός μπορεί να αρνηθεί ότι η αναξιοκρατία είναι ο κανόνας και όχι η εξαίρεση στην Ελλάδα; Ποιός μπορεί να αρνηθεί ότι ο πολιτικός κόσμος της χώρας δυσλειτουργεί και νοσεί; Ποιός μπορεί να αρνηθεί ότι οι κρατικές δομές είναι πεισματικά ετοιμόρροπες; Όσο για τα καθ' ημάς κόμματα, ο υποφαινόμενος έχει γίνει φορτικός στην επαναλαμβανόμενη καταδίκη τους. Η βεβαιότητα όμως ότι αυτές οι διαπιστώσεις ισούνται με τις κοσμοθεωρίες του κ. Ιωαννίδη ή του κ. Ράμφου, ότι «πάνε πακέτο» με απολύτως συγκεκριμένες ψυχολογίζουσες θεωρήσεις ναρκισσιστικά ηδονικού αυτομαστιγώματος, είναι απολύτως δόλια και βαθιά λαϊκιστική, όταν δεν είναι απλώς αφελής.
Παράδειγμα της «κοσμοθεωρίας»: ο κ. Ιωαννίδης σημειώνει συχνά ότι στην Ελλάδα δεν είναι γνωστά τα πάμπολλα ονόματα κορυφαίων Ελλήνων επιστημόνων του εξωτερικού--στην τηλεόραση, αντί για να ακούς γι' αυτούς νυχθημερόν όπως υποτίθεται ότι θα ήταν το δέον, ακούς για την αξιολόγηση της τρόϊκας και την επόμενη δόση. Αυτό παρουσιάζεται ως ιδιαζόντως ελληνικό φαινόμενο, φαινόμενο ιδιαίτερης εγχώριας, ελληνικής παρακμής που φυσικά δεν συναντούμε στα πεφωτισμένα και λελαμπρυσμένα της Εσπερίας έθνη. «[Ο Τάδε] πρόσφατα τιμήθηκε με το Von Kármán medal. Πόσοι στην Ελλάδα το μάθανε;», ρωτάει. Φυσικά, ποτέ και πουθενά, σε καμμία χώρα του κόσμου δεν μαθαίνει ο μέσος πολίτης σαν απόκρημνο mantra τους εκατοντάδες κορυφαίους επιστήμονες που έβγαλε η χώρα του σε εξειδικευμένους τομείς του επιστητού. Στην Γερμανία επί παραδείγματι, χώρα με τεράστια επιστημονική και πανεπιστημιακή κουλτούρα, υποδομές, χρηματοδότηση και προσφορά, μπορώ να διαβεβαιώσω τον αναγνώστη ότι ο μέσος Γερμανός (που διαβάζει... Bild!) δεν έχει ακούσει ποτέ του για τους κορυφαίους ζώντες επιστήμονες του έθνους του. Ακριβώς επειδή ασχολούνται με την επιστήμη τους, δεν επιδιώκουν να είναι και δεν είναι celebrities. Όμως, αυτό που συμβαίνει πάντα και παντού είναι για τον κ. Ιωαννίδη ιδιάζον χαρακτηριστικό της ελληνικής μιζέριας: φταίμε, δεν αξίζουμε, είμαστε άθλιοι, Κιμ πάτα το!
Άλλωστε, όπως γράφει αλλού ο κ. Ιωαννίδης, «η Ελλάδα βρίσκεται υπό κατοχή. Βρίσκεται υπό κατοχή από Έλληνες κυρίως.» Άρα, αυτή η όμορφη χώρα πρέπει επιτέλους να απελευθερωθεί από αυτήν την μιαρή φυλή που την καταστρέφει... Πρόκειται γενικώς για ένα κλίμα που παράγει μια χυδαία καρικατούρα της ελληνικής πραγματικότητας και την αντιπαραβάλει με μια εντελώς ψευδή εικόνα ενός τέλειου εξωτερικού. Ένα Ράμφειο σχήμα, «νοιώστε υποδεέστεροι, τελειωμένοι, ανίκανοι, χωματένιοι, δεν καταφέρνετε τίποτα, ποτέ δεν θα συγκριθείτε με Εκείνους».
Φυσικά, όλα αυτά γίνονται μόνο με επιλεκτική όραση, ειδάλλως θα κατέρρεαν. Όπως γράφει ο ίδιος, «περπατάει στο Σικάγο, στην State Street με θέα τον πανύψηλο ουρανοξύστη του Trump», αλλά δεν σκέφτεται τον Trump, την Hillary του «We came, we saw, he died», την αμερικανική τραγωδία των student debts ή την πολεμική και στρατιωτική θυσία των παιδιών αυτής της υπερδύναμης σε άσχετες χώρες, όχι: σκέφτεται τον «Άδωνι», τον «Καρανίκα» και κλαίει την Ελλάδα...
Κάποια άρθρα του καθηγητή Ιωαννίδη γίνονται, κατά το κοινώς λεγόμενο, viral. Φυσικά, αφού αποτελούν την αρχετυπική φωνή ενός συγκεκριμένου είδους λαϊκισμού, που τέρπει συναισθηματοθηρικά ένα συγκεκριμένο κοινό. Το κοινό που θέλει να ακούσει πως ο Έλληνας είναι μια ζώσα αποτυχία (ξεχνώντας ότι η Δύση... δεν νοιώθει και πολύ καλά τελευταία), πως το βαρέλι μας δεν έχει πάτο επειδή ποτέ δεν θα γίνουμε σαν τα υπερατλαντικά Ανώτερα Όντα, το κοινό που τέρπεται, ηδονίζεται να λαμβάνει εμπτυσμούς, τα ραπίσματα, τα κολαφίσματα, τις ύβρεις, τους γέλωτας, την φθηνή ειρωνεία, από καθηγητή όσο πιο λαμπερού πανεπιστημίου γίνεται: όσο πιο γνωστό από τις ταινίες και τις σειρές το καθίδρυμα, τόσο πιο ηδονική η οδύνη ότι ναι μεν είμαστε στον χειρότερο λαό του κόσμου, αλλά τουλάχιστον είμαστε από την πλευρά των πεφωτισμένων. Αυτός ο λαϊκισμός του μαζοχιστικού αυτομαστιγώματος είναι ένας λαζοπουλισμός απ' την ανάποδη.
Φυσικά, πρέπει να φοβάμαι που τα γράφω όλα αυτά. Αφού ο κ. Ιωαννίδης γκουγκλάρει κάθε έναν έκαστον τυχαίο σχολιαστή από το διαδικτυακό φεησμπουκαριάτο, τότε ενδεχομένως ετοιμάζω με αυτό το σημείωμα το ενδελεχές ξεσκόνισμα του διαδικτυακού μου αποτυπώματος: τουλάχιστον μία-μιάμιση εργατοώρα Stanford θα σπαταληθεί για να αλιευθεί από το διαδίκτυο ότι, π.χ., μια ημέρα του Αυγούστου του 2012 έκανα την γκάφα να μην βάλω οδοντόκρεμα στην οδοντόβουρτσα, ή κάτι τέτοιο. Και καλά, αυτό εδώ είναι άρθρο. Ως προς τα σχόλια του διαδικτύου, ιδίως τα ανώνυμα όπου αυτό καθίσταται εφικτό, όλοι γνωρίζουμε ότι το net γέμει κακόβουλων τρολλς, και δεν ασχολούμαστε περαιτέρω. Όλοι; Όχι! Ο κ. Ιωαννίδης γκουγκλάρει από το γραφείο του στο κορυφαίο πανεπιστήμιο έναν-έναν τα τρολλ του διαδικτύου, όσα τόλμησαν να τον αμφισβητήσουν. Μετά, τα ειρωνεύεται, πάλι ένα-ένα, στα επόμενα άρθρα του. Και κάπως έτσι περνάνε οι μέρες.
Να ξεκαθαρίσω τα εξής: είμαι σίγουρος πως ο κ. Ιωαννίδης είναι ένας εξαιρετικός άνθρωπος. Ο τρόπος (προβληματικός τρόπος, αλλά αυτόν έχουμε) που μετράμε την αριστεία στον ακαδημαϊκό χώρο δηλώνει ότι πρέπει να είναι εξαιρετικός επιστήμονας στον τομέα του, διαπρεπής και δικαίως ονομαστός. Δεν έχω λόγο να μην υποθέσω πως θα είναι αξιοπρεπέστατος στην προσωπική και καθημερινή επαγγελματική του ζωή. Αυτό που λέω, μετά συγχωρήσεως δηλαδή, είναι πως αυτή η μανιέρα τελετουργικού αυτομαστιγώματος μαζί με ένα συγκεκριμένο είδος ειρωνείας, καθώς και η ιδεολογία των στραβοχυμένων φιλοσόφων-βασιλέων (τύπου: είσαι καλός στα pure mathematics; Γίνε υφυπουργός!), ενίοτε γίνεται κουραστική--όσο κι αν τέρπει το κοινό που διψά, παρακαλεί, ικετεύει γι' αυτού του είδους τον λαϊκισμό. Πέρα από την πανεπιστημιακή του ενασχόληση, ο κ. Ιωαννίδης διαπρέπει και σε έναν άλλο τομέα: στο να χάνει το δίκιο του. Ενίοτε ξεκινά από ορθή βάση (π.χ. από τον τοξικό ρόλο των κομματικών νεολαιών στα πανεπιστήμια), την οποία εξουδετερώνει αμέρως με ισοπεδωτικές υπεραπλουστεύσεις, ηδονικές συλλογικές αυτομαστιγώσεις, ή εκτενείς αναλύσεις πίσω από τις οποίες ευκρινώς κρύβεται η βεβαιότητα για το πόσο κορυφαίος, πόσο αδιάφθορος, πόσο διαπεφωτισμένος, πόσο σπάνιος και διαφορετικός είναι ο ίδιος.
Ο κ. Ιωάννης Ιωαννίδης θα ήταν μακράν ο καλύτερος πρόεδρος για το κόμμα του ΣΥΡΙΖΑ. Τα προσόντα του είναι ασύγκριτα με αυτά του Αλέξη Τσίπρα, καθ' ότι διαθέτει όλα τα δομικά στοιχεία του κόμματος αυτού αλλά στον υπέρτατο βαθμό: (α) λόγο εδραζόμενο σε έναν συγκεκριμένο τύπο λαϊκισμού, δηλαδή (μαζοχιστικού εδώ) ηδονισμού συγκεκριμένων ακροατών, (β) καταγγελτική μονομανία η οποία θεωρείται ως συνεισφορά καθ' εαυτήν, (γ) πληθώρα «εύκολων» λύσεων σε δυσεπίλυτα προβλήματα και αφελή άγνοια για την πολυπλοκότητά τους («να εφαρμοστούν οι νόμοι!»), δηλαδή κατ' επέκταση (δ) πληθώρα «υποσχέσεων» που απλώς δεν θα μπορούσαν να πραγματοποιηθούν στην πράξη, (ε) μειονεκτική εικόνα για την χώρα και τους πολίτες της, και κυρίως--κυρίως!--(στ) τεράστια, συνεχώς διαστελλόμενη αυτοεικόνα. Ο ορισμός του ΣΥΡΙΖΑ. Venceremos!