1. Τελικά τι είναι ο Τραμπ; Ένα τέρας σύμφωνα με την «προοδευτική» αφήγηση;
Και οι δύο υποψήφιοι των αμερικανικών προεδρικών εκλογών ήταν αρκούντως και ιδιαζόντως τερατώδεις, προτείνοντας επιθετική ατζέντα (η Κλίντον με μια εκπεφρασμένη υπερ-πολεμική ατζέντα περαιτέρω ζωνοποίησης της Μέσης Ανατολής με πρωτόγνωρη επιθετικότητα, ο συγκριτικά φιλειρηνικότερος Τραμπ με όσα συζητούμε αυτές τις ημέρες) και μετερχόμενοι πρωτοφανή προεκλογικά μέσα: ούτε στον ψυχρό πόλεμο δεν έχει υπάρξει αμερικανική εκλογική αναμέτρηση τέτοιας παλαβής λιακοπουλικής συνωμοσιολογίας, ώστε ο ένας υποψήφιος εκ των μεγάλων κομμάτων, η Κλίντον, να κατηγορεί τον συνυποψήφιό του ουσιαστικά για υποτέλεια στον Ρώσο πρόεδρο. Όμως, η επικέντρωση στο πρόσωπo του Τραμπ με τη χρήση διαφόρων «σκιάχτρων» είναι μάλλον παρελκυστική, όπως είναι και ο κλιμακούμενος πόλεμος Τραμπ-ΜΜΕ: η άνοδος του Τραμπ στην εξουσία αποτελεί σημείο ευρύτερων μεταβολών σε ολόκληρο τον «δυτικό» κόσμο, μεταβολών που συμβαίνουν και θα συμβούν ανεξάρτητα από τη συμπτωματολογία συγκεκριμένων προσώπων--τα οποία τυγχάνουν εμφανώς ασταθή.
Αντίθετα με αυτό όμως, η Τραμπολογία είναι μια μάχη σημαιών και συμβολισμών εσωτερικής κατανάλωσης. Ας πούμε, τα σύνορα μιας χώρας είτε είναι ανοιχτά είτε όχι. Στη δεύτερη περίπτωση, τί νόημα έχει αν φυλάσσονται με φράχτη (που ήδη υπάρχει) ή με τείχος, πέραν της αποτελεσματικότητας κάθε μεθόδου για τον τεθειμένο σκοπό; Υπάρχει κανείς που πιστεύει ότι τα «αναποτελεσματικώς κλειστά» σύνορα είναι ενα βήμα πιο κοντά στα υποθετικά «ανοιχτά» σύνορα; Το πυρομαχικό της Τραμπολογίας είναι το κυνήγι των εντυπώσεων. Είναι στη χώρα του Γκουαντάναμο και του προγράμματος PRISM της NSA που όλοι σοκαρίστηκαν απο το όντως απαράδεκτα χυδαίο «grab them by the pussy».
Σε ένα τέτοιο πλαίσιο, το να είναι κανείς απλώς «υπέρ» ή «κατά» του Τραμπ (κάτι που λειτουργεί άλλωστε και σαν μεγάλο πλυντήριο: ένα post ή tweet κατά του Τραμπ μπορεί να καταστήσει δημοφιλείς και τις πιο απεχθείς φιγούρες) είναι απλώς χάσιμο χρόνου. Αν κάτι είναι σίγουρο, αυτό είναι πως πουθενά δεν θα επιστρέψουμε στην ακώλυτη «φιλελεύθερη συναίνεση». Ο κόσμος προ του 2016 δεν υπάρχει πια, και το ερώτημα είναι τί γίνεται από 'δω και πέρα--πραγματικότητα, πάνω στην άρνηση της οποίας εχει θεμελιωθεί ολόκληρη η διεθνής Τραμπολογία.
2. Ποιες οι μεταβολές και η πλατφόρμα που προετοίμασε το έδαφος για τον Τραμπ;
Δίπλα στον Τραμπ πρέπει να μπει το Brexit, η ίδια η άνοδος του Sanders στις ΗΠΑ αλλά και του AfD στη Γερμανία, οι επερχόμενες γαλλικές εκλογές, κλπ. Αν υποθέσουμε ότι το κοινωνικό συμβόλαιο μιας διεθνούς ευμεγέθους μεσαίας τάξης με το εκάστοτε πολιτικό προσωπικό των κρατών λειτουργούσε για κάποιες δεκαετίες, αυτό μοιάζει πλέον να έχει διαρραγεί. Πλέον ο πολύ μικρός χώρος του φιλελεύθερου κέντρου, δηλαδή της εναλλαγής «κεντροδεξιάς» και «κεντροαριστεράς» στην εξουσία, όπου και εξηντλείτο το περιθώριο comme il faut πολιτικού διαλόγου και προγραμμάτων, έχει «σκάσει» στην αποτυχία του να καλύψει επαρκώς τις ανάγκες μιας κρίσιμης μάζας και εκρήγνυται--χωρίς πολύν ορθολογισμό, τον οποίο το Κέντρο μονοπωλούσε αλαζονικά-- επ' ωφελεία οποιουδήποτε αυτοπροταθεί για την εκπροσώπηση των αιτημάτων των «ηττημένων» (δημιουργώντας μια δυναμική που συμπαρασύρει και μη-«ηττημένους»). Η παγκοσμιοποίηση--και όχι η μετανάστευση!--βρίσκεται κυρίως στο στόχαστρο αυτών των νέων τάσεων. Η εκτός comme il faut ορίων Αριστερά μοιάζει να έχει χάσει το παιχνίδι αυτής της εκπροσώπησης, προσώρας τουλάχιστον (ίσως λόγω της «ανακύκλωσης αξιών» ανάμεσα στην mainstream αριστερά και στο αφήγημα της φιλελεύθερης συναίνεσης--π.χ. προτεραιότητα των γάμων ομοφυλοφίλων [ή άλλου ζητήματος «πολέμου αξιών»] και ενθουσιώδης σύνταξη μέρους της Αριστεράς με τις liberal δυνάμεις που τον προωθούσαν, ενώ παράλληλα διαμελιζόταν πολεμικά η Λιβύη ή η Συρία μέσω proxies), οπότε αυτό μένει ελεύθερο στην εκτός comme il faut ορίων Δεξιά. Με όλα τα παρατράγουδα και τους κινδύνους που συνεπάγονται όλες αυτές οι ασύμμετρες εξελίξεις.
Το αν ο Τραμπ όντως θα εκφράσει αυτά τα νέα αιτήματα και ανάγκες είναι μάλλον απίθανο (οπότε και αυτά θα διατρανωθούν ψάχνοντας αλλού την εκπροσώπησή τους), αλλά και δευτερεύον: τα αιτήματα ήρθαν για να μείνουν, ανεξαρτήτως Τραμπ.
Αυτές οι μεταβολές μπορούν να παραναγνωστούν ως «δεξιές» ή «αριστερές», αλλα ο άξονάς τους μάλλον είναι: υπερεθνικές πολιτικές αποφάσεις εναντίον εδαφικά προσδιορισμένης πολιτικής κυριαρχίας--δημοκρατικής, λαϊκής, εθνικής κυριαρχίας. Άλλωστε, το φιλελεύθερο κέντρο εχει προτείνει πολλάκις την αποσύνδεση των πολιτικών αποφάσεων διαχείρισης από την δημοκρατική εκλογική διαδικασία--από τον τρόπο λειτουργίας της ΕΕ μέχρι την επαναλαμβανόμενη πρόταση για «μόνιμους», «τεχνοκράτες» ΓΓ ελληνικών υπουργείων, ανεξάρτητους από τα εκλογικά αποτελέσματα.
Αν κάτι όμως είναι διεθνώς εντυπωσιακό, είναι πως το φιλελεύθερο κέντρο δεν αντιλαμβάνεται πως έχει ηττηθεί, και τροφοδοτεί περαιτέρω την ήττα του με το να καταγγέλει τους πολιτικώς νεήλυδες ακριβώς επί τη βάσει της ατζέντας που τους έφερε στην επιφάνεια--ουροβόρος όφις...
Με αυτόν τον τρόπο, το φιλελεύθερο κέντρο (ας πούμε, οι αμερικανοί liberals) προξενούν οι ίδιοι, σε αντισυσπείρωση, τις τάσεις που καταγγέλλουν--ή μεγεθύνουν ήδη υπάρχουσες, αλλά σαφώς μικρότερες τάσεις: η πόλωση που δημιουργούν τα διεθνή μέσα προβάλλοντας τις πρωτοβουλίες Τραμπ ως πρωτοφανείς (που μόνο πρωτοφανείς δεν είναι: μάλλον αμερικανικό business as usual, με διάφορες μορφές) ρατσιστικές ή περίπου χιτλερικές πρωτοβουλίες δημιουργεί επιτελεστικά ακριβώς αυτές τις τάσεις, στο πλαίσιο συσπείρωσης-αντισυσπείρωσης: όπως ακριβώς έγινε με το ελληνικό δημοψήφισμα, το Brexit, την κοινή γνώμη για την Κλίντον. Το επερχόμενο κύμα πραγματικού, και όχι faux, ρατσισμού και ριζοσπαστικού αντιμουσουλμανισμού, ή ακόμα και αντιδικαιωματισμού, θα γενεαλογείται εν τέλει από τα ίδια τα liberal media, τα οποία θα κατευθύνουν την αντίδραση στα ίδια ακριβώς σε ό,τι καταγγέλουν.
Σε κάθε περίπτωση, το επίπεδο του μέχρι χθες ηγεμονικού λόγου και πολιτικού προσωπικού αντανακλάται στο επίπεδο του ίδιου του Τραμπ, απλώς χωρίς «τα ρούχα του βασιλιά».
Εδώ να σημειώσουμε ότι μια (μη) ενδεχόμενη καθαίρεση/impeachment του Τραμπ θα σήμαινε την τελική και πλήρη νίκη του. Διότι ο Τραμπ ενοποίησε μια σειρά από αιτήματα «από τα κάτω»--με μια ψύχραιμη ματιά θα φανεί ότι πολλά από αυτά ήταν κοινά με τα αιτήματα που εκπροσώπησε ο Μπέρνι Σάντερς, όσο κι αν διαφέρουν έντονα στα υπόλοιπα--, τα οποία δεν θα αποσυρθούν μέχρι να ικανοποιηθούν. Πιστεύοντας πως η πολιτική λειτουργεί μετέωρη στον αέρα, χωρίς κοινωνικές αναφορές, οι αντίπαλοι του Τραμπ νομίζουν ότι παίζουν βιντεο-γκέημς, και ότι αν εξοντωθεί ο κακός boss κερδίζουν το παιχνίδι--όμως, μια απομάκρυνση του Τραμπ θα έδινε το σύνθημα για την ακόμα πιο ρητή διεκδίκηση των ίδιων ακριβώς αιτημάτων από ένα κοινό που πλέον έχει μάθει να κερδίζει. Καθαιρώντας τον Τραμπ, οι αντίπαλοί του θα τον καθιστούσαν τον πρόεδρο των ΗΠΑ που δεν του δόθηκε η δυνατότητα να αποτύχει σε όσα υποσχέθηκε, και όχι το αντίθετο.
3. Θα μπορούσε να υπάρξει στην Ελλάδα ανάλογη περίπτωση ή υπάρχει το έδαφος για κάτι τέτοιο;
Πολύ δύσκολα, ή μόνον ως φάρσα.
Στην Ελλάδα διαπιστώνουμε δύο (μικρές) ομάδες ανθρώπων που δεν ξορκίζουν το όνομα του Τραμπ αναπαράγοντας δάνεια επιχειρήματα και κραυγές. Από τη μία έχουμε όσους ελάχιστους διατηρούν την ικανότητα να διακρίνουν ευρύτερα ρεύματα και πολιτικές μεταβολές με ψυχραιμία, χωρίς να εντάσσονται στον «χορό τραγωδίας» της Τραμπολογίας, και άρα δεν συμμετέχουν στους κοπετούς αλλά αναλύουν.
Από την άλλη όμως έχουμε στην Ελλάδα το ακριβώς αντίθετο (και κωμικό), μια πραγματικά γκροτέσκα εικόνα: φιγούρες δοσμένες στην προσπάθεια να δημιουργηθεί μια... «Χρυσή Αυγή με ανθρώπινο πρόσωπο» που επιχειρούν να τοκίσουν στη νίκη Τραμπ ώστε να αυτοπροβληθούν οι ίδιοι, δια της νίκης Τραμπ, ως μελλοντικά νικηφόροι. (Πρόσφατα κυκλοφόρησε ως ένθετο σε αθηναϊκή εφημερίδα ένα βιβλιαράκι για τον Τραμπ με τόσες μικρονοϊκές αφέλειες, με ιδέες στο μπλέντερ και το συνακόλουθο άπλωμα τραχανά, που είναι να απορεί κανείς.) Εδώ έχουμε το εξής ενδιαφέρον: δεν υιοθετούνται οι ιδέες* του ίδιου του Τραμπ, δεν υιοθετείται το «πολιτικό πρόγραμμα Τραμπ», αλλά ουσιαστικά οι κατηγορίες που εκτοξεύονται εναντίον του Τραμπ, και δη με ενθουσιασμό. Όσο πιο τερατώδη, κατά πολύ τερατωδέστερον του πραγματικού (π.χ. οι περίφημες «σχέσεις με την ΚΚΚ» που δεν υπάρχουν...) προσπαθούν να εικονογραφήσουν τα διεθνή ΜΜΕ τον Ντόναλντ Τραμπ, τόσο πιο τερατώδεις γίνονται και οι αφελείς «Έλληνες Τραμπιστές» κατ' εικόνα και ομοίωση όχι του Τραμπ, αλλά της εικόνας γι' αυτόν που τους προσφέρουν τα liberal media, επ' ελπίδι πολιτικών ψιχίων. Οι περισσότεροι Έλληνες «Τραμπιστές» είναι παιδιά, δημιουργήματα, μαθητές από την ανάποδη των αφηγημάτων ακριβώς αυτών των μέσων ενημέρωσης που δικαίως υβρίζουν, χωρίς καμμία σχέση με τα πρωτόγνωρα πολιτικά ρεύματα που βλέπουμε να αναδύονται ανά την υφήλιο (είτε με τα προβλήματά τους, είτε με τα ενδιαφέροντα σημεία τους). Θα πρέπει, νομίζω, να είναι προφανές ότι η παραπάνω τάση δεν έχει καμμία σχέση με το φαινόμενο Τραμπ: η επαιτεία πολιτικής υπόστασης χωρίζεται από τα πολιτικά ρεύματα με τη γραμμή που χωρίζει τη φαντασίωση από την πραγματικότητα.
*Στο πλαίσιο της Τραμπολογίας κυριαρχεί η αντίληψη για τον Τραμπ ότι δεν έχει συγκεκριμένες ιδέες, αλλά ad hoc οπορτουνιστικά συμπιλήματα. Όμως, οι Brendan Simms (University of Cambridge) και Charlie Laderman (King's College London) καταδεικνύουν στο βιβλίο τους Donald Trump: The Making of a World View--στο οποίο, σημειωτέον, είναι εμφανής η έντονη απέχθειά τους για τον Τραμπ, δεν είναι ένα μελέτημα συμπαθούντων--ότι υφίσταται στην περίπτωση του Τραμπ μια σταθερή και συνεπής ιδεολογία, ιδίως για τις διεθνείς σχέσεις, διαμορφωμένη κατά τη διάρκεια τριανταετίας. (Η ιδεολογία αυτή είναι προβληματική και δυστυχώς δεν δικαιώνει την απομονωτιστική εικόνα που έδειξε προεκλογικά ο Τραμπ έναντι της σαφώς ακραία πολεμοχαρούς Κλίντον, την εικόνα ότι «δουλειά μας δεν είναι να εμπλεκόμαστε στις ζωές άλλων λαών», αλλά αυτό είναι άλλης ώρας συζήτηση.)
Αν εξαιρέσουμε την παραπάνω γκροτέσκα εικόνα και επιστρέψουμε στο κεντρικό ερώτημα για την Ελλάδα: Για καλό ή για κακό, Τραμπ, Brexit, γαλλικές εκλογές κλπ. είναι για χώρες που δεν έχουν αποφασίσει να απωλέσουν τη δυνατότητά τους να αλλάζουν τους όρους του παιχνιδιού στο οποίο παίζουν. Ακριβώς επειδή αυτή η προϋπόθεση δεν πληρούται ούτε στο ελάχιστο στα καθ' ημάς, είναι μάλλον αστείο να βλέπει κανείς τις άτσαλες προσπάθειες να μεταφυτευθούν αυτές οι τάσεις στο ελληνικό έδαφος ως «σκληρή (ακρο)δεξιά»--ενώ είναι άλλης τάξεως εξελίξεις. Μολαταύτα, εάν όντως εμφανιζόταν ένας «Έλληνας Τραμπ» (και γι' αυτό, ένας «αντι-Τραμπ»), αυτός δεν θα υποσχόταν ευημερία και σταθερότητα, αλλά αντ' αυτών αξιοπρέπεια και ανεξαρτησία--δημοκρατική, λαϊκή, εθνική κυριαρχία ακόμα και εάν αυτό μοιάζει να συνεπάγεται λιγότερη ευημερία. Δηλαδή, προτεραιότητες στις οποίες ένα δημογραφικά γερασμένο εκλογικό σώμα είναι αδύνατον να προστρέξει.
Συντομώτερη, περικεκομμένη εκδοχή της συνέντευξης συμπεριελήφθηκε σε αφιέρωμα του Vice.