Μια περίοδος κατά τη διάρκεια της οποίας υπήρξε έντονη ανάμειξη της πολιτικής στη Φυσική ξεκίνησε, αναμφίβολα με την άνοδο του Αδόλφου Χίτλερ στην εξουσία, το 1933. Αμέσως άρχισε ένα πογκρόμ ειδικά εναντίον Εβραίων Φυσικών προεξέχοντος του Αϊνστάιν αλλά και άλλων επιφανών επιστημόνων (Σρέντιγκερ, Μάϊτνερ, Χέρτζ, Στερν, Μπορν). Βέβαια, οι περισσότεροι μη Εβραίοι Γερμανοί φυσικοί, με πιο φημισμένους από αυτούς τους Χάιζενμπεργκ και Πλανκ, θεώρησαν καθήκον τους (1) να παραμείνουν στη Γερμανία υπερασπιζόμενοι την τιμή της γερμανικής Φυσικής.
Όλες αυτές οι εκκαθαρίσεις συνέπεσαν χρονικά με την εμφάνιση της γερμανικής ή Άριας Φυσικής, με κύριους εκφραστές τους νομπελίστες Φιλίπ Λέναρντ και Γιοχάνες Σταρκ. Αυτό το είδος της Φυσικής ουδέποτε διατυπώθηκε με συνεκτικό τρόπο και απλά εναντιωνόταν στη σύγχρονη Φυσική (Θεωρία της Σχετικότητας, Κβαντική Φυσική) και στα πολύπλοκα μαθηματικά της. Πρότεινε την επιστροφή σε μια Φυσική που θα κυριαρχούσαν το πείραμα και οι απλές, κατανοητές θεωρίες, σε αρμονία με τη διαίσθηση και όλα αυτά απέναντι στη στείρα θεωρητικολογία της Σχετικότητας, όπως αυτή εκφραζόταν τότε από τους Εβραίους Φυσικούς.
Οι Λέναρντ και Σταρκ φιλοδοξούσαν να γίνουν οι νέοι «Φύρερ» της γερμανικής φυσικής. Ήταν και οι δυο πολύ καλοί πειραματικοί φυσικοί και το μένος τους, ειδικά για τον Αϊνστάιν, έχει τις ρίζες του στο παρελθόν,αφού τον κατηγορούσαν ανοιχτά ότι είχε οικειοποιηθεί δικές τους επιστημονικές ιδέες. Ειδικότερα,ο Λέναρντ διεκδικούσε την πατρότητα της ερμηνείας του φωτοηλεκτρικού φαινομένου για την οποία ο Αϊνστάιν βραβεύτηκε με το βραβείο Νόμπελ το 1921. Θεωρούσαν τη σχετικότητα ως μια εβραϊκή απάτη, εξαπολύοντας μύδρους εναντίον της, αλλά και εναντίον όσων την υπερασπίζονταν. Έβαλαν μάλιστα στο στόχαστρό τους και μη Εβραίους στην καταγωγή (Χάιζενμπεργκ, Πλανκ), κατηγορώντας τους ότι προσπαθούσαν να διατηρήσουν το εβραϊκό πνεύμα στη Φυσική και χαρακτηρίζοντάς τους ως «Λευκούς Εβραίους»(2).
Οι εχθροί τους ισχυρίζονταν πως πίσω από όλα αυτά κρυβόταν η ελλιπής κατάρτισή τους στα μαθηματικά και η αδυναμία τους να συλλάβουν τις πολύπλοκες έννοιες και θεωρίες που εισήγαγαν στη Φυσική η Σχετικότητα και η Κβαντομηχανική. Τους χρέωναν λίγο πολύ πως οτιδήποτε δεν μπορούσαν να κατανοήσουν το χαρακτήριζαν ως «εβραϊκή Φυσική». Απώτερος στόχος τους, φυσικά, ήταν να περιθωριοποιήσουν και να εκδιώξουν όποιον από αυτή την «εβραϊκή κλίκα» προσπαθούσε να τους επισκιάσει επιστημονικά.
Ένας από τους πιο διάσημους Φυσικούς,ο οποίος φιγουράριζε από τους πρώτους στη λίστα των «Λευκών Εβραίων» ήταν ο Γερμανός Βέρνερ Χάιζενμπεργκ. Η στάση του, ωστόσο, απέναντι στο καθεστώς δεν ήταν τελείως ξεκάθαρη. Παρόλο που θεωρούσε το Χίτλερ ως έναν αγροίκο δημαγωγό (2) είχε την πεποίθηση πως η Γερμανία χρειαζόταν μια ισχυρή ηγεσία, για να ανακτήσει τη χαμένη της αίγλη. Αποτελούσε γι' αυτόν πατριωτικό καθήκον η παραμονή του στη Γερμανία, μια πράξη όμως που δεν τον γλίτωσε από τα βέλη του Σταρκ, αναγκάζοντάς τον να προσφύγει στον αρχηγό των "SS" Χάινριχ Χίλμερ (4) για αποκατάσταση της φήμης του, με την απειλή της μετανάστευσής του στο εξωτερικό.
Αξίζει να αναφερθεί πως, σύμφωνα με τον ιστορικό Πωλ Λόρενς, η απάντησή του στις επιθέσεις που δεχόταν δε θα έπρεπε να ληφθεί ως απόρριψη του ναζισμού και του αντισημιτισμού, αλλά ως περηφάνια και φόβος για τη φήμη του. Τελικά, συμβιβάστηκε με την υπάρχουσα τότε κατάσταση και υπέγραψε όρκο υποταγής στην κυβέρνηση του Χίτλερ, πράξη υποχρεωτική για τους υπηρετούντες στο γερμανικό κράτος (2). Είναι αξιοσημείωτο πως σε ένα γράμμα (4) που έστειλε στο Φυσικό Άρνολντ Ζόμερφελντ, που ήταν έτοιμος να δημοσιεύσει κάποιες διαλέξεις του,τον προέτρεπε να αναφέρει σε αυτές το όνομα του Αϊνστάιν όσο το δυνατόν λιγότερο. Ο Χάιζενμπεργκ διορίστηκε επικεφαλής του γερμανικού πυρηνικού προγράμματος (3), αν και αργότερα, απολογούμενος, ισχυρίστηκε πως με τη συμμετοχή του απλά επεδίωκε να υπονομεύσει εκ των έσω την κατασκευή της ατομικής βόμβας από τους ναζί. To μόνο σίγουρο είναι πως η πράξη του αυτή αμαύρωσε την ανθρώπινη εικόνα του, ίσως και ανεπανόρθωτα στα μάτια ορισμένων.
Τελικά, από την ανάμειξη των ναζί, η γερμανική Φυσική ζημιώθηκε τα μέγιστα και δεν μπόρεσε σε καμία περίπτωση να αντικαταστήσει ποιοτικά και ποσοτικά το πλήθος των επιφανών επιστημόνων που εγκατέλειψαν τη Γερμανία εκείνη την περίοδο.
Πηγές
1.Helge Kragh,Οι γεννιές των κβάντων, Εκδόσεις Κάτοπτρο
2.David Lindley,Η αρχή της αβεβαιότητας, Eκδόσεις Τραυλός
3.Gino Segrè,Ο Φάουστ στην Κοπεγχάγη, Eκδόσεις Τραυλός
4.Scientific American