Οι εικόνες του φωτογράφου Πέτρου Κουμπλή εξερευνούν την κρυμμένη πλευρά και τον μυστικιστικό χαρακτήρα των τοπίων, αντιμετωπίζοντάς τα ως φανταστικά πεδία και πραγματικότητες που εκτείνονται επ' άπειρον, περιοριζόμενα μόνο από τον τρόπο που ο καθένας μας ερμηνεύει τον εαυτό του και όσα τον περιβάλλουν. Το έργο του έχει δημοσιευθεί εκτενώς τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό.
Έχετε γράψει πως βλέπετε τη Φωτογραφία σαν μια μορφή Αρχαιολογίας, η οποία παράγει σήμερα αυτό που ελπίζει να διασώζεται στο μέλλον. Τι εικόνα πιστεύετε πως θα σχημάτιζε κάποιος για την εποχή που ζούμε σήμερα βλέποντας τις φωτογραφίες σας στο μέλλον;
Η φωτογραφία πείθει περισσότερο για την πρόθεση της και όχι για την ουσία του τι ακριβώς τελικά επιτυγχάνει. Στην πραγματικότητα αντί να σώζει τη μνήμη ίσως μάλλον να την εγκλωβίζει, με τον ίδιο τρόπο που κάποιος θα έσωζε μια πεταλούδα κλείνοντας την σε ένα γυάλινο βάζο. Αντί να σώζει μια ανάμνηση την υποκαθιστά με μια τεχνική μνήμη, σκηνοθετημένη μέσα στο περιεχόμενο και το κάδρο της, η οποία για όσα περιλαμβάνει άλλα τόσα αποκλείει. Η φωτογραφημένη ανάμνηση τελικά είναι μια λειτουργία της σκέψης, μια αξιωματική συμφωνία με τα συναισθήματα μας, αλλά πάνω απ' όλα μια ψευδαίσθηση, που όμως μοιάζει αληθινή. Ο τρόπος που κάποιος την προσεγγίζει αποτελεί από μόνος του μια ερμηνεία, ανεξάρτητα από τις ιδέες που αυτή εξάγει. Ο ίδιος ο τρόπος με το οποίο κανείς θα διαβάζει τις εικόνες στο μέλλον θα είναι υπεύθυνος και για να συμπεράσματα που θα βγάλει γι' αυτές. Τα διασωσμένα ευρήματα της Αρχαιολογίας είναι αναλλοίωτα ως προς τη μορφή και την προέλευση τους κι αν συνεχώς αλλάζει η ερμηνεία τους είναι μονάχα διότι συνεχώς αλλάζει και η προσέγγιση μας προς αυτά.
Νιώθετε ενδεχομένως πως ο τρόπος με τον οποίο βλέπουμε και αναλύουμε την τέχνη είναι υπερβολικά περίπλοκος;
Μερικές φορές και η περιπλοκότητα αυτή μπορεί να κρύβει μια απλοϊκότητα. Η ίδια η ενέργεια της ανάλυσης είναι μια καθαρά νοητική διαδικασία οπότε αναπόφευκτα την διατρέχουν οι εμμονές και οι αδυναμίες της σκέψης μας. Αυτή είναι και η απλοϊκότητα της. Απέναντι σε αυτό, εκείνο που υπάρχει -και υπάρχει πάντα- είναι η καθαρή απλότητα. Στον τρόπο που αναλύουμε, στον τρόπο που βλέπουμε κι ακόμα περισσότερο στον τρόπο που ζούμε.
Με ποιο τρόπο πιστεύετε πως θα έπρεπε να «διαβάζουμε» μια εικόνα;
Ό,τι κι αν έχει να πει μια εικόνα το λέει μέσα σε λίγες στιγμές. Έχει εξαντλήσει το θέμα της πριν από την στιγμή που το μυαλό θα παρεμβληθεί και θα αποπειραθεί αναγνώσεις. Μια εικόνα δεν έχει να πει απολύτως τίποτα, στο μέγεθος της στιγμής χωράνε τα πάντα εκτός από τη φλυαρία του μυαλού. Ο καλύτερος τρόπος να κοιτάει κανείς είναι με την καρδιά και να διαβάζει με τις αισθήσεις. Οι ερμηνείες είναι προσωπικές αφηγήσεις.
In Landscapes
Θεωρείτε πως αρκεί μια εικόνα για να εκφραστούν τα συναισθήματα και σκέψεις ή ορισμένες φορές είναι απαραίτητες και οι λέξεις;
Οι φωτογραφίες βρίσκονται πάντα σε μια αφηρημένη μορφή. Ό, τι κι αν είναι αυτό με το οποίο ο φωτογράφος εμπότισε τις εικόνες του, η φωτογραφία ολοκληρώνεται μονάχα στα μάτια του θεατή και μόνο μέσα από μια δικιά του ανάγνωση. Οι εικόνες είναι ρευστές, προκαλούν αυθόρμητα συναισθήματα και σκέψεις, δίχως στην πραγματικότητα να μαρτυρούν τίποτα. Οι λέξεις όμως περιγράφουν έννοιες οι οποίες έχουν στόχο και αποσκοπούν στο να προκαλέσουν συναισθήματα και σκέψεις. Η σύνδεση τους αποτελεί μια πρόταση ανάγνωσης και εξυπηρετεί τους στόχους της. Απαραίτητες όμως δεν είναι ποτέ.
Ο Ρόμπερτ Φρανκ κάποτε είπε πως «Η φωτογραφία πρέπει να περιέχει ένα πράγμα: την ανθρωπιά της στιγμής». Συμφωνείτε; Ποιο θα λέγατε πως είναι για εσάς το απαραίτητο συστατικό μιας φωτογραφίας;
Ίσως στον τρόπο με τον οποίο διδάσκεται κανείς τη φωτογραφία, ορισμένες αρχές να βρίσκουν πράγματι εφαρμογή, απλά και μόνο για να προκαλέσουν και να οξύνουν την αντίληψη του σπουδαστή. Συστατικά δεν υπάρχουν, αλλά κι αν υπάρχουν, τότε βρίσκονται υπό εξάντληση, αν δεν έχουν ήδη εξαντληθεί, κι αν υπάρξουν νέα, τότε το ίδιο θα συμβεί και με αυτά. Αυτό είναι κάτι που ο χώρος που ονομάζουμε σχηματικά σαν σύγχρονη φωτογραφία, τα τελευταία 50 περίπου χρόνια, το έχει αποδείξει επανειλημμένα, ανατρέποντας και ανανεώνοντας τόσο το περιεχόμενο όσο και την προσέγγιση της εικόνας. Και είναι ένα πνεύμα απελευθέρωσης εξάλλου που το βλέπουμε και σε μερικές από τις ύστερες δουλειές και του ιδίου του Frank.
Ζούμε στην εποχή των εικόνων, όπου εκατοντάδες φωτογραφίες περνούν μπροστά από τα μάτια μας καθημερινά. Πιστεύετε πως αυτό μας κάνει να είμαστε λιγότερο κριτικοί και απαιτητικοί απέναντί τους;
Ο νοητός χώρος συσσώρευσης εικόνων που περιλαμβάνει το instagram, τα social media, ή τα blogs, είναι μόνο μια πτυχή του τι είναι φωτογραφία και στην πραγματικότητα το ενδιαφέρον της είναι περισσότερο κοινωνιολογικό. Ταυτόχρονα σε αυτό τον όγκο εικόνων, βλέπουμε μια συνεχή αύξηση φορέων, εκδόσεων και ηλεκτρονικών πλατφόρμων οι οποίοι ασχολούνται, φέρνουν στην επιφάνεια και προωθούν φωτογραφικές δουλειές υψηλής ποιότητας. Είναι κάτι το ιδιαίτερα σημαντικό και, όσον αφορά το χώρο της εικόνας, μια από τις πιο ενδιαφέρουσες εξελίξεις της εποχής μας. Αυτό που έχει άλλωστε ενδιαφέρον δεν είναι μόνο ο αριθμός των εικόνων που παράγονται, αλλά επίσης και η αύξηση του κοινού των θεατών προς το οποίο οι εικόνες πλέον απευθύνονται.
Vendema
Αποτελεί η φωτογραφία για εσάς μια καθημερινή δραστηριότητα ή επιλέγετε να την ασκείτε σαν εργαλείο για τη δουλειά σας, στα πλαίσια συγκεκριμένων project;
Δεν καταλήγουν τα πάντα σε φωτογραφίες, όμως έχω συνηθίσει να τις αναζητώ έτσι κι αλλιώς. Φωτογραφίζω διότι αυτό μου δίνει χαρά κι είναι κάτι που ασφαλώς δεν θέτει σαν προϋπόθεση κάποιο project, ούτε καν τη δημιουργία καλών φωτογραφιών. Είναι όμορφο να κάνεις εικόνες.
Ποια είναι η διαδικασία που ακολουθείτε για να προετοιμάσετε μια συγκεκριμένη φωτογράφιση;
Η διαδικασία αυτή είναι περισσότερο οργανική, δεν υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο μοτίβο, όχι τουλάχιστον κάποιο που ακολουθώ.
Τι σας έκανε να μεταπηδήσετε από τη ζωγραφική στη φωτογραφία; Υπάρχουν πράγματα που για εσάς εκφράζονται καλύτερα με τη φωτογραφία απ' ό,τι με τη ζωγραφική;
Ήταν απλά μια συγκυρία. H φωτογραφία ήρθε στη ζωή μου κατά κάποιο τρόπο δίχως καν να την επιλέξω. Η ζωγραφική μοιάζει να αναβλύζει από τον χώρο των εννοιών, από μια νοητή πραγματικότητα ιδεών. Η φωτογραφία από την άλλη περιγράφει μια υλικότητα, έχει μια ιδιαίτερη σύνδεση με τον κόσμο γύρω μας. Περιγράφει ένα χώρο τον οποίο αποδεχόμαστε ως στιγμιαίο απόσπασμα της δικιάς μας πραγματικότητας. Και είναι η εντύπωση της στιγμής που κάνει τη φωτογραφία μοναδική, μιας και είναι εκείνη που η φωτογραφία μπορεί να περιγράψει με μεγαλύτερη ακρίβεια. Δεν πρόκειται για την στιγμή που λαμβάνει χώρα μέσα σε έναν συγκεκριμένο χρόνο και χώρο, αλλά εκείνης που κρύβεται μέσα μας, στην πιο προσωπική διάσταση της.
Ποιες θα λέγατε πως είναι οι μεγαλύτερες επιρροές και πηγές έμπνευσης για εσάς;
Έμπνευση είναι η αντανάκλαση των αισθήσεων πάνω στην έκφραση, οπότε τα πάντα μπορούν να τη διεγείρουν, αρκεί να κρατάει κανείς τον εαυτό του ανοιχτό και απροετοίμαστο. Ανοιχτό, ώστε να είναι επιρρεπής στην συγκίνηση, και απροετοίμαστο ώστε να προλαβαίνει την εκλογίκευση της σκέψης.
In Landscapes
Πιστεύετε ότι υπάρχει σύγχρονη Ελληνική Φωτογραφία με συγκεκριμένα κοινά χαρακτηριστικά;
Αν με την έννοια των κοινών χαρακτηριστικών, υπονοούμε την ύπαρξη κάποιας σχολής που να φέρει παρόμοια χαρακτηριστικά ύφους και μοτίβα περιεχομένου, τότε όχι. Πάντως σαν χώρα, η Ελλάδα έχει πράγματι να επιδείξει ταλαντούχους φωτογράφους.
Μεγάλο μέρος της δουλειάς σας εστιάζει στη φύση. Για ποιο λόγο επιλέγετε αυτή τη θεματική; Με ποιόν τρόπο πιστεύετε πως επηρεάζονται οι φωτογραφίες σας από τις αλλαγές στη φύση από εποχή σε εποχή;
Έρχεται αβίαστα. Αν μεγάλο μέρος της φωτογραφίας που κάνω είναι στη φύση, αυτό συμβαίνει διότι την αγαπάω και μου αρέσει να βρίσκομαι εκεί. Η φωτογραφία έχει δευτερεύοντα λόγο ως προς αυτό, δεν αποτελεί αυτοσκοπό και πλέον ούτε καν αφορμή. Ο τρόπος με τον οποίο μεταμορφώνεται από εποχή σε εποχή, ο τρόπος με τον οποίο αλλάζει το φως, το χρώμα, η ατμόσφαιρα, σαφώς και παίζει τον ρόλο του. Ο χειμώνας, με το μαλακό φως που αναδεικνύει την πλαστικότητα προσφέρει περισσότερο πληθωρικά μοτίβα, ενώ το καλοκαίρι, επιβάλλει μια λιτότητα. Είναι πάντως δυο πλευρές της ίδιας εμπειρίας.
Οι φωτογραφίες σας δίνουν στα τοπία ένα χαρακτήρα μνημειώδη αλλά και συγχρόνως ποιητικό. Τι επιδιώκετε να μεταδώσετε με αυτόν τον τρόπο;
Ρωτήστε με ξανά, αυτή τη φορά υποδυόμενος ότι ο παραλήπτης της ερώτησης σας είναι ένα εξάχρονο παιδί. Έτσι θα έχετε και την απάντηση σας.
Αναδημοσίευση από το The Greek Foundation