Τα τροχαία ατυχήματα αποτελούν ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα που αφορούν τη δημόσια υγεία σε παγκόσμια κλίμακα. Αυτό επιβεβαιώνεται και από τα στατιστικά δεδομένα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, σύμφωνα με τα οποία, περίπου 1.25 εκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν ετησίως λόγω τροχαίων δυστυχημάτων. Επιπλέον, τα τροχαία αποτελούν μία από τις κυριότερες αιτίες που στερούν τη ζωή σε άτομα ηλικίας 15 έως 29 ετών (WHO, 2016).
Εάν θέλουμε να ανατρέξουμε και σε δεδομένα που υπάρχουν για τον ελληνικό πληθυσμό, παρατηρούμε ότι και εδώ τα διαθέσιμα στατιστικά στοιχεία έρχονται να μας αποθαρρύνουν, αναδεικνύοντας τη σοβαρότητα της κατάστασης. Ενδεικτικά να αναφέρουμε ότι στην Ελλάδα μόνο το 2015 έχασαν τη ζωή τους 789 άτομα στην άσφαλτο, 1.068 άτομα τραυματίστηκαν σοβαρά και 12.872 άνθρωποι βρέθηκαν με ελαφρείς τραυματισμούς λόγω τροχαίων ατυχημάτων (ΕΛ.ΑΣ., 2015). Αντιλαμβάνεται κανείς πως το πρόβλημα που δημιουργείται λόγω της αυξημένης συχνότητας τροχαίων ατυχημάτων έχει λάβει τρομακτικές διαστάσεις και χρήζει άμεσης και αποτελεσματικής διαχείρισης από όλα τα αρμόδια όργανα της πολιτείας και τους φορείς που ασχολούνται με θέματα οδικής ασφάλειας.
Αφορμή για αυτό το άρθρο στάθηκε η πρόσφατη πρόταση του Υπουργού Προστασίας του Πολίτη, κύριου Τόσκα, σχετικά με τη μείωση ορισμένων από τα πρόστιμα που αφορούν στις παραβάσεις του Κ.Ο.Κ.
Πρώτα και πριν από όλα, οφείλει να τονιστεί ότι ανεξάρτητα από το κόστος που έχει ένα πρόστιμο παράβασης του Κ.Ο.Κ., το τελικό αποτέλεσμα δε θα πρέπει να περιορίζεται στη δυσαρέσκεια του εκάστοτε παραβάτη για την οικονομική επιβάρυνση που υπέστη. Αντιθέτως, το ζητούμενο, το οποίο θα όφειλε να είναι και το δεδομένο, είναι να αποτυπωθεί βαθιά στη συνείδηση των παραβατών η επικινδυνότητα της παραβατικής πράξης που διέπραξαν. Επιθυμούμε κάθε οδηγός να αναλογιστεί τι μπορεί να συνέβαινε εάν επαναλάμβανε την ίδια παραβατική συμπεριφορά και να οδηγηθεί από μόνος του στη συνειδητή απόφαση να αποφεύγει από εδώ και στο εξής κάθε είδους παράβαση του Κ.Ο.Κ.. Κάτι τέτοιο μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσω της διαδικασίας της έγκυρης ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των οδηγών σε θέματα σωστής οδηγικής συμπεριφοράς.
Πράγματι, η μείωση του ύψους των προστίμων, όταν αυτή δε συνοδεύεται από αντίστοιχες αλλαγές στη συχνότητα και την αυστηρότητα της αστυνόμευσης, καθώς επίσης και την κατάλληλη επανεκπαίδευση των οδηγών, ενδέχεται να αποπροσανατολίσει το γενικό πληθυσμό από την ουσία της τήρησης του Κ.Ο.Κ. και να ενισχύσει ένα κλίμα αδιαφορίας, κάτι το οποίο πρέπει σε κάθε περίπτωση και με οποιονδήποτε δυνατό τρόπο να αποφευχθεί.
Ένας τρόπος που θα μπορούσε να λειτουργήσει προς τη σωστή κατεύθυνση, είναι το ύψος των προστίμων να έχει άμεση συσχέτιση με την οικονομική δυνατότητα του εκάστοτε πολίτη. Έτσι, θα μπορούσε να εξασφαλιστεί η αυστηρότητα που απαιτεί το συγκεκριμένο ζήτημα, χωρίς να παραβλέπεται το στοιχείο της εξατομίκευσης με βάση τη διαφορετική οικονομική κατάσταση των ατόμων. Άλλωστε, η ύπαρξη «υπέρογκων» ποσών για τα πρόστιμα πολλές φορές δεν επηρεάζει αποτρεπτικά μια μερίδα του πληθυσμού, καθώς γνωρίζει πως ούτως ή άλλως δε θα είναι σε θέση να το πληρώσει.
Εστιάζοντας στην ουσία που κρύβεται πίσω από τη συζητήσεις που επικρατούν σχετικά με το ύψος των προστίμων, η οποία δεν είναι άλλη παρά η προστασία της ζωής των ανθρώπων, θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στο πώς θα πλαισιωθεί η επιβολή προστίμων με τη βοήθεια δράσεων ώστε να υπάρξουν ουσιαστικά αποτελέσματα. Μια πρόταση είναι η συμπλήρωση ωρών κοινωφελούς εργασίας από τους παραβάτες (π.χ. καθαρισμός νοσοκομείων όπου νοσηλεύονται τραυματίες τροχαίων ή κέντρων αποκατάστεις, καθαρισμός δρόμων ή πινακίδων σήμανσης κ.ά.). Με αυτόν τον τρόπο, τα άτομα θα έρθουν σε επαφή με τη σκληρή εικόνα της πραγματικής ζωής και η εμπειρία αυτή θα τους συνοδεύει σε όλη την υπόλοιπη οδηγική τους πορεία, υπενθυμίζοντάς τους γιατί πρέπει να οδηγούν με ασφάλεια και ιδιαίτερη προσοχή.
Ακόμη μία ενδιαφέρουσα πρόταση είναι η δημιουργία μιας ενημερωτικής εκστρατείας, η οποία θα προβάλλεται μέσω της τηλεόρασης, του ραδιοφώνου, καθώς επίσης και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Στο πλαίσιο της εκστρατείας αυτής μπορούν να διοργανωθούν ενημερωτικές εκδηλώσεις ανοιχτές προς το κοινό με στόχο την ευαισθητοποίηση. Επιπλέον, αν λάβουμε υπόψη το γεγονός ότι η οδηγική συμπεριφορά αποτελεί στοιχείο της κουλτούρας μας, κρίνεται απαραίτητη η δημιουργία ενός ολοκληρωμένου προγράμματος επανεκπαίδευσης των παραβατών, με στόχο την ουσιαστική κατανόηση του Κ.Ο.Κ. και τη κατάρριψη της νοοτροπίας που επικρατεί και προβάλλει την τήρηση του Κ.Ο.Κ. ως μια καθαρά τυπική υποχρέωση και μόνο.
Ως εκπαιδευτής οδήγησης που βιώνει καθημερινά την κατάσταση που επικρατεί στους δρόμους της Αθήνας και έρχεται σε επαφή με νέους οδηγούς που θέλουν να μάθουν να οδηγούν σωστά, αλλά και με άτομα που θέλουν να μετεκπαιδευτούν με στόχο να αποκτήσουν αυτοπεποίθηση στην οδήγηση, θεωρούμε πως αποτελεί ηθική υποχρέωση η κινητοποίηση των μαθητών σε θέματα σωστής οδηγικής συμπεριφοράς, όταν ακόμη βρίσκονται στη διαδικασία απόκτησης του διπλώματος οδήγησης. Έτσι και μόνο έτσι, θα μπορέσουμε να ελπίζουμε πως πράγματι μπορούμε να χτίσουμε τα θεμέλια για τη δημιουργία μίας νέας γενιάς οδηγών. Μια γενιά οδηγών που θα απαρτίζεται από ανθρώπους που έχουν συνειδητοποιήσει τι σημαίνει «οδηγώ με ασφάλεια» και έτσι θα δείχνουν έμπρακτα σεβασμό για τη ζωή των ίδιων, αλλά και των συνανθρώπων τους.