«Ακόμη και όμορφα βρέφη δολοφονήθηκαν αποτρόπαια, από αυτή τη βαρβαρική επίθεση», είπε μεταξύ άλλων στο τηλεοπτικό του διάγγελμα ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ μετά από τον «στοχευμένο» αμερικανικό βομβαρδισμό τα ξημερώματα της 7ης Απριλίου κατά της αεροπορικής βάσης Σαϊράτ του συριακού στρατού, από την οποία πραγματοποιήθηκε, σύμφωνα με τους Αμερικανούς, η επίθεση με χημικά όπλα στη Χαν Σεϊχούν. Μόσχα και Δαμασκός εξανίστανται για προβοκάτσια.
Διερωτάται λοιπόν κανείς: Άρα η δολοφονία των «όμορφων βρεφών» της Συρίας με συμβατικό βομβαρδισμό και όχι «αποτρόπαια» με χημικά είναι νομιμοποιημένη και για τις δύο πλευρές;
Οι αναγνώσεις του αμερικανικού πλήγματος είναι ομολογουμένως πολλές, καθώς τούτο επιτρέπει άλλωστε η πολυ-επίπεδη υπερ-πολυπλοκότητα του Συριακού ζητήματος. Ας μείνουμε όμως στις θεμελιώδεις διαστάσεις του, επιγραμματικά και όχι στην έκταση που τους αξίζει, υποτείνοντάς τες, όμως, με την πάντοτε παρούσα ηθική τέμνουσα.
Το να προβλέψεις ότι η επίθεση, αν και μεταστροφή στην αμερικανική εξωτερική πολιτική, θα επιφέρει περισσότερη αστάθεια είναι κοινός τόπος για τους παροικούντες και μη την Ιερουσαλήμ. Δεν είχαμε μπει ποτέ ουσιαστικά σε ενάρετο τροχοδρόμηση και καθετί δραστικό συνιστά πιθανή θρυαλλίδα αποσταθεροποίησης. Οι ειρηνευτικές συνομιλίες είχαν αποτύχει, αφού οι δρώντες ήθελαν να δημιουργήσουν τετελεσμένα επί του εδάφους και να γείρουν την πλάστιγγα του πολέμου υπέρ τους προτού, και αν ποτέ, καθίσουν ειλικρινά στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.
Δεξιά και αριστερά διαγκωνίζονται για το ποιος θα ακουστεί περισσότερο: η κλαγγή του αμερικανικού θαλασσαετού ή ο βρυχηθμός της ρωσικής άρκτου; Υπερέχει πάντως ο ρύζος των ιεράκων, ένθεν κακείθεν, ενώ δεν ακούγεται καθόλου το βιρβίρισμα των περιστεριών.
Στον ΟΗΕ μοραλιστικός υπερθεματισμός. Δύση και Ανατολή διαρρηγνύουν τα ιμάτιά τους για ηθικά πρότυπα που δεν τηρούνται. Οι συγκλήσεις προβλέψιμων αντεγκλήσεων του Συμβουλίου Ασφαλείας έχουν καταστεί ιλαροτραγωδία και διάλογος κωφών. Οι συζητήσεις στους ελληνικούς καφενέδες είναι πιο ουσιαστικές. Η ισχύς και το δίκαιο διαπλέκονται κατά το δοκούν, ενώ, ως είθισται, στο τέλος της ημέρας η ισχύς γίνεται δίκαιο. Όχι όπως η κυνική σφαγή των Μηλίων από τους Αθηναίους. Μάλλον όπως η Pax Romana με την απαραίτητη ηθική προβιά.
Ακολουθώντας Αμερικανούς και Ρώσους στον επιτηδευμένο μοραλισμό και στη διγλωσσία τους απλώς σιγοντάρουμε στο διάχυτο ταρτουφισμό από τον οποίο φυσικά ουδείς μένει απρόσβλητος. Όντως, η εθνική κυριαρχία, η προστασία από τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, η προστασία αμάχων εν καιρώ πολέμου, είναι θεμελιωμένες στο διεθνές δίκαιο και σε διεθνείς συνθήκες και συμφωνίες (βλ. Συμφωνία για τα Χημικά). Για ποιο απ' όλ' αυτά που επικαλούνται έχουν κάνει κάτι ουσιαστικό οι δύο πλευρές αλλά και οι υπόλοιποι εμπλεκόμενοι στο συριακό χάος;
Τίποτε το πρωτότυπο εδώ. Πάντοτε ο άνθρωπος επιζητά ηθικό έρεισμα ακόμη και στις πιο φανερές παρεκτροπές του, ένα jus in bello, έναν «δίκαιο πόλεμο» (jus ad bellum), μία ηθικά θεμελιωμένη ανθρωπιστική παρέμβαση για να στρουθοκαμηλίσει ακόμη και για την πιο απροκάλυπτη βιαιοπραγία. Φλύαρες ηθικολογίες, ανυπαρξία ηθικής ευθύνης, και από πίσω φερέφωνα - ακόμη και εδώ - που υιοθετούν απερίσκεπτα ό,τι υπαγορεύει το φίλτρο μέσα από το οποίο βλέπουν και διαιρούν τον κόσμο. Η περίδεση σε αετούς και αρκούδες εξυπηρετεί την ασύνειδη περιχαράκωση εντός θεωρήσεων δύο μέτρων και δύο σταθμών και ευνοεί την ατιμωρησία.
Εις τας Δυσμάς, έσκασαν χαμόγελο (ακόμα και Δημοκρατικοί). Το πλήγμα θεωρήθηκε μετρημένο και λελογισμένου ρίσκου. Ήταν πολύ αντι-Τραμπ για να είναι αληθινό. Δεν γνωρίζουμε πού θα μας βγάλουν οι τροπές της ηγεσίας του. Είναι προσπάθεια εξιλέωσης για τις κατηγορίες για συνεργασία και ανοχή στις ρωσικές κυβερνοεπιθέσεις στις αμερικανικές εκλογές; Έρχεται να αποσυμπιέσει το αυξανόμενα αρνητικό κλίμα από τα φιάσκο με τη μουσουλμανική απαγόρευση και την ανατροπή του Obamacare;
Ακόμα και ένας δογματικός - αλλά και παλίμβουλος - όπως ο Τραμπ, με τα γνωστά σεξιστικά και ρατσιστικά του παραληρήματα, μπόρεσε να υποδυθεί τον αρχιστράτηγο των ΗΠΑ και να προμοτάρει την απόφαση του στρατιωτικού βραχίονα του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας (ΣΕΑ) με υπαγορευμένο διάγγελμα. Όλα δηλαδή εκτός χαρακτήρα. Το ερώτημα είναι τι μπορούμε να περιμένουμε από περισσότερες τέτοιες μεταλλάξεις και προσαρμογές του Τραμπ στον ρόλο. Να δούμε δηλαδή κατά πόσον είναι διατεθειμένος να συμβιβαστεί με τους περιορισμούς του προεδρικού θώκου και των δομών - Κογκρέσου, Πενταγώνου, Ρεπουμπλικανικού Κόμματος (ΜακΚέιν, Γκράχαμ, Ρούμπιο), διεθνούς συστήματος.
Στις ΗΠΑ, η μεταστροφή Τραμπ προς την επιλεκτική παρεμβατικότητα θεωρήθηκε προς ώρας σταθμισμένη. Έρχεται όμως σε ρήξη με τον απομονωτισμό που είχε καλλιεργηθεί κατά την προεκλογική καμπάνια και ήδη δυσαρέστησε τη σκληροπυρηνική βάση, μεταξύ αυτών και του υπεύθυνου στρατηγικής Στιβ Μπάνον, κατόπιν της πρόσφατης μάλιστα απομάκρυνσής του από το ΣΕΑ. Θα συνεχίσει να μειώνεται η επιρροή του τελευταίου (και της σφηκοφωλιάς του δικτύου Breitbart) μετά και την υποσκέλισή του από τον Τζάρεντ Κουσνέρ; Μένει να φανεί εάν ο γαμπρός που καλοπαντρεύτηκε βγει από πάνω και αποτελέσει όντως το συνδετικό κρίκο με το Πεντάγωνο, το οποίο φαίνεται να κέρδισε αρκετούς πόντους από την αμερικανική επίθεση.
Επέμειναν ότι επρόκειτο για τακτικό και όχι στρατηγικό πλήγμα. Το να προσδοκά κάποιος ολοκληρωμένη στρατηγική για να το πλαισιώσει είναι υπεραισιόδοξη εκτίμηση. Πολλά τα ερωτηματικά:
- Ήταν δηλαδή όντως μήνυμα με πολλούς αποδέκτες, ήτοι τη Συρία, τη Ρωσία, το Ιράν, τη Βόρεια Κορέα, και την Κίνα, για το τι είναι πλέον στο τραπέζι για τις ζώνες συγκρουόμενων συμφερόντων στη Μέση Ανατολή, εγγύς και πόρρω αυτής;
- Ήταν μία επανόρθωση της αμερικανικής αξιοπιστίας με χρονοκαθυστέρηση στην τήρηση «κόκκινων γραμμών» που είχε πληγεί από την εφεκτικότητα του Ομπάμα το 2013 και μόχλευση για την ενίσχυση της διαπραγματευτικής θέσης;
- Προκάλεσε την αναθεώρηση των ρωσικών υπολογισμών που ήθελαν σχετικά ελεύθερο γήπεδο άμεσης εμπλοκής στο Συριακό απέναντι στην Αμερική; Ο επικεφαλής του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, Ρεξ Τίλερσον, επισκέπτεται τη Μόσχα την προσεχή εβδομάδα και όλοι αγωνιούν για το πώς θα διαχειριστεί την μήνιν των Ρώσων, τώρα μάλιστα που ο ουρανός της Συρίας έχει λιγότερη ασφάλεια.
- Θα σταματήσει να κατακρεουργεί και για πόσο ακόμα θα είναι ανεκτός ο Άσαντ που έχει κατορθώσει να μετατρέψει την αδυναμία σε δύναμη; Το κενό εξουσίας προ της επελάσεως του ISIS ήταν αυτό που τον διέσωσε επί Ομπάμα και μένει να δούμε για πόσο ακόμα Ρωσία, Ιράν, και Κίνα θα κρατάνε τις χορδές στην μαριονέτα τους. Ή ποια θα είναι η επόμενη;
- Για πόσο θα συνεχίζεται ακόμα η προσφυγική κρίση και θα γίνεται υπομόχλιο στα παζάρια του Ερντογάν;
- Τι θα γίνει μετά τον πόλεμο με το πολυκερματισμένο αντικαθεστωτικό μέτωπο, τους Ισλαμιστές εντός του, και το «Ισλαμικό Κράτος» της Ράκκα; Τι θα γίνει με τους Κούρδους της Συρίας και των όμορων χωρών, και με τις ορέξεις των Τούρκων;
Το τραπέζι που λαξεύεται είναι ορθογώνιο, κατανομής ισχύος. Είναι δηλαδή πρώτα μοιρασιάς και μετά ειρήνευσης.
Στρατηγικές μηδενικού αθροίσματος, μεγιστοποίησης χρησιμότητας, αποτροπής και πρόληψης, παράγωγα των λεγόμενων και «ορθολογικών» διαδικασιών λήψης αποφάσεων αγνοούν την ενδεχομενικότητα και τη μη προβλεψιμότητα των περί τα ανθρώπινα. Ειρήνευση χωρίς στρογγυλό τραπέζι ισότιμων και διαλλακτικών συνομιλητών δεν καρπίζει. Ο συριακός λαός αλήθεια που κάθεται;
Το μείγμα ηγετών των καιρών μας είναι εκρηκτικό. Είναι πολύ δογματικοί για να συνεννοηθούν. Άτεγκτοι μαξιμαλιστές και μονομανείς σε αυτοεικόνα και κοσμοεικόνα. Ο καισαρισμός κοινό στοιχείο τους. Πολεμόχαροι και ματσό αυταρχικοί ηγέτες που δεν λογαριάζουν από Παρέμβαση Σαβίνων Γυναικών (βλ. εικόνα) και Ερσιλίες συμφιλίωσης. Οι σκοποί τους αθέμιτοι. Τα οφέλη σε βάθος χρόνου δεν φαίνονται ουσιαστικά, καθώς όλοι λίγο πολύ έχουν εναγκαλιστεί σ' ένα ταγκό με το διάβολο, τον εαυτό τους όπως τον βλέπουν οι άλλοι.
Οι αφηγήσεις νεο-, και παλαιο-συντηρητικών, φιλελευθέρων, και αντι-ιμπεριαλιστών δημοσιολόγων, ρωσόφιλων και δυτικόφιλων στρατηγιστών, urbi et orbi, φλερτάρουν επικίνδυνα με ηθικές στοιχίσεις πίσω από τους κυρίαρχους παίκτες. Κι ενώ μίντια και διεθνολόγοι βουρλιζόμαστε να πούμε το κατιτίς μας στα όρια της αυθαιρεσίας, για τον λεγόμενο «μέσο πολίτη» είναι μία ακόμα ημέρα στο κουραστικό Συριακό. Για τους άμεσα πληγέντες απελπισία και κόλαση ατελεύτητη. Και για το σύμπαν, όπως πάντα και δικαίως, αιώνια αδιαφορία για τα ανθρώπινα...