Το Ζαγόρι είναι μια περιοχή της Ηπείρου, όπου υπάρχουν 46 οικισμοί, τα αποκαλούμενα Ζαγοροχώρια, διάσπαρτα στους πρόποδες της Πίνδου. Με έκταση χιλίων περίπου τ.χλμ., ορίζεται δυτικά από τον δρόμο Ιωαννίνων-Κόνιτσας που είναι χαραγμένος δυτικά του όρους Μιτσικέλι, βόρεια από τον ποταμό Αώο, ανατολικά από τον ποταμό Βάρδα στο Μαυροβούνι, κοντά στο Μέτσοβο, και νότια από τα Ιωάννινα. Η περιοχή, το μεγαλύτερο μέρος της οποίας ανακηρύχθηκε Εθνικός Δρυμός το 1973, περιβάλλεται από τους ορεινούς όγκους της Τύμφης, του Σμόλικα και του Μιτσικελίου, οι κορυφές των οποίων φτάνουν σε υψόμετρο 1.800 - 2.600 μέτρα.
Ο πληθυσμός της περιοχής είναι συνολικά περίπου 3700 κάτοικοι, που δίνει πυκνότητα πληθυσμού 4 κατοίκων ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο -σε σύγκριση με το μέσο 73,8 κατοίκων για την Ελλάδα- και μέσο πληθυσμό χωριού 80 κατοίκους.
Η λέξη Ζαγόρι προέρχεται από τα Σλάβικα από την πρόθεση Za που σημαίνει «πίσω» και το ουσιαστικό gora που σημαίνει «βουνό».
Η περιοχή του Ζαγορίου διαθέτει ένα από τα πλουσιότερα οικοσυστήματα της Ελλάδος και φιλοξενεί το δεύτερο βαθύτερο φαράγγι του κόσμου, το ονομαστό φαράγγι του Βίκου. Το φαράγγι του Βίκου βρίσκεται στα ΝΔ της Γκαμήλας, σε υψόμετρο μεταξύ 550 και 1778 μέτρων έχει μήκος 24 χλμ. περίπου και μέσο βάθος 900 μέτρων. Η αρχή του βρίσκεται κοντά στο χωριό Τσεπέλοβο και το τέλος του είναι πίσω από το χωριό Βιτσικό στη γέφυρα της Αρίστης Παπίγκου.
Επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, από τον 17ο αιώνα, τα Ζαγόρια απολάμβαναν σημαντικά προνόμια - καταργήθηκαν από το Σουλτάνο πολύ αργά το 1868 - γεγονός που τους επέτρεψε να ανθίσουν οικονομικά και πνευματικά.
Ο Γάλλος περιηγητής Pouqueville στις αρχές του 19ου αιώνα γράφει πως οι Ζαγορίσιοι είναι δραστήριοι και ασχολούνται κυρίως με το εμπόριο. Πλούσιοι έμποροι διατηρούσαν επιχειρήσεις στη Βιέννη, στη Μόσχα, στη Λειψία και στο Άμστερνταμ, ενώ όσοι είχαν εγκατασταθεί στη Ρωσία και στις παραδουνάβιες περιοχές επιδίδονταν στο γουνεμπόριο. Κάποιοι Ζαγοριανοί έμποροι που έκαναν περιουσία στο εξωτερικό - οι λεγόμενοι Ευεργέτες - δεν ξέχασαν τον τόπο τους, αντίθετα τον βοήθησαν τα μέγιστα με την ίδρυση σχολείων, εκκλησιών και βιβλιοθηκών σε κάθε χωριό.
Η ευημερία της περιοχής και η πνευματική άνθηση του τόπου αποτυπώθηκε υλικά στα κτίσματα (πέτρινα καλντερίμια, λιθόκτιστα γεφύρια, περίτεχνες κρήνες, αρχοντικά, σχολεία, εκκλησιές) που παραμένουν αλώβητα από τον χρόνο και δημιουργούν την μοναδικότητα του σημερινού τοπίου.
Η λέξη Ζαγόρι προέρχεται από τα Σλάβικα από την πρόθεση Za που σημαίνει «πίσω» και το ουσιαστικό gora που σημαίνει «βουνό».
Το Ζαγόρι απελευθερώθηκε το 1913 κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων. Μετά την Ένωση με την Ελλάδα, και μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους, η μετανάστευση προς τα αστικά κέντρα αφαίμαξε το Ζαγόρι. Η περιοχή επηρεάσθηκε επίσης από τις συγκρούσεις μεταξύ των Γερμανών και των ανταρτών του Ναπολέοντα Ζέρβα κατά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Την περίοδο εκείνη αρκετά χωριά του Ζαγορίου και η μονή Βουτσά, κάηκαν από Γερμανικά αντίποινα. H περιοχή σχεδόν ερημώθηκε κατά τον Εμφύλιο πόλεμο 1946-1949. Η πρώτη ταινία του πολυβραβευμένου σκηνοθέτη Θόδωρου Αγγελόπουλου «Αναπαράσταση», περιγράφει με δραματικό τρόπο το κλίμα της μετεμφυλιακής εποχής.
Μόλις από τη δεκαετία του 1980 και μετά, δόθηκαν αναπτυξιακά κίνητρα με προϋπόθεση τη διατηρήση του παραδοσιακού χαρακτήρα των χωριών και του ανεπανάληπτου φυσικού τοπίου και έτσι ξεκίνησε δειλά-δειλά η αναζωογόνηση της περιοχής.
Στα Ζαγοροχώρια ανάμεσα στα πανέμορφα δάση, τα πεντακάθαρα ποτάμια, και τα βουνά με τις αλπικές κορφές, ένα δίκτυο από 46 πανέμορφα -διατηρητέα παραδοσιακά- χωριά, προσφέρει ανεπανάληπτες εμπειρίες σ' όσους επιχειρήσουν να τα επισκεφτούν. Ένας νέος τουριστικός πολλά υποσχόμενος προορισμός και μιά νέα όμορφη ζωή ανατέλλει εκεί πάνω στα Ζαγοροχώρια.
Διαβάστε τις εντυπώσεις μας από το τριήμερο οδοιπορικό στα Ζαγοροχώρια τον Δεκέμβριο του 2015.
Δείτε περισσότερα στη σελίδα του greekgastronomyguide.gr